Năng lượng nguyên tử

Cho đến nay không có nhiều tài liệu ‘kinh điển’ về điện hạt nhân. Cuốn Milestones in the Development of a National Infrastructure for Nuclear Power (tạm dịch: Những cột mốc trong quá trình phát triển cơ sở hạ tầng năng lượng hạt nhân quốc gia) của Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) vừa phát hành được xem là ‘kim chỉ nam’ cho hoạt động này. Tạp chí Năng lượng Việt Nam cập nhật những nội dung chính của ấn phẩm với hy vọng sẽ giúp ích cho chương trình phát triển các dự án điện hạt nhân tại Ninh Thuận.

Văn phòng Chính phủ vừa ban hành Thông báo số 35/TB-VPCP ngày 7/2/2025 kết luận của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính tại Phiên họp lần thứ hai Ban Chỉ đạo xây dựng Nhà máy điện hạt nhân.

Phó Thủ tướng Bùi Thanh Sơn ký Quyết định số 245/QĐ-TTg ngày 5/2/2025 phê duyệt Quy hoạch phát triển, ứng dụng năng lượng nguyên tử thời kỳ đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050.

Nước Mỹ có công suất điện hạt nhân lớn nhất thế giới, với 96.826 MW, nên cũng là nước tiêu thụ nhiên liệu hạt nhân nhiều nhất thế giới. Sự cạnh tranh về giá cả đã khiến các nhà sản xuất Urani của quốc gia này suy giảm sản xuất đến mức gây nguy cơ mất an toàn nguồn cung. Tạp chí Năng lượng Việt Nam giới thiệu tình hình và sự cố gắng phục hồi sản xuất nhiên liệu hạt nhân của Mỹ và một số thông tin sơ bộ/ban đầu về nguồn quặng chứa Urani của Việt Nam để bạn đọc cùng tham khảo.

Những quyết định mới nhất của Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng cuối tháng 11 và Nghị quyết của Quốc hội ngày 30/11/2024 đã đưa đất nước hòa chung vào không khí đặc biệt sôi động, dấu hiệu của một giai đoạn chuyển mình mang tính cách mạng. Trong đó, Nghị quyết về phát triển điện hạt nhân đã được đông đảo dư luận đồng tình.

Như chúng ta đều biết, Chỉ thị đầu tiên của năm 2025 (số 1/CT-TTg, ngày 3/1) Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính yêu cầu Bộ trưởng Công Thương chỉ đạo triển khai, hoàn thành công tác đầu tư dự án Nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận trong 5 năm. Sau chỉ đạo của Thủ tướng, câu hỏi được dư luận quan tâm là: Trong khoảng thời gian này, chúng ta có thể hoàn thành được không? Để giải đáp phần nào cho nội dung này, bước đầu, Hội đồng Khoa học Tạp chí Năng lượng Việt Nam có một số trao đổi, nhận định, đề xuất dưới đây. Rất mong nhận được sự chia sẻ của bạn đọc.

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính vừa ký Quyết định số 72/QĐ-TTg ngày 10/1/2025 thành lập Ban Chỉ đạo xây dựng nhà máy điện hạt nhân.

Với vị trí thứ ba về điện hạt nhân thế giới, thành công của Pháp trong chương trình điện hạt nhân được tổng kết lại trong hai yếu tố chính: (1) cần thiết phải duy trì sự độc lập về năng lượng và (2) năng lượng hạt nhân là lựa chọn khả thi duy nhất. Chính các yếu tố này đã giúp Pháp đạt được mục tiêu về năng lượng sạch trong nhiều thập kỷ. (Tổng hợp của Tạp chí Năng lượng Việt Nam).

Sau khi BCHTW Đảng thống nhất chủ trương tái khởi động điện hạt nhân, ngày 30/11/2024, Quốc hội đồng ý đầu tư dự án điện hạt nhân Ninh Thuận theo đề xuất của Chính phủ. Tiếp đến, ngày 5/12/2024, Tổng Bí thư Tô Lâm thị sát địa điểm xây dựng Nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 1... Chuỗi các sự kiện trên đã cho thấy tầm quan trọng, tính cấp thiết của nguồn điện này trong “kỷ nguyên mới của dân tộc”. Để sớm hiện thực hóa chủ trương lớn của Đảng, Nhà nước, trong bài viết dưới đây, chuyên gia Tạp chí Năng lượng Việt Nam gợi mở một số nội dung công việc quan trọng trước mắt, cần làm ngay của Chính phủ, các bộ, ngành liên quan cho dự án điện hạt nhân đầu tiên ở Việt Nam.

Theo kết quả nghiên cứu của CIS: Điện hạt nhân nên được coi là một dạng độc quyền tự nhiên (giống như hạ tầng truyền tải, phân phối, hoặc đập thủy điện lớn). Tốt hơn là thực hiện một lần, đúng cách, bởi một bên có năng lực duy nhất (do chính phủ sở hữu, quản lý), hơn là mong đợi sự cạnh tranh giữa nhiều dịch vụ khác nhau để đẩy giá xuống.

Để tạm kết chuyên đề này, chúng tôi tổng hợp một số quan điểm của tỉnh Ninh Thuận về chủ trương phát triển dự án điện hạt nhân Ninh Thuận 1, Ninh Thuận 2; cùng một số kiến nghị độc lập của các chuyên gia điện hạt nhân và Hội đồng Khoa học Tạp chí Năng lượng Việt Nam.

Lựa chọn được các địa điểm xây dựng nhà máy điện hạt nhân đầu tiên ở nước ta thực sự là một quá trình lâu dài, công phu, tốn kém (kéo dài tư năm 1996-2016). Ngoài số tiền đầu tư từ LB Nga và Nhật Bản, Việt Nam đã bỏ ra nguồn kinh phí rất đáng kể suốt quá trình 20 năm để tìm kiếm, phân loại, đánh giá, lựa chọn các địa điểm đáp ứng yêu cầu để xây dựng nhà máy điện hạt nhân. Kết quả, có 8 địa điểm đã được đưa vào quy hoạch để xây dựng các nhà máy điện hạt nhân trong tương lai. Đặc biệt, các nghiên cứu kỹ lưỡng đã được thực hiện đối với địa điểm Phước Dinh (Ninh Thuận 1) và Vĩnh Hải (Ninh Thuận 2) tại tỉnh Ninh Thuận.

Đánh giá địa điểm là nhằm xác định phẩm chất của địa điểm trên mọi khía cạnh, đặc biệt là trên quan điểm an toàn. Đánh giá địa điểm còn nhằm xác định ra các giá trị cực đoan nhất của các hiện tượng tự nhiên và nhân tạo có thể xảy ra làm ảnh hưởng tới an toàn nhà máy. Bộ các giá trị cực đoan nhất của các hiện tượng tự nhiên và nhân tạo này được sử dụng như các giá trị ban đầu để thiết kế nhà máy, do đó, chúng còn được gọi là "Các cơ sở thiết kế - Design Basics". Ví dụ, cấp động đất cao nhất có thể xảy ra tại khu vực địa xây dựng nhà máy điện hạt nhân trong vòng 10.000 năm là 7 độ Richter thì thiết kế nhà máy phải có đủ khả năng chống lại động đất cấp 7 trở lên tại địa điểm đó.

Theo Trung tâm Nghiên cứu Độc lập (CIS) của Úc: Để có dự án điện hạt nhân giá rẻ hơn, các quốc gia nên chọn một thiết kế đã hoạt động tốt ở nước ngoài và phải có tít nhất 4 tổ máy cho 1 địa điểm xây dựng.

Trên cơ sở danh sách 10 địa điểm thí sinh, các cơ quan chuyên ngành đã chọn ra 3 địa điểm có trọng số cao nhất bao gồm: Vĩnh Hải, Phước Dinh (Ninh Thuận) và Hoà Tâm (Phú Yên) để nghiên cứu sâu hơn trong dự án "Nghiên cứu tiền khả thi xây dựng nhà máy điện hạt nhân ở Việt Nam".