Khả năng triển khai dự án gió ngoài khơi Việt Nam trong bối cảnh yêu cầu năng lực tài chính mới

Báo cáo nhận diện rủi ro, thách thức và gợi ý chính sách phát triển các phân ngành điện Việt Nam Để giúp các đại biểu Quốc hội tham dự Kỳ họp thứ 10 - Quốc hội khóa XV cập nhật một số thông tin tham khảo trong quá trình thảo luận, góp ý xây dựng dự án Luật, Nghị quyết của Quốc hội liên quan đến lĩnh vực điện lực, Hội đồng Khoa học Tạp chí Năng lượng Việt Nam vừa hoàn thiện Báo cáo về “Nhận diện rủi ro, thách thức và gợi ý giải pháp chính sách phát triển ngành điện của Việt Nam” - tháng 10/2025. Dưới đây là nội dung chính của Báo cáo.

Việt Nam đang bước vào giai đoạn chuyển đổi năng lượng quy mô lớn, trong đó điện gió ngoài khơi (ĐGNK) được xác định là một trong những trụ cột quan trọng nhằm đáp ứng mục tiêu phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050.

Báo cáo Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính tại tọa đàm với đại diện các doanh nghiệp Anh quốc đang đầu tư tại Việt Nam mới đây, Thứ trưởng Công Thương Nguyễn Hoàng Long “kỳ vọng dự án điện gió ngoài khơi đầu tiên của Việt Nam sẽ bắt đầu triển khai cuối năm nay” [*] - đánh dấu bước khởi động cho chuỗi dự án quy mô hàng chục tỷ USD trong Quy hoạch điện VIII điều chỉnh.

I. Chính phủ quyết tâm triển khai dự án điện gió ngoài khơi đầu tiên trong năm 2025:

Theo Quy hoạch điện VIII điều chỉnh: Công suất điện gió ngoài khơi đến năm 2030 đạt khoảng 6.000 MW, nhưng đến nay chưa có dự án nào được quyết định chủ trương đầu tư. Để hỗ trợ thị trường, Chính phủ đưa ra một số ưu đãi quan trọng như sau:

1. Miễn, giảm tiền sử dụng khu vực biển cho nhà đầu tư dự án ĐGNK.

2. Cam kết hợp đồng mua điện bảo đảm tối thiểu 90% sản lượng điện trung bình nhiều năm trong suốt thời gian trả nợ vốn vay.

Cơ chế cam kết hợp đồng mua điện bảo đảm tối thiểu 90% sản lượng điện trung bình nhiều năm lần đầu áp dụng trong lĩnh vực này mang ý nghĩa then chốt, tạo cơ sở để nhà đầu tư xây dựng mô hình tài chính và thu xếp vốn quốc tế trong bối cảnh Việt Nam hạn chế cấp bảo lãnh Chính phủ cho các dự án năng lượng mới. Song song với ưu đãi, Chính phủ đề xuất yêu cầu nhà đầu tư phải có:

- Vốn điều lệ tối thiểu 10.000 tỷ đồng.

- Vốn chủ sở hữu tối thiểu 15% tổng mức đầu tư dự án.

Đây là bước sàng lọc mạnh nhằm đảm bảo chỉ những nhà đầu tư có năng lực tài chính thực sự mới tham gia thị trường. Tuy nhiên, chính yêu cầu này cũng đặt ra câu hỏi: Kỳ vọng triển khai một dự án ĐGNK ngay trong năm nay liệu có khả thi?

II. Quy mô vốn cho dự án điện gió ngoài khơi và khả năng đáp ứng của nhà đầu tư:

1. Tổng mức đầu tư cho một dự án điện gió ngoài khơi:

Một dự án ĐGNK công suất khoảng 1.000 MW tại Việt Nam có tổng mức đầu tư ước tính từ 3-4 tỷ USD, tương đương khoảng 75.000-100.000 tỷ đồng.

Với yêu cầu vốn chủ sở hữu tối thiểu 15%, một dự án 3 tỷ USD phải có vốn chủ sở hữu khoảng 11.250 tỷ đồng - tương đương mức vốn điều lệ mà Chính phủ đề xuất. Đây là ngưỡng tương đối cao so với mặt bằng doanh nghiệp Việt Nam.

2. Nhà đầu tư nào có thể đáp ứng yêu cầu vốn điều lệ 10.000 tỷ đồng?

Để đáp ứng yêu cầu vốn điều lệ nêu trên, chỉ một số ít tổ chức có khả năng đáp ứng đồng thời:

- Vốn điều lệ ≥ 10.000 tỷ đồng.

- Năng lực thu xếp vốn quốc tế.

- Kinh nghiệm quản lý dự án lớn.

Các nhóm có thể đáp ứng:

1. Doanh nghiệp nhà nước (PVN, EVN, TKV…).

2. Một số doanh nghiệp tư nhân lớn (T&T Energy, Trung Nam, Xuân Cầu, VinEnergo…).

3. Liên danh với nhà đầu tư quốc tế (Ørsted, CIP, Vestas…).

4. Doanh nghiệp nước ngoài lập pháp nhân tại Việt Nam.

Tổng hợp lại: Với yêu cầu vốn điều lệ nêu trên không quá 5-10 nhà đầu tư, hoặc liên danh đủ khả năng đáp ứng ngay trong năm nay.

3. Tác động của yêu cầu tài chính tới tiến độ triển khai:

Yêu cầu vốn điều lệ cao có thể khiến giảm mức độ linh hoạt của nhà đầu tư quốc tế và gia tăng rủi ro tài chính cho nhà đầu tư trong nước; đồng thời thu hẹp số lượng dự án có thể tiến tới quyết định đầu tư (FID). Do vậy, tiến độ dự án điện gió ngoài khơi có thể chậm hơn so với mục tiêu.

4. Cơ chế bảo đảm mua điện 90% sản lượng và tác động thực tế:

Cơ chế bảo đảm mua điện tối thiểu 90% sản lượng điện trung bình nhiều năm trong suốt thời gian trả nợ vốn vay giúp giảm rủi ro tài chính, cải thiện đánh giá tín nhiệm dự án trong mắt các tổ chức cho vay quốc tế, tạo điều kiện huy động vốn ODA và vốn từ quỹ xuất khẩu, giảm chi phí vay và kéo dài thời hạn vay. Nhưng cơ chế bảo đảm mua điện 90% có đủ mạnh để giúp dự án khởi động trong năm nay? Dù quan trọng, cơ chế bảo đảm mua điện 90% vẫn chưa đủ vì:

- Mẫu hợp đồng mua bán điện (PPA) chưa được ban hành.

- Chưa có quy định rõ trách nhiệm khi cắt giảm công suất.

- Nhà đầu tư nước ngoài cần bảo lãnh chuyển đổi ngoại tệ.

- Các tổ chức tài chính cần khung pháp lý ổn định 25-30 năm.

5. Yêu cầu vốn điều lệ tối thiểu 10.000 tỷ: Sàng lọc cần thiết, hay rào cản?

Với quy mô đầu tư lớn và nhằm ngăn chặn giữ chỗ quy hoạch; đồng thời đảm bảo năng lực tài chính thực sự là yêu cầu hợp lý. Tuy nhiên, điều này chưa phù hợp với thông lệ quốc tế. Các nước như Đan Mạch, Anh, Đài Loan, Philippines không yêu cầu vốn điều lệ cao, mà đánh giá tổng thể năng lực tài chính, kỹ thuật và kinh nghiệm của chủ đầu tư.

6. Khả năng có dự án điện gió ngoài khơi triển khai trong năm nay?

Khả năng có dự án ĐGNK triển khai trong năm nay như kỳ vọng của Bộ Công Thương có nhiều thuận lợi - đó là quyết tâm chính trị cao của Chính phủ, với nhiều ưu đãi mạnh mẽ được công bố, một số dự án đã khảo sát nhiều năm và sự hiện diện của các tập đoàn quốc tế lớn tại Việt Nam sẵn sàng tham gia thực hiện đầu tư. Tuy nhiên, khung pháp lý khảo sát - giao biển chưa hoàn chỉnh; PPA chưa ban hành, hạ tầng truyền tải chưa đầy đủ; đồng thời yêu cầu vốn điều lệ cao và quy trình thẩm định lựa chọn nhà đầu tư kéo dài... là những rào cản thực sự không phải một sớm một chiều có thể giải quyết nhanh.

Kịch bản khả thi nhất có thể thực hiện trong vòng 1 tháng nữa (hiện đã sắp hết tháng 11/2025) là phê duyệt chủ trương đầu tư, giao khu vực biển để triển khai khảo sát và thực hiện các công việc chuẩn bị đầu tư. Khởi công phần móng - cáp biển trong năm nay là khó, thi công thực tế có thể bắt đầu tiến hành từ 2026-2027.

III. Kết luận:

Từ những phân tích trên có thể rút ra một số kết luận chính:

Thứ nhất: Chính phủ đã tạo ra khung ưu đãi rất đáng kể, đặc biệt là cam kết mua điện 90% sản lượng điện trung bình nhiều năm trong suốt thời gian trả nợ vốn vay - yếu tố then chốt để thu hút vốn quốc tế.

Thứ hai: Yêu cầu vốn điều lệ 10.000 tỷ và vốn chủ sở hữu tối thiểu 15% là biện pháp sàng lọc mạnh, nhưng cũng thu hẹp đáng kể số nhà đầu tư có khả năng tham gia ngay trong năm nay.

Thứ ba: Khả năng có một dự án ĐGNK được triển khai trong năm nay là khả thi, nhưng nhiều khả năng chỉ ở mức:

1. Được giao khu vực biển.

2. Được phê duyệt chủ trương đầu tư.

3. Triển khai khảo sát và các công việc tiền thi công.

Việc khởi công phần công trình chính trong năm 2025 là không cao (trừ khi tất cả văn bản pháp lý then chốt được ban hành sớm và đồng bộ).

Việt Nam có thể trở thành điểm sáng mới của thị trường điện gió ngoài khơi khu vực, nếu các bước đi được thực hiện đồng bộ./.

TS. NGUYỄN HUY HOẠCH - HỘI ĐỒNG KHOA HỌC TẠP CHÍ NĂNG LƯỢNG VIỆT NAM

[*] https://vnexpress.net/co-the-trien-khai-du-an-dien-gio-ngoai-khoi-dau-tien-cuoi-2025-4907780.html