Năng lượng Nhật Bản [kỳ 83]: Khuyến nghị của IEA trên báo Công nghiệp Hạt nhân Nhật Bản

Năng lượng Nhật Bản [Kỳ 73]: ‘Sự cấm đoán đối với điện hạt nhân đã kết thúc’ Trong những ngày qua, truyền thông Nhật Bản đã đặc biệt nhấn mạnh đến thông điệp của Tổng giám đốc IAEA Rafael Mariano Grossi tại Hội nghị thượng đỉnh về điện hạt nhân đầu tiên tại Brussel, Bỉ hồi cuối tháng 3/2024 cho rằng: “Sự cấm đoán đối với điện hạt nhân đã kết thúc, mở ra một chương mới về những cam kết đối với điện hạt nhân”.

Năng lượng Nhật Bản [Kỳ 74]: Thay thế điện than bằng điện hạt nhân ở Hoa Kỳ - Nhìn từ Nhật Bản Sau khi Bộ Năng lượng Hoa Kỳ (DOE) công bố “Hướng dẫn xem xét việc thay thế các nhà máy nhiệt điện than đã dừng, hoặc sẽ dừng hoạt động bằng nhà máy điện hạt nhân” hồi đầu tháng Tư vừa qua, báo chí Nhật Bản đã đặc biệt nhấn mạnh đến tính khả thi của chính sách này.

Năng lượng Nhật Bản [kỳ 75]: Thời hạn G7 loại bỏ điện than và kế hoạch riêng của Nhật Bản Hội nghị Bộ trưởng về Khí hậu, Năng lượng và Môi trường các nước G7 được tổ chức tại Torino, Ý hồi cuối tháng 4/2024, lần đầu tiên thông qua Tuyên bố chung về thời hạn loại bỏ hoàn toàn nhiệt điện than. Theo đó, chậm nhất đến năm 2035 sẽ loại bỏ nhiệt điện than, mở ra một con đường để đẩy nhanh quá trình khử carbon. Tuy nhiên, vẫn có nhiều cách giải thích khác nhau về thời hạn này.

Năng lượng Nhật Bản [kỳ 76]: Thiết lập hệ thống đốt trộn than + amoniac nhiên liệu quy mô lớn Hai tập đoàn công nghiệp của Nhật Bản là JERA và IHI Corp đã triển khai thử nghiệm trình diễn amoniac (NH3) nhiên liệu lớn đầu tiên tại Nhà máy Nhiệt điện Hekinan (4,1 GW) ở tỉnh Aichi. Mục tiêu thử nghiệm là để thiết lập hệ thống đồng đốt amoniac tại nhà máy điện than thương mại quy mô lớn trong tương lai. (Tổng hợp của chuyên gia Tạp chí Năng lượng Việt Nam).

Năng lượng Nhật Bản [kỳ 77]: ‘Sau 1 năm Đức loại bỏ điện hạt nhân’ trên báo Nhật Đã hơn 1 năm trôi qua (kể từ khi Đức triển khai loại bỏ hoàn toàn điện hạt nhân), việc tháo dỡ các nhà máy điện hạt nhân (đã dừng hoạt động) được thực thi. Tuy nhiên, quốc gia này vẫn còn nhiều khó khăn trong việc chuyển đổi sang năng lượng tái tạo. Tại châu Âu, xung đột Nga - Ukraina đang làm gia tăng động lực thúc đẩy điện hạt nhân và đây là một cuộc thử nghiệm cho mô hình thành công, hoặc thất bại của chính sách “loại bỏ hoàn toàn điện hạt nhân”.

Năng lượng Nhật Bản [kỳ 78]: Điện hạt nhân trong Kế hoạch năng lượng cơ bản (sửa đổi) Trong kế hoạch năng lượng cơ bản mới của Nhật Bản sẽ không được viết “xây thêm”, mà thay vào đó là “thay thế” (bao gồm cả việc xây dựng lại lò phản ứng hạt nhân hiện có). Bởi vẫn còn nhiều ý kiến phản đối việc mở rộng các nhà máy điện hạt nhân, nên theo cách này để nhằm ngăn chặn kích động từ luồng dư luận còn khác biệt.

Năng lượng Nhật Bản [kỳ 79]: Tận dụng các tổ máy điện hạt nhân (hiện hữu) lên mức tối đa Tổ máy số 1 của Nhà máy điện hạt nhân Sendai của Công ty Điện lực Kyushu có tuổi đời 40 năm vừa được Cơ quan Pháp quy Hạt nhân Nhật Bản cấp phép kéo dài thêm 20 năm hoạt động.

Năng lượng Nhật Bản [kỳ 80]: Chính sách mới cho nguồn điện khử carbon dài hạn Bộ Kinh tế, Thương mại và Công nghiệp Nhật Bản (METI) vừa sửa đổi hướng dẫn “Đấu giá nguồn điện khử carbon dài hạn”. Theo đó, chi phí cho các biện pháp an toàn cần thiết phục vụ việc khởi động lại các nhà máy điện hạt nhân được thêm vào trong danh sách đối tượng được hưởng chính sách hỗ trợ khuyến khích đầu tư vào các nguồn điện khử carbon. Cùng với đó, hướng dẫn thiết lập cơ chế để các nhà bán lẻ điện cũng sẽ chịu một phần chi phí này.

Năng lượng Nhật Bản [kỳ 81]: Thảo luận tiêu chuẩn áp dụng cho lò nước nhẹ (cải tiến) Tại cuộc họp mới đây giữa Cơ quan pháp quy hạt nhân Nhật Bản (NRA) và lãnh đạo các nhà máy điện hạt nhân (thuộc các công ty điện lực Nhật Bản) các bên đã thảo luận việc hoàn thiện tiêu chuẩn, quy định áp dụng cho lò phản ứng nước nhẹ SRZ-1200 cải tiến.

Năng lượng Nhật Bản [kỳ 82]: Tái khởi động tổ máy số 2 Nhà máy điện hạt nhân Onagawa Tổ máy số 2 của Nhà máy điện hạt nhân Onagawa (thuộc Công ty Điện lực Tohoku) đã khởi động lại, chấm dứt tình trạng “không nhà máy điện hạt nhân” ở miền Đông Nhật Bản, kể từ khi tổ máy số 3 Nhà máy điện hạt nhân Tomari (thuộc Công ty Điện lực Hokkaido) đóng cửa vào tháng 5 năm 2012.

Theo IEA: Trong số 52 lò phản ứng hạt nhân được khởi công xây dựng (kể từ năm 2017), có 48 lò sử dụng thiết kế của Trung Quốc (25 lò) và của Nga (23 lò).

Trung Quốc sẽ vượt qua Mỹ và châu Âu về công suất lắp đặt điện hạt nhân vào năm 2030. Tuy nhiên, trong trường hợp các mục tiêu của các chính phủ được hoàn thành đúng hạn, tỷ lệ các dự án điện hạt nhân quy mô lớn sử dụng thiết kế của các nước phát triển như châu Âu, Mỹ, Nhật Bản sẽ tăng lên 40% vào năm 2030 (nhờ các dự án khởi công mới và sau đó sẽ vượt quá 50%).

Hơn nữa, với việc triển khai rộng rãi các lò phản ứng mô-đun nhỏ (SMR), IEA dự đoán rằng: Khoảng hơn 60% các công trình xây dựng mới vào năm 2050 sẽ sử dụng thiết kế của Mỹ, hoặc châu Âu.

Trong lĩnh vực cung cấp nhiên liệu, dự báo của IEA cho thấy: Hiện nay Nga chiếm 40% năng lực làm giàu uranium trên toàn cầu là một yếu tố rủi ro trong tương lai (chủ yếu là ở Mỹ và khu vực châu Âu), đồng thời nhấn mạnh sự cần thiết phải tăng cường đa dạng hóa chuỗi cung ứng nhiên liệu.

Bên cạnh đó, IEA cũng chỉ ra rằng: Cần phải khắc phục các vấn đề như chậm tiến độ và đội vốn trong quá trình xây dựng các lò phản ứng quy mô lớn tại các quốc gia như Mỹ, Pháp trong những năm gần đây.

Các dự án điện hạt nhân gặp khó khăn trong việc huy động vốn do quy mô lớn, tính chất đòi hỏi nhiều vốn, thời gian xây dựng kéo dài và sự phức tạp về kỹ thuật. Tình trạng đội vốn và chậm tiến độ diễn ra thường xuyên, trở thành yếu tố rủi ro lớn đối với các nhà đầu tư.

IEA nhấn mạnh: Sự hỗ trợ từ chính phủ là chìa khóa cho huy động vốn từ các ngân hàng thương mại. Việc đảm bảo dòng tiền có thể dự đoán trước và chính phủ chia sẻ rủi ro trong quá trình xây dựng sẽ giúp việc huy động vốn cho các dự án trở nên dễ dàng hơn.

Ngoài ra, IEA cũng chỉ ra rằng: Các biện pháp giảm thiểu rủi ro như hợp đồng mua bán điện dài hạn, cơ chế chênh lệch giá (CfD)*1, và mô hình cơ sở tài sản điều tiết (RAB)*2 ngày càng đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ nguồn vốn ổn định.

Về *1 Cơ chế chênh lệch giá (CfD - Contract for Differences): Là cơ chế mà chính phủ bù đắp khoản chênh lệch biến động giữa giá cố định và giá thị trường của nguồn điện được chỉ định, nhằm giảm rủi ro đầu tư cho các công ty phát điện.

Về *2 Mô hình cơ sở tài sản được điều tiết (RAB - Regulated Asset Base): Là cơ chế cho phép thu hồi vốn đầu tư được cơ quan quản lý chấp thuận thông qua các khoản phí được quy định. Mô hình này đặt ra giới hạn rủi ro cho các nhà đầu tư (và trong trường hợp dự án gặp khó khăn không thể thực hiện), chính phủ sẽ hỗ trợ tài chính, hoặc bồi thường khi dự án bị dừng/hủy. Nhà đầu tư cũng có thể thu hồi vốn ngay cả trong giai đoạn xây dựng.

Về rủi ro liên quan đến sự cố hạt nhân, IEA nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đảm bảo một hệ thống có khả năng bồi thường đầy đủ cho các thiệt hại, đồng thời duy trì cơ chế vận hành bền vững cho ngành công nghiệp điện hạt nhân.

Cơ quan này đề cập đến Luật Bồi thường Thiệt hại Năng lượng Nguyên tử Nhật Bản. Cụ thể là chính sách hiện hành của Nhật Bản áp dụng trách nhiệm bồi thường thiệt hại không giới hạn lên doanh nghiệp sản xuất điện hạt nhân (ngoại trừ các sự cố do những hiện tượng đặc biệt gây ra) là tiềm ẩn “rủi ro tài chính lớn (những rủi ro có xác suất xảy ra cực kỳ thấp), nhưng khi xảy ra có thể gây ra hậu quả nghiêm trọng”.

Như chúng ta đều biết, sau sự cố hạt nhân Fukushima năm 2011, Nhật Bản buộc phải dừng hoạt động tất cả các lò phản ứng hạt nhân, gây thiếu điện nghiêm trọng trên cả nước. Sau khi chấn chỉnh lại các quy định pháp luật về an toàn, các nhà máy điện bắt đầu xin phép hoạt động trở lại. Đến nay, trong số 54 lò phản ứng hạt nhân hoạt động trước 2011 đã có 33 lò đã hoạt động trở lại.

Theo định hướng dài hạn về năng lượng hạt nhân, các công ty Nhật Bản đang nỗ lực nghiên cứu các lò phản ứng hạt nhân thế hệ mới an toàn hơn.

Kết luận về các dự báo, khuyến khị của IEA, báo Công nghiệp Hạt nhân Nhật Bản cho rằng: Báo cáo của IEA chỉ ra nhiều rủi ro liên quan đến các quốc gia như Mỹ, châu Âu, Nga và Nhật Bản. Do đó, việc tham khảo các khuyến nghị dựa trên quan điểm của một tổ chức quốc tế như IEA là điều có giá trị.

IEA được thành lập vào năm 1974 (sau cuộc khủng hoảng dầu mỏ lần thứ nhất) là một tổ chức độc lập thuộc OECD. Điều kiện để tham gia phải là thành viên của OECD. Tuy nhiên, hơn 10 quốc gia (bao gồm Trung Quốc, Ấn Độ, Brazil) hiện đang hợp tác với IEA với tư cách là các quốc gia liên kết.

(Đón đọc kỳ tới...)

NGUYỄN HOÀNG YẾN (TỔNG HỢP, BIÊN DỊCH)