Hợp đồng mua bán điện trực tiếp: Kinh nghiệm từ quốc tế (Kỳ 2)

Hợp đồng mua bán điện trực tiếp: Kinh nghiệm từ quốc tế (Kỳ 1)

Các cấu trúc​ của hợp đồng mua bán điện trực tiếp

Hợp đồng mua bán điện trực tiếp là hợp đồng mua bán của một người mua toàn bộ, hoặc một phần năng lượng được sản xuất bởi một dự án năng lượng tái tạo từ bên ngoài được xây dựng, được sở hữu và/hoặc điều hành bởi một đơn vị độc lập hoặc liên kết [5].

Thuật ngữ "Hợp đồng mua bán điện trực tiếp" thực tế là khái niệm chung cho một số cấu trúc tài chính và hợp đồng đã được phát triển để thúc đẩy mua bán song phương giữa một người bán tư nhân và một người mua riêng (thường là qua lưới điện quốc gia). Vì các cuộc đàm phán giữa hai bên là thương mại chứ không phải với các công ty điện lực của nhà nước với các quy trình, tài liệu chuẩn, có rất nhiều sự linh hoạt và cơ hội sáng tạo khi cấu trúc giao dịch hợp đồng mua bán điện trực tiếp. Mỗi hợp đồng sẽ được "chế tạo" phù hợp với chiến lược thương mại của người mua và bất kỳ khoản trợ cấp, hoặc hỗ trợ nào khác của nhà nước đối với năng lượng tái tạo cũng như các yêu cầu quy định về "truyền tải" điện qua dây điện.

Trong vài năm gần đây, thị trường mua bán điện trực tiếp của doanh nghiệp đã và đang phát triển các mô hình ngày càng tinh vi, có tính đến các điều kiện khác nhau ảnh hưởng đến các thị trường khác nhau trên thế giới. 

Hợp đồng mua bán điện ẩn/ hoặc hợp đồng thực. Cấu trúc Hợp đồng ẩn (ví dụ với chứng chỉ tái tạo).

Nguồn: Báo cáo của Hội đồng Kinh doanh Thế giới về Phát triển Bền vững (WBCSD), kết hợp với Norton Rose Fulbright và EY.

Một hợp đồng "ẩn" hoặc "thực" liên quan đến hợp đồng trực tiếp giữa người mua và người bán, nơi nguồn phát nằm trên cùng mạng lưới điện với tải của người mua và năng lượng tái tạo tạo ra được đưa trực tiếp đến người mua. Do đó gọi là hợp đồng ẩn. Trong cách sắp xếp này, người mua chỉ định một công ty điện lực được cấp phép để cung cấp năng lượng cho bản thân để đổi lấy một khoản phí. Ở một số thị trường, như ở Anh, điều này thường bao gồm hai hợp đồng mua bán điện: một với người bán và thứ hai với các công ty điện lực hoạt động như đại lý của người mua để quản lý năng lượng cung cấp bởi bên phát điện cũng như lập kế hoạch và cung cấp dịch vụ cân bằng lưới.

Hợp đồng nhân tạo, hoặc hợp đồng ảo. Cơ cấu hợp đồng nhân tạo (ví dụ với chứng chỉ tái tạo).

Nguồn: Báo cáo của Hội đồng Kinh doanh Thế giới về Phát triển Bền vững (WBCSD), kết hợp với Norton Rose Fulbright và EY.

Hợp đồng mua bán điện "nhân tạo", hoặc "hợp đồng ảo" thực sự là một sản phẩm phái sinh tài chính, theo đó các bên thỏa thuận giá đỉnh, với các luồng thanh toán giữa người mua và người bán được xác định bằng cách so sánh giá đỉnh với giá tham khảo thị trường. Không có giao nhận điện "ẩn" nào từ người bán đến người mua.

Trên thực tế, không giống như hợp đồng "ẩn", người bán và người mua không cần phải được kết nối chung một mạng lưới điện (hoặc thậm chí không cần nằm ở cùng một quốc gia, PPA nhân tạo xuyên biên giới là một sản phẩm sáng tạo nhất đang được phát triển trong thị trường điện lực hiện nay). Khi được ký với thời hạn 10 hoặc 15 năm (hoặc dài hơn), các hợp đồng dạng này có hiệu lực như là một hàng rào giá điện dài hạn và có rất nhiều cơ cấu có thể được sử dụng. Đây là một hợp đồng giao dịch chênh lệch, nếu giá tham chiếu thị trường cao hơn giá thực hiện, người bán trả phần chênh lệch cho người mua. Nếu giá tham chiếu thị trường thấp hơn giá thực hiện, người mua trả phần chênh lệch cho người bán. Lượng điện năng được ký hợp đồng có thể được xác định theo nhiều cách và không cần phải gắn liền với sản lượng thực tế của dự án.

Các hợp đồng mua bán điện "nhân tạo" cũng có thể kết hợp các lựa chọn gọi giá, đặt giá, hoặc cổ phần về giá, cho phép bên mua có cơ hội mua quyền mua năng lượng tái tạo với giá đỉnh nhất định (gọi giá), hoặc cho bên bán quyền bán cho người mua ở một mức giá nào đó (đặt giá).

Tuy nhiên, trong một hợp đồng mua bán điện trực tiếp, tất nhiên không có giao nhận vật lý nào giữa hai bên cả. Việc kết nối với nguồn sạch sẽ bị chia cách dưới một hợp đồng nhân tạo và bản chất phi vật thể của giao dịch có thể gây ra những thách thức cho người mua, vì họ bị phụ thuộc vào những thỏa thuận này để cung cấp thông tin đầu vào cho các báo cáo môi trường và tiếp thị tin cậy.

Do đó, tùy thị trường, các giao dịch cũng sẽ bao gồm việc chuyển giao cho người mua giấy chứng nhận năng lượng tái tạo, hoặc bảo lãnh xuất xứ (như ở thị trường châu Âu) được trao cho dự án, hoặc được mua bán trên thị trường (cho phép người bán bán giấy chứng nhận mà họ được cấp).

Các động lực chính cho hợp đồng mua bán điện trực tiếp

Dưới đây là những động lực chính đằng sau sự thành công của các hợp đồng mua bán điện trực tiếp.

1/ Tính kinh tế.

Từ phía bên mua, hợp đồng mua bán điện trực tiếp dài hạn có thể cung cấp một sự bảo đảm cho các công ty trước sự biến động giá nhiên liệu và giá điện trong tương lai. Chốt, hoặc giới hạn giá điện theo cách này cung cấp tầm nhìn hữu ích đối với chi phí tiêu thụ điện trong tương lai cho các công ty, đặc biệt hữu ích trong các thị trường tài chính các bon bất định.

Từ phía người bán, doanh nghiệp mua điện đại diện cho một cơ hội hấp dẫn để đa dạng hóa các dòng thu nhập tài sản bên ngoài công ty điện lực truyền thống (như EVN, chẳng hạn). Trong bối cảnh hiện nay, đặc biệt khi trợ cấp cho năng lượng tái tạo đang thu hẹp, hoặc chính sách trong tương lai không chắc chắn, một doanh nghiệp mua điện có khả năng tài chính tốt sẽ là một giải pháp giúp mở khóa tài chính cho một dự án năng lượng tái tạo không khả thi nếu chỉ dựa vào nguồn thu từ công ty điện lực với quá nhiều rủi ro dài hạn. Như trường hợp rủi ro dự án điện mặt trời với hợp đồng mua bán điện mẫu hiện nay tại Việt Nam là một ví dụ.

2/ Tính bền vững.

Kể từ hội nghị thượng đỉnh COP21 và việc thông qua các Mục tiêu Phát triển Bền vững vào năm 2015, các doanh nghiệp đang chịu áp lực ngày càng tăng trên toàn thế giới để giảm lượng khí thải các-bon. Nguồn năng lượng từ các dự án tái tạo thông qua hợp đồng mua bán điện trực tiếp là một cách cực kỳ hiệu quả để các công ty đạt được các mục tiêu về môi trường, các mục tiêu giảm phát thải và tạo thêm tính bổ sung cho chiến lược phát triển bền vững của họ trong tương lai.

Đối với các quy định của chính phủ và các cam kết về môi trường, hợp đồng mua bán điện trực tiếp có thể là một công cụ có giá trị để chứng minh sự tiến bộ của công ty đối với các mục tiêu phát triển bền vững liên quan đến giảm lượng phát thải khí nhà kính và tăng cường sử dụng năng lượng tái tạo.

Đối với nhiều công ty, mua trực tiếp năng lượng tái tạo là một cách để kết nối với một cơ sở khách hàng thân thiện với môi trường và với nhiều công ty chịu ảnh hưởng từ chỉ trích về vấn đề lao động, hay thị trường, đây có thể là một điểm cộng tốt. 

3/ Tính đa dạng hóa.

Một hợp đồng mua bán điện trực tiếp cũng cho phép một doanh nghiệp mua điện đa dạng hóa các nguồn cung cấp năng lượng của mình thông qua nhiều công nghệ và các cấu trúc hợp đồng để bảo vệ trước nguy cơ thiếu hụt năng lượng. Nó cũng cho phép các công ty phát triển quan hệ đối tác với một nhóm các đối tác tin cậy, có kinh nghiệm mới và có khả năng tiếp cận nguồn tài chính phát triển trong khu vực.

Với người bán, nó cho phép đa dạng hoá các nguồn thu từ các công ty điện lực truyền thống và tiềm năng để phát triển một danh mục đầu tư ở các thị trường mới nổi.

Nói chung, người mua là những công ty có uy tín và đáng tin cậy. Do đó, các hợp đồng mua bán điện trực tiếp có thể cho phép người bán tiếp cận nguồn tài chính để phát triển dự án và tiếp cận các khoản vay chi phí thấp hơn, cũng như phân bổ chi phí phát triển, xây dựng và vận hành dự án của họ thông qua việc chủ động thỏa thuận các điều khoản, điều kiện tiêu chuẩn cho hợp đồng mua bán điện (chứ không phải là thông qua hợp đồng mua điện mẫu cứng nhắc do nhà nước, hoặc công ty điện lực quy định sẵn).

(Đón đọc kỳ tới...)

ĐỖ ĐỨC TƯỞNG

Tài liệu tham khảo:

1/ Power Forward 2.0 - WWF, Ceres, Đầu tư Calvert, David Gardiiner and Associates, năm 2015.

2/ Rechargenews.

3/ CNBC 29 Tháng 3 năm 2017.

4/ SEIA - Năng lượng mặt trời nghĩa là báo cáo kinh doanh năm 2016.

5/ Trong năm 2016, Norton Rose Fulbright đồng tác giả với EY và Hội đồng Thương mại Thế giới về Phát triển bền vững báo cáo "Corporate tái tạo Hiệp định mua bán điện: Tăng cường toàn cầu". Trong đó, chúng tôi cung cấp một cuộc thảo luận chi tiết hơn về cấu trúc và trình điều khiển đã thảo luận trong bài viết ngắn hơn này. 

6/ http://lctpi.wbcsd.org/wp-content/uploads/2016/10/corporate_renewable_ppas_scaling_up_globally.pdf