Nhận định, Phản biện

Năng lượng và tác động của trí tuệ nhân tạo (AI) tiếp tục là những chủ đề quan trọng trong chương trình nghị sự toàn cầu và của Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF). Kết thúc 2025, WEF cập nhật những câu chuyện năng lượng nổi bật diễn ra trong năm.

Sau khi đã làm rõ bản chất tự nhiên của lũ lụt (kỳ 1) và những tác động không thể phủ nhận của thủy điện đối với rừng và môi trường (kỳ 2), kỳ 3 đi vào câu hỏi cốt lõi nhất, cũng là câu hỏi gây tranh luận nhiều nhất trong xã hội: Thủy điện có vai trò gì trong phòng, chống lũ và vai trò đó thực sự lớn đến đâu?

Sau hơn một thập kỷ vận hành, thị trường điện Việt Nam đang hướng tới giai đoạn tiếp theo, bán buôn điện cạnh tranh nhằm nâng cao minh bạch, hiệu quả, thu hút đầu tư tư nhân vào năng lượng và đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia. Dưới đây, một vài mô hình thị trường điện cạnh tranh tiêu biểu trên thế giới và bước đi của Việt Nam trong tương lai gần.

Văn phòng Chính phủ vừa có Văn bản chuyển tới Bộ Công Thương nghiên cứu đề xuất của Ban tổ chức “Diễn đàn Năng lượng sạch Việt Nam lần thứ 5”, với chủ đề “Giải pháp chính sách, công nghệ phát triển hệ thống lưu trữ năng lượng và điện mặt trời khu công nghiệp tại Việt Nam”. Sự kiện do Cục Điện lực - Bộ Công Thương và Hiệp hội Năng lượng Việt Nam phối hợp chủ trì; Tạp chí Năng lượng Việt Nam và Trung tâm Thông tin Năng lượng Việt Nam tổ chức. Trước đó, Ban tổ chức Diễn đàn vừa có Báo cáo tổng hợp gửi tới Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính xem xét, chỉ đạo việc thúc đẩy hệ thống lưu trữ năng lượng (BESS), cũng như điện mặt trời mái nhà khu công nghiệp trong giai đoạn từ năm 2025 đến năm 2035. Được biết, hiện Bộ Công Thương đang nghiên cứu, tổng hợp về nội dung liên quan để báo cáo Thủ tướng Chính phủ.

Nếu kỳ 1 cho thấy lũ lụt là một hiện tượng tự nhiên đã tồn tại từ rất lâu, không phải là “sản phẩm” của thủy điện, thì kỳ 2, câu hỏi trung tâm mà xã hội thường xuyên đặt ra lại chuyển sang một hướng khác - gai góc hơn, khó né tránh hơn: Thủy điện đã tác động đến rừng như thế nào? Những tác động đó có làm lũ lụt trở nên nghiêm trọng hơn hay không?

Để trả lời cho câu hỏi: Thủy điện có phải là nguyên nhân gây lũ lụt? Chuyên gia Tạp chí Năng lượng Việt Nam thực hiện chuyên đề phản biện “Thủy điện có phải là nguyên nhân gây lũ lụt? - Nhìn lại một cách khách quan từ bản chất tự nhiên” nhằm góp phần làm rõ mối quan hệ phức tạp này. Mục tiêu của các bài báo không phải để biện minh cho thủy điện, cũng không nhằm phủ nhận những tác động tiêu cực mà các công trình thủy điện đã và đang gây ra, mà là đặt thủy điện vào đúng vị trí của nó trong tổng thể quản lý tài nguyên nước, phát triển nguồn năng lượng và phòng, chống thiên tai... Rất mong nhận được sự chia sẻ của các nhà quản lý, chuyên gia và bạn đọc.

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu làm gia tăng mạnh mẽ mức độ bất định của dòng chảy và tỷ trọng các nguồn năng lượng tái tạo biến động lớn như điện gió, mặt trời tăng nhanh, hệ thống điện Việt Nam đứng trước yêu cầu phải vận hành ngày càng linh hoạt, an toàn và hiệu quả. Thủy điện, đặc biệt là các hệ thống thủy điện bậc thang trên các lưu vực sông lớn, tiếp tục giữ vai trò then chốt trong cân bằng hệ thống điện, bảo đảm an ninh năng lượng và thực hiện các nhiệm vụ phòng chống thiên tai. Bài viết sau đây của chuyên gia Tạp chí Năng lượng Việt Nam phân tích những thách thức trong công tác vận hành thủy điện trước bối cảnh biến đổi khí hậu và thị trường điện cạnh tranh, chỉ ra các hạn chế, nguyên nhân, bài học kinh nghiệm; đồng thời gợi ý nhóm giải pháp tổng thể về thể chế, kỹ thuật, thị trường điện, chuyển đổi số… nhằm nâng cao hiệu quả vận hành hệ thống thủy điện trong giai đoạn tới.

Một trong những hướng đi khả thi về năng lượng và môi trường là theo cách làm của Công ty Năng lượng Đan Mạch - Aalborg CSP. Hãng này đã phát triển công nghệ chuyển đổi các nhà máy điện than đã ngừng hoạt động thành các cơ sở lưu trữ nhiệt từ năng lượng tái tạo. Từ kinh nghiệm của Aalborg CSP, Việt Nam cũng nên nghiên cứu để có thể áp dụng cho các nhà máy điện than sẽ ngừng hoạt động theo lộ trình trong thời gian sắp tới.

Trong kỷ nguyên trí tuệ nhân tạo (AI), nguyên liệu được thế giới quan tâm nhất hiện nay là đất hiếm. Trong chính trị, nguyên liệu này được xem là ‘quyền lực mềm’, còn trong năng lượng là ‘chìa khóa vàng’, trong đó có đất hiếm nhẹ.

Trước những khó khăn, thách thức, cũng như chưa tìm được tiếng nói chung trong đầu tư phát triển các dự án nhiệt điện sử dụng khí trong nước và LNG nhập khẩu, mới đây, các nhà đầu tư trong lĩnh vực này đã kiến nghị tới Thủ tướng Chính phủ ba nguyên tắc chính để giải quyết các bất đồng còn lại. Cụ thể là: (1) Phân bổ rủi ro hợp lý và công bằng; (2) Hai kiến nghị chính để tháo gỡ vướng mắc; (3) Giải quyết các vấn đề về khả năng thu xếp vốn khác. (Tổng hợp và một số nhận xét của chuyên gia Tạp chí Năng lượng Việt Nam).

Trong bối cảnh toàn cầu đang đối mặt với những thách thức về an ninh năng lượng, biến đổi khí hậu, việc tìm kiếm các nguồn năng lượng tái tạo, ổn định và sạch, trở nên cần thiết hơn bao giờ hết. Trong nỗ lực đa dạng hóa danh mục năng lượng sạch, “nhiệt năng đại dương” nổi lên như một giải pháp tiềm năng, khai thác sự khác biệt nhiệt độ tự nhiên giữa nước biển bề mặt ấm và nước biển sâu lạnh để tạo ra điện năng một cách liên tục, ổn định.

Tập đoàn Deloitte của Anh đã bình chọn, công bố các dự báo liên quan đến năng lượng. Dưới đây là 5 dự báo đáng chú ý cho ngành điện Hoa Kỳ vào năm 2026.

Như chúng ta đã biết, tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khoá XV (ngày 11/12/2025), Quốc hội đã biểu quyết thông qua Nghị quyết về các cơ chế, chính sách phát triển năng lượng quốc gia (giai đoạn 20262030) nhằm tháo gỡ những điểm nghẽn kéo dài trong quy hoạch, chuẩn bị đầu tư, lựa chọn nhà đầu tư phát triển các dự án năng lượng. Nhân sự kiện này, Hội đồng Khoa học Tạp chí Năng lượng Việt Nam có bài báo phân tích các tác động của thể chế mới đối với thị trường điện, tiến trình chuyển dịch năng lượng; đồng thời khuyến nghị, gợi ý những nội dung về cơ chế, chính sách mà Chính phủ cần ban hành để sớm đưa Nghị quyết đi vào cuộc sống.

Sau hơn 10 ngày làm việc tại Hà Nội, nhiệm vụ Đánh giá cơ sở hạ tầng hạt nhân tích hợp (INIR) của Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) đã kết thúc. Để hỗ trợ Việt Nam tiếp tục phát triển cơ sở hạ tầng, đoàn khảo sát INIR đã đưa ra 38 khuyến nghị và 13 đề xuất. Dưới đây là tóm tắt một số kết quả làm việc của INIR (IAEA) với đại diện các bộ liên quan, EVN, PVN, UBND tỉnh Khánh Hòa và khuyến nghị, đề xuất các lĩnh vực trọng điểm cần hành động tiếp theo...

Trong bối cảnh chúng ta ngày càng phụ thuộc vào nhập khẩu than, khí thiên nhiên hóa lỏng (LNG) và dầu thô để đáp ứng nhu cầu tăng trưởng năng lượng, việc phân tích các rủi ro chính của việc nhập khẩu năng lượng đối với an ninh năng lượng của Việt Nam dưới các khía cạnh: Kinh tế, kỹ thuật - hạ tầng, địa chính trị và môi trường - xã hội là vấn đề quan trọng.