Thủy điện Hố Hô trong lũ Hương Khê (Bài cuối)

Thủy điện Hố Hô trong lũ Hương Khê (Bài 1)
Thủy điện Hố Hô trong lũ Hương Khê (Bài 2)
Thủy điện Hố Hô trong lũ Hương Khê (Bài 3)

BÀI CUỐI: BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU VÀ GIẢI PHÁP CHO VÙNG LŨ HƯƠNG KHÊ

Biến đổi khí hậu tác động đến lũ Hương Khê

Việt Nam là một trong những quốc gia chịu ảnh hưởng rõ rệt nhất của biến đổi khí hậu. Nó thể hiện thông qua sự gia tăng các hiện tượng thời tiết cực đoan, dị thường (bão, mưa lớn, lũ lụt, hạn hán, triều cường, nước biển dâng…) cả về số lượng và cường độ.

Theo công bố của Bộ Tài nguyên và Môi trường tại Quyết định số 1857/QĐ-BTNMT ngày 29/8/2014 về phân vùng bão và xác định nguy cơ bão, nước dâng do nguy cơ bão gây ra khu vực ven biển Việt Nam, trong đó Nghệ An - Hà Tĩnh có khả năng ảnh hưởng của bão cấp 15-16, nguy cơ nước dâng do bão có thể tới mức 5,7-6,2m khi gặp triều cường.

Đối với khu vực các tỉnh Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình nói chung và huyện Hương Khê nói riêng, dưới tác động của biến đổi khí hậu tình hình mưa bão ngày càng diễn biến phức tạp. Số lượng các cơn bão hoạt động gia tăng về số lượng và mạnh về cường độ luôn đem theo một lượng mưa lớn. Biến đổi khí hậu làm tăng cường độ xuất hiện và tính bất thường của các hiện tượng thời tiết nguy hiểm (biến động bất thường về Không gian - Thời gian và tần suất xuất hiện của thiên tai: bão lũ, lụt, hạn hán, lũ quét và sạt lở đất…).

Bên cạnh tác động về KT-XH và thiệt hại về sinh mạng con người, môi trường sau bão, lũ bị suy thoái nghiêm trọng, điển hình là ô nhiễm nguồn nước mặt làm gia tăng bệnh tật, hay suy thoái môi trường đất do xói lở, trượt lở đất,... Mưa lớn, lũ quét cũng làm gia tăng tình trạng xói mòn, rửa trôi đất, ngập úng, trượt đất và sạt lở đất, làm suy thoái môi trường đất.

Các số liệu thống kê cho thấy, biến đổi khí hậu làm cho diễn biến các cơn bão, lũ ở khu vực Hà Tĩnh, Quảng Bình ngày càng khó lường.

Sự gia tăng bệnh tật dưới tác động của sự thay đổi nhiệt độ và môi trường sống do môi trường bị ô nhiễm, thiếu điều kiện sinh hoạt đảm bảo vệ sinh có nguy cơ gia tăng sau những trận lũ thường xuất hiện các dịch bệnh như: sốt rét, sốt xuất huyết (do muỗi), viêm não, qua môi trường nước (các bệnh đường ruột) và các bệnh khác (suy dinh dưỡng, bệnh về phổi…).

Một số giải pháp phát triển bền vững cho vùng lũ Hương Khê

"Sống chung với lũ" đó là phương châm đối với những vùng có lũ xảy ra thường niên như Hương Khê. Giải pháp tốt nhất cho chống lũ biện pháp công trình: đó là xây dựng các hồ chứa đủ lớn để điều tiết nước lũ, cắt đỉnh lũ mỗi khi xảy ra mưa lớn đột ngột dồn về.

Với thung lũng Hương Khê, do có nhiều các lưu vực từ nhiều hướng đổ về sông Ngàn Sâu, vì vậy với giải pháp này cần phải xây các hồ chứa ở mỗi hướng và xây dựng hệ thống điều tiết liên hoàn, xả nước sớm khi có dự báo mưa lớn xảy trên địa bàn để cắt đỉnh lũ chảy xuống sông Ngàn Sâu cùng một lúc mỗi khi mưa lớn.

Thực trạng Hương Khê có trên dưới 50 hồ lớn nhỏ, trong đó có khoảng 20 hồ có diện tích trên 10ha. Có 2 hồ lớn nhất là các hồ Đập Đá Hàn ở xã Hòa Hải và hồ Hố Hô có cùng diện tích xấp xỉ 150ha. Hồ Đập Đá Hàn có dung tích 19 triệu m3, hồ Hố Hô có dung tích 38m3. Hai hồ này có khả năng tham gia điều tiết lũ Hương Khê nếu công tác dự báo thời tiết, có hệ thống cảnh báo lũ tương đối chính xác.

Phần lớn các hồ còn lại có diện tích nhỏ, dung tích hồ chứa không lớn, hệ thống đập đa phần là đập tràn do thời gian xây dựng từ những năm 1970 đến những năm 2000, nên khả năng điều tiết nước hầu như không có. Cần khảo sát và đề xuất sửa chữa các hồ có thể nâng cao hệ thống đập, cửa xả để có sức chứa lớn hơn và điều tiết nước khi mùa mưa đến.

Tiếp tục xây dựng, cái tạo mới các hồ chứa nước ở những nơi có đủ điều kiện; lập quy trình vận hành các hồ chứa lớn đã xây dựng tham gia điều tiết cắt giảm lũ, điều tiết dòng chảy mùa kiệt để chống hạn.

Tuy vậy, giải pháp này rất phức tạp và tốn kém vì phải khảo sát và xây nhiều các đập từ nhiều lưu vực, cần phải tính toán được lưu lượng nước của mỗi lưu vực và xây dựng hệ thống dự báo thời tiết có độ chính xác cao để kết hợp vào việc điều tiết liên hoàn giữa các hồ trong khu vực. Lượng mưa hàng năm ở đây rất lớn vào mùa mưa bão, cùng với biến đổi khí hậu những năm gần đây, diễn biến thời tiết ngày càng khó lường. Cần cân nhắc điều kiện địa hình phân cắt mạnh, lũ đổ về rất nhanh sẽ có những rủi ro nhất định về yếu tố an toàn hồ đập.

Các số liệu thống kê cho thấy, hầu hết các trận lũ lớn ở Hương Khê xảy ra trong khoảng thời gian nửa cuối tháng 9 đến giữa tháng 11. Vì vậy, trước khoảng thời gian này, người dân cần chủ động sơ tán của cải vật chất, thu hoạch hoa màu.

Cần có những hoạt động thích ứng với biến đổi khí hậu, vùng lũ như chuyển đổi cơ cấu sản xuất, chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi. Lồng ghép thích ứng biến đổi khí hậu vào mọi hoạt động phát triển kinh tế, xã hội. Khi xây dựng quy hoạch, kế hoạch cho bất kỳ một hoạt động phát triển kinh tế, xã hội nào trên địa bàn Hương Khê đều nên xét đến các yếu tố tác động của biến đổi khí hậu.

Tăng cường khả năng thoát lũ của sông Ngàn Sâu, bao gồm: giải phóng các vật cản ở bãi sông, lòng sông; nạo vét lòng dẫn để mở rộng hành lang thoát lũ. Tăng lưu lượng thoát lũ xuống ra sông Ngàn Phố, sông La.

Xây dựng các hệ thống đồng bộ cảnh báo lũ kịp thời để Thủy điện Hố Hô và các hồ thủy lợi chủ động mỗi khi xả lũ từ Thủy điện Hố Hô và từ các hồ thủy lợi trong khu vực.

Các xã trên địa bàn Hương Khê thống kê các khu vực thường xuyên ngập lũ và đề xuất các diện tích đất có địa hình cao, bằng phẳng để quy hoạch xây dựng các khu dân cư mới. Xây dựng các nhà vượt lũ cộng đồng cho các cụm dân cư.

Hệ thống liên lạc và quản lý hoạt động xả của Thủy điện Hố Hô kết hợp với các hồ thủy lợi trên địa bàn huyện Hương Khê. 

Xây dựng hệ thống thông tin, tin nhắn tức thời về xả lũ tới người dân ngoài các hệ thống loa đài và kẻng truyền thống.

Về mặt tổng thể, Hương Khê cần hoàn thiện công tác quản lý rủi ro lũ lụt, trong đó tăng cường công tác dự báo thời tiết có độ chính xác cao để các hồ thủy lợi và thủy điện xả lũ sớm để đón lũ về, ban chỉ huy phòng chống thiên tai và người dân chủ động ứng phó.

Trong Luật phòng chống thiên tai số 33/2013/QH13 quy định rõ 3 mục với các hoạt động rất cụ thể cho: (1) phòng ngừa thiên tai, (2) ứng phó với thiên tai, (3) khắc phục hậu quả thiên tai.

Vì vậy, sau những lần xảy ra lũ lụt nặng nề mỗi năm, các ban chỉ huy phòng chống thiên tai, tìm kiếm cứu nạn cần rà soát và đánh giá lại hiệu quả cụ thể của các công tác phòng ngừa, ứng phó và khắc phụ hậu quả lũ lụt. Từ đó tìm ra những hạn chế trong công tác phòng chống lũ lụt và đề ra các giải pháp thiết thực, cụ thể đối với địa bàn Hương Khê.

Sơ đồ tổ chức của hệ thống ban chỉ huy phòng chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn cho thấy, hệ thống hành chính công các cấp từ trung ương đến địa phương (cấp tỉnh, cấp huyện, cấp xã) hoàn toàn chịu trách nhiệm về các hoạt động liên quan đến công tác quản lý thiên tai.

Năm nào tất cả các ban chỉ huy phòng chống thiên tai cũng đều lập các phương án phòng chống thiên tai cho địa phương mình, nhưng tất cả các phương án đó mới chỉ dừng lại ở các văn bản hành chính, báo cáo. Ít có tính thực tế triển khai và áp dụng rộng rãi đối với cộng đồng dân cư.

Một số mô hình nhà chống lũ tham khảo có thể ứng dụng tại Hương Khê

PHẠM HỒNG PHONG, HỘI ĐỒNG PHẢN BIỆN TẠP CHÍ NĂNG LƯỢNG VIỆT NAM

(Khi sao chép, trích dẫn nội dung, số liệu từ bài viết này phải ghi rõ "nguồn", hoặc "theo": TẠP CHÍ NĂNG LƯỢNG VIỆT NAM)

Tài liệu tham khảo:

Báo cáo phòng chống lụt bão của Tỉnh Hà Tĩnh 2009,

Báo cáo phòng chống lụt bão của Tỉnh Hà Tĩnh 2010

Báo cáo nhanh Bão số 10 năm 2013

Kế hoạch phòng chống lụt bão Hà Tĩnh 2015

Kế hoạch phòng chống lụt bão Hà Tĩnh 2016-2020

http://floodlist.com/asia/vietnam-deadly-floods-october-2016

http://www.sonongnghiephatinh.gov.vn/category26/Phong-chong-lut-bao.htm

Tài liệu trên internet