Năng lượng Nhật Bản [kỳ 90]: Liên minh Mitsubishi rút khỏi các dự án điện gió tại 3 khu vực biển

Năng lượng Nhật Bản [kỳ 80]: Chính sách mới cho nguồn điện khử carbon dài hạn Bộ Kinh tế, Thương mại và Công nghiệp Nhật Bản (METI) vừa sửa đổi hướng dẫn “Đấu giá nguồn điện khử carbon dài hạn”. Theo đó, chi phí cho các biện pháp an toàn cần thiết phục vụ việc khởi động lại các nhà máy điện hạt nhân được thêm vào trong danh sách đối tượng được hưởng chính sách hỗ trợ khuyến khích đầu tư vào các nguồn điện khử carbon. Cùng với đó, hướng dẫn thiết lập cơ chế để các nhà bán lẻ điện cũng sẽ chịu một phần chi phí này.

Năng lượng Nhật Bản [kỳ 81]: Thảo luận tiêu chuẩn áp dụng cho lò nước nhẹ (cải tiến) Tại cuộc họp mới đây giữa Cơ quan pháp quy hạt nhân Nhật Bản (NRA) và lãnh đạo các nhà máy điện hạt nhân (thuộc các công ty điện lực Nhật Bản) các bên đã thảo luận việc hoàn thiện tiêu chuẩn, quy định áp dụng cho lò phản ứng nước nhẹ SRZ-1200 cải tiến.

Năng lượng Nhật Bản [kỳ 82]: Tái khởi động tổ máy số 2 Nhà máy điện hạt nhân Onagawa Tổ máy số 2 của Nhà máy điện hạt nhân Onagawa (thuộc Công ty Điện lực Tohoku) đã khởi động lại, chấm dứt tình trạng “không nhà máy điện hạt nhân” ở miền Đông Nhật Bản, kể từ khi tổ máy số 3 Nhà máy điện hạt nhân Tomari (thuộc Công ty Điện lực Hokkaido) đóng cửa vào tháng 5 năm 2012.

Năng lượng Nhật Bản [kỳ 83]: Khuyến nghị của IEA trên báo Công nghiệp Hạt nhân Nhật Bản Báo Công nghiệp Hạt nhân Nhật Bản đưa tin: Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) vừa công bố báo cáo có tựa đề “Con đường hướng tới kỷ nguyên mới của năng lượng nguyên tử” (The Path to a New Era for Nuclear Energy). Báo cáo nêu rõ: Trong bối cảnh nhu cầu điện năng toàn cầu tăng cao, sự hỗ trợ từ các chính sách, đầu tư và phát triển công nghệ đang thúc đẩy tăng trưởng của điện hạt nhân. Tuy nhiên, cũng cần giải quyết các thách thức (vượt chi phí, rủi ro chậm tiến độ và vấn đề huy động vốn...).

Năng lượng Nhật Bản [kỳ 84]: Điện hạt nhân, năng lượng tái tạo là 2 nguồn chiến lược Chính phủ Nhật Bản vừa thông qua “Kế hoạch năng lượng cơ bản” vốn là “bộ khung” của chính sách năng lượng của quốc gia. Trong kế hoạch mới, cơ cấu nguồn điện vào năm tài khóa 2040 được đặt mục tiêu: 40-50% từ năng lượng tái tạo, 20% từ điện hạt nhân và 30-40% từ nhiệt điện. Đối với năng lượng hạt nhân, cụm từ “giảm sự phụ thuộc nhiều nhất có thể” vốn được duy trì nhất quán sau sự cố Fukushima Daiichi năm 2011 đã bị loại bỏ. Thay vào đó là “định hướng tối đa hóa việc sử dụng năng lượng hạt nhân cùng với năng lượng tái tạo”.

Năng lượng Nhật Bản [kỳ 85]: Nhiên liệu diesel sinh học từ dầu ăn (đã qua sử dụng) Trong bối cảnh biến đổi khí hậu và sự cần thiết phải giảm phát thải khí nhà kính, nhiên liệu sinh học đã trở thành một giải pháp quan trọng. Tại Nhật Bản, một mô hình kinh tế tuần hoàn đã được hình thành, tận dụng nguồn dầu ăn đã qua sử dụng để sản xuất nhiên liệu diesel sinh học. Dưới đây, Tạp chí Năng lượng Việt Nam giới thiệu bài viết tổng hợp về quy trình thu gom dầu ăn đã qua sử dụng, quy trình sản xuất biodiesel và hoạt động sản xuất tại nhà máy biodiesel ở Kyoto, cùng một số gợi ý kinh nghiệm áp dụng cho Việt Nam.

Năng lượng Nhật Bản [kỳ 86]: Nhân lực điện hạt nhân của các nước đi đầu và vấn đề của Việt Nam Trong Kế hoạch năng lượng cơ bản của Nhật Bản (lần thứ 7) được xây dựng vào tháng 2 năm 2025, thay vì mục tiêu “giảm phụ thuộc vào năng lượng hạt nhân” như trước đây, định hướng “tận dụng tối đa năng lượng hạt nhân” đã được đề ra, với việc đề cập rõ ràng đến “xây dựng mới”. Theo đó, tại Hội nghị điện hạt nhân thường niên (lần thứ 58) diễn ra vào ngày 8-9/4 tại Nhật Bản, các vấn đề và ví dụ về các sáng kiến liên quan đến đào tạo nhân lực đã được chia sẻ dựa trên kinh nghiệm của châu Âu.

Năng lượng Nhật Bản [kỳ 87]: Cơ chế cho nguồn điện có thể điều chỉnh và phi carbon “Chính sách hỗ trợ đầu tư phát điện của Nhật Bản” vừa được ban hành. Chính sách này phản ánh sự phụ thuộc hoàn toàn vào cơ chế thị trường không còn phù hợp khi năng lượng tái tạo - chi phí thấp và không ổn định chiếm ưu thế, cần có một cơ chế bổ sung để đảm bảo đầu tư vào nguồn điện có thể điều chỉnh và phi carbon, đặc biệt là khi hydro/amoniac được xem là giải pháp.

Năng lượng Nhật Bản [kỳ 88]: Vận hành ‘Cơ sở lưu trữ khô’ tại Nhà máy điện hạt nhân Ikata Công ty Điện lực Shikoku (Nhật Bản) vừa thông báo bắt đầu vận hành “Cơ sở lưu trữ khô” tại Nhà máy điện hạt nhân Ikata. Đây là lần đầu tiên một cơ sở lưu trữ khô được lắp đặt và vận hành trong khuôn viên nhà máy điện hạt nhân theo các tiêu chuẩn quy định mới được ban hành vào năm 2013.

Năng lượng Nhật Bản [kỳ 89]: Bài học về cách tiếp cận điện gió ngoài khơi cho thị trường mới nổi Dưới đây là 5 bài học và kinh nghiệm của ngành năng lượng gió ngoài khơi được Nhật Bản tư vấn cho Chính phủ Brazil. Tài liệu được thu thập từ các chuyên gia Nhật Bản, Brazil, dựa trên 137 cuộc phỏng vấn, bảng câu hỏi định tính và định lượng. Chuyên gia Tạp chí Năng lượng Việt Nam tổng hợp, lược dịch nội dung chính dưới đây để chúng ta có thể tham khảo cho các dự án tương tự trong tương lai.

Năm 2021, Liên minh Mitsubishi đã thắng thầu cả 3 khu vực trong đợt đấu thầu đầu tiên cho các dự án điện gió ngoài khơi do Chính phủ Nhật Bản tổ chức. Giá bán điện được đề xuất là 13,26 yên/kWh (2.387 VNĐ/kWh) và 11,99 yên/kWh (2.158 VNĐ/kWh) cho hai khu vực ngoài khơi tỉnh Akita và thậm chí tại khu vực ngoài khơi tỉnh Chiba - nơi được dự đoán có chi phí cao do khó khăn trong thi công - giá vẫn là 16,49 yên/kWh (2.968 VNĐ/kWh). Ở cả 3 khu vực, giá chào thầu của Liên minh Mitsubishi thấp hơn khoảng 5 yên/kWh so với đối thủ đứng thứ hai. Một số đối thủ cạnh tranh đã tỏ ra nghi ngờ, cho rằng: “Giá khoảng 20 yên/kWh (3.600 VNĐ/kWh) là cần thiết để đảm bảo tính khả thi”.

Vào thời điểm đó, Mitsubishi khẳng định tính hợp lý của mức giá đưa ra. Năm 2020, Mitsubishi đã hợp tác với Công ty Điện lực Chubu để mua lại Công ty Eneco của Hà Lan - một doanh nghiệp có kinh nghiệm phong phú trong vận hành và xây dựng điện gió ngoài khơi - với giá 500 tỷ yên. Ở châu Âu, chi phí xây dựng và vận hành điện gió ngoài khơi đang giảm dần theo thời gian nhờ sự phổ cập nguồn điện này, và Mitsubishi kỳ vọng có thể đạt được mức giảm chi phí tương tự tại Nhật Bản.

Tuy nhiên, môi trường kinh doanh đã thay đổi mạnh mẽ do lạm phát toàn cầu, bắt nguồn từ khủng hoảng Covid-19 và cuộc xung đột Nga - Ukraine. Trong các dự án của Liên minh Mitsubishi, chi phí xây dựng đã tăng gấp hơn 2 lần so với kế hoạch ban đầu, khiến tổng chi phí cho 3 dự án vượt quá 1 nghìn tỷ yên. Đặc biệt, chi phí cho các tua bin gió - thành phần cốt lõi của điện gió đã tăng mạnh.

Chủ tịch Tập đoàn Mitsubishi, ông Nakanishi cho biết: “Trước đây, giá tua bin gió giảm do cạnh tranh phát triển, nhưng 3 nhà sản xuất tua bin gió ở châu Âu và Mỹ đã tăng giá. Chúng tôi đã không lường trước được rủi ro từ các thiết bị lắp đặt và đó là bài học kinh nghiệm”.

Chính phủ Nhật Bản đã đưa ra các biện pháp hỗ trợ như áp dụng chế độ trợ giá cố định cho giá điện và kéo dài thời gian sử dụng ở các khu vực biển, nhưng ông Nakanishi nhấn mạnh: “Chúng tôi không thể tiếp tục một dự án mà dù đầu tư hàng trăm tỷ yên vẫn mang lại lợi nhuận âm”.

Ngày 27/8/2025, ông Muto - Bộ trưởng Bộ Kinh tế, Thương mại và Công nghiệp Nhật Bản (METI), sau khi nhận được báo cáo về việc rút lui của Liên minh Mitsubishi đã bày tỏ: “Tôi vẫn chưa thể tin được. Việc rút khỏi cả 3 khu vực sẽ gây chậm trễ trong việc triển khai điện gió ngoài khơi tại Nhật Bản. Điều này thực sự đáng tiếc”. Trong tương lai, METI cùng Bộ Giao thông Vận tải Nhật Bản sẽ phân tích trường hợp của Liên minh Mitsubishi và xem xét lại quy tắc đấu thầu cho các dự án điện gió ngoài khơi. Chính phủ sẽ xây dựng một cơ chế giúp các nhà đầu tư dễ dàng đạt được lợi nhuận, đồng thời tiếp tục thúc đẩy phát triển điện gió ngoài khơi trong nước. Đối với ba khu vực này, Chính phủ có kế hoạch nhanh chóng tổ chức đấu thầu lại sau khi hoàn tất phân tích.

Việc Liên minh Mitsubishi đánh giá sai chi phí xây dựng điện gió ngoài khơi đã dẫn đến sự chậm trễ trong việc triển khai loại hình năng lượng này. Để triển khai cơ sở hạ tầng điện gió ngoài khơi một cách bền vững, cả chính phủ và người dân cần đối mặt với thực tế rằng: Khử carbon là một chiến lược tốn kém, đồng thời cần xem xét lại cách thức xây dựng các chính sách.

Rủi ro này không chỉ giới hạn ở điện gió ngoài khơi. Vào ngày 22/7/2025, ông Mori - Chủ tịch Công ty Điện lực Kansai khi thông báo bắt đầu khảo sát địa chất cho việc xây dựng mới tại Nhà máy Điện hạt nhân Mihama, đã phát biểu: “Chúng tôi không chỉ dựa vào kết quả khảo sát lần này để quyết định việc xây dựng nhà máy điện hạt nhân. Các dự án điện hạt nhân đòi hỏi đầu tư lớn, thời gian từ lúc đầu tư đến khi vận hành kéo dài, và thời gian hoạt động có thể vượt quá nửa thế kỷ. Chúng tôi mong muốn có một cơ chế hỗ trợ có thể ứng phó với những biến động về doanh thu và chi phí trong khoảng thời gian này”. Ông nhấn mạnh tầm quan trọng của hỗ trợ từ chính phủ. Các dự án điện hạt nhân, với thời gian xây dựng dài và yêu cầu đầu tư ban đầu khổng lồ, chịu ảnh hưởng lớn từ những thay đổi trong môi trường kinh doanh. Để thúc đẩy các dự án này, ngoài việc lập kế hoạch chi tiết ban đầu, việc chuẩn bị cho những thay đổi trong môi trường là điều không thể thiếu.

(Đón đọc kỳ tới...)

NGUYỄN HOÀNG YẾN (TỔNG HỢP, BIÊN DỊCH)

Nguồn: Báo Kinh tế Nhật Bản, Nhật báo Công nghiệp Nhật Bản