Eo biển Hormuz - Điểm nghẽn dòng chảy dầu mỏ và nhận định ban đầu về tác động tới Việt Nam

Ý kiến của Bộ Tài chính về các dự án điện hạt nhân Ninh Thuận 1 và 2 gửi Bộ Công Thương Bộ Tài chính vừa có văn bản gửi gửi Bộ Công Thương trao đổi về “Báo cáo của Tạp chí Năng lượng Việt Nam về các dự án điện hạt nhân Ninh Thuận”. Trong văn bản, Bộ Tài chính thông tin một số nội dung liên quan đến nhiệm vụ đàm phán với các đối tác cung cấp tín dụng; cũng như quan điểm về thời gian, nguồn nhân lực, công nghệ, chi phí đầu tư, đối tác... cho các dự án điện hạt nhân Ninh Thuận 1, Ninh Thuận 2. Trân trọng gửi tới các cơ quan quản lý, chủ đầu tư, đơn vị liên quan và bạn đọc cùng tham khảo.

Lò hạt nhân nhỏ cho Việt Nam - Gợi ý bước khởi động triển khai Quyết định 1131 của Thủ tướng Ngày 12/6/2025, Thủ tướng Chính phủ đã ký ban hành Quyết định số 1131/QĐ-TTg Ban hành danh mục công nghệ chiến lược và sản phẩm công nghệ chiến lược. Trong đó xác định: “Lò phản ứng hạt nhân nhỏ, an toàn là một trong các công nghệ chiến lược”. Bài viết dưới đây của chuyên gia Tạp chí Năng lượng Việt Nam tìm hiểu một số thông tin về lò phản ứng hạt nhân nhỏ trên thế giới, chú ý một số đối tác tiềm năng của Việt Nam và đề xuất một số bước đi khởi động triển khai Quyết định của Thủ tướng Chính phủ.

Nguồn số liệu: Cục Thông tin Năng lượng Hoa Kỳ (EIA).

Eo biển Hormuz, nằm giữa Oman và Iran, kết nối Vịnh Ba Tư với Vịnh Oman và Vịnh Ả-Rập. Eo biển đủ sâu và rộng để cho những tàu dầu lớn nhất thế giới có thể đi qua, và đó là một trong những điểm nghẽn dầu mỏ quan trọng nhất thế giới. Một lượng lớn dầu mỏ đi qua eo biển này, trong khi có rất ít các con đường khác để đưa dầu ra khỏi eo biển, nếu bị chặn.

Năm 2024, lượng dầu mỏ vận chuyển trung bình qua eo biển này là 20 triệu thùng/ngày, tương đương với 20% tiêu thụ dầu mỏ của cả thế giới. Vào quý 1 năm 2025, dòng chảy dầu mỏ qua Hormuz vẫn tương đương với lưu lượng của năm 2024.

Sau cuộc oanh kích của Hoa Kỳ vào các cơ sở hạt nhân hôm 21/6/2025, Iran đã tuyên bố sẽ phong tỏa eo biển Hormuz. Nhưng kinh nghiệm qua những đợt căng thẳng trước đây, eo biển chưa hề bị đóng. Dù vậy, thì lời tuyên bố cũng đẩy giá dầu thô Brent lên 76 USD/thùng (từ mức 69 USD/thùng trước đó một tuần). Điều đó cho thấy mức độ quan trọng của eo biển Hormuz.

Nút thắt hay điểm nghẽn năng lượng là những luồng hàng hải hẹp, nhưng lại được sử dụng nhiều cho các tuyến hàng hải quốc tế, mang tính chất quan trọng với an ninh năng lượng thế giới. Qua những đợt xung đột vừa qua, thậm chí các nút thắt chỉ bị đóng cửa tạm thời cũng đã tạo ra sự chậm chễ trong vận chuyển và tăng giá vận chuyển, cuối cùng là tăng giá năng lượng trên thế giới.

Một số điểm nghẽn có thể đi vòng qua được (tất nhiên là tăng chi phí), nhưng một số điểm nghẽn hầu như không có đường nào khác. Các nước xuất khẩu dầu mỏ và khí đốt lớn như UAE (các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất), Ả Rập Xê-út (Saudi Arabia), Kuwait, Qatar nhận thức được tầm quan trọng phải giữ cho eo biển Hormuz mở, đồng thời họ xây dựng những tuyến đường ống để chuyển sang biển Hồng Hải (eo biển Bab al-Mandeb) khi cần. Nhưng tuyến Hồng Hải cũng không phải dễ đi khi phiến quân Houthi luôn dùng tên lửa và UAV tấn công những tàu biển đi qua đó.

Giữa những năm 2022 và 2024, khối lượng dầu mỏ và khí ngưng tụ (condensate) đi qua Hormuz giảm, nhưng khối lượng sản phẩm dầu tăng lên do quyết định của OPEC+ giảm sản lượng dầu mỏ từ tháng 11/2022. Một phần do năng lực hóa dầu của khu vực đã tăng lên trong vùng vịnh Ba Tư làm cho nhu cầu dầu thô vận chuyển trong khu vực vịnh tăng lên.

Vận chuyển dầu mỏ qua eo biển Hormuz vào năm 2024 và quý 1/2025 chiếm hơn 1/4 lượng dầu mỏ vận chuyển bằng đường biển trên thế giới và khoảng 1/5 toàn bộ lượng dầu mỏ và sản phẩm dầu tiêu thụ trên toàn thế giới. Ngoài ra, 1/5 khí hóa lỏng LNG của thế giới cũng đi qua eo Hormuz vào năm 2024, chủ yếu từ Qatar.

Lượng LNG vận chuyển qua eo biển Hormuz trong năm 2024 là 10,3 tỷ feet khối/ngày (tương đương 28,3 triệu mét khối khí/ngày).

Dựa trên số liệu theo dõi tàu biển của Vortexa, Ả Rập Xê-út vận chuyển nhiều dầu mỏ và condensate nhất so với các nước khác. Năm 2024, xuất khẩu dầu và condensate từ Ả Rập Xê-út chiếm 38% tổng lưu lượng dầu chảy qua eo biển Hormuz (5,5 triệu thùng/ngày).

Các tuyến thay thế:

Ả Rập Xê-út và UAE có một số cơ sở hạ tầng có sẵn để đi vòng qua eo biển Hormuz nhằm tạo ra đường vận chuyển một phần dầu trong trường hợp bị ngắt quãng tại eo biển Hormuz.

Tuyến đường ống Đông - Tây của Tập đoàn Aramco của Arập Xê-út nối vịnh Ba Tư với cảng Yanbu bên Hồng Hải. Aramco gần đây nâng công suất đường ống lên 7 triệu thùng/ngày khi họ chuyển đường ống dẫn khí thành đường ống dẫn dầu. Năm 2024, Ả Rập Xê-út bơm dầu qua đường ống này về vịnh Ba Tư để tránh những vụ bắn phá của Houthi tại eo biển Bab al-Mandeb trên biển Hồng Hải.

UAE vận hành tuyến đường ống chạy vòng qua eo biển Hormuz. Đó là tuyến ống có công suất 1,8 triệu thùng/ngày kết nối các mỏ dầu trên đất liền ở Fujairah đến cảng xuất dầu ở Vịnh Oman.

Năm 2024, lượng dầu thô và condensate từ UAE đi vòng qua Hormuz là 0,4 triệu thùng/ngày, ít hơn so với năm 2022, vì các nhà máy lọc dầu trong khu vực đã được nâng cấp để lọc dầu nặng tại chỗ. Việc sử dụng đường ống này để xuất khẩu hàng ngày khiến cho nó khó có thể được dùng cho việc vận chuyển dầu thô khác vòng qua eo biển Hormuz.

Bản thân Iran, dù được coi là mối đe dọa chính của eo biển Hormuz, cũng đưa vào vận hành đường ống Goreh-Jask và cảng dầu Jask ở vịnh Oman nhằm tránh eo biển Hormuz. Công suất đường ống vào khoảng 300 nghìn thùng dầu/ngày. Tuy nhiên, Iran hầu như không dùng đến đường ống này kể từ tháng 9/2024.

Thị trường:

Có khoảng 84% lượng dầu mỏ và condensate và 83% lượng LNG đi qua eo biển Hormuz là đến các thị trường châu Á vào năm 2024. Trung Quốc, Ấn Độ, Nhật Bản và Hàn Quốc là các nước nhập khẩu hàng đầu với dầu thô đi qua eo biển Hormuz (chiếm 69%). Các thị trường này có thể bị ảnh hưởng, nếu eo biển bị phong tỏa.

Nguồn số liệu: Cục Thông tin Năng lượng Hoa Kỳ.

Năm 2024, Hoa Kỳ nhập khẩu khoảng 0,5 triệu thùng dầu/ngày từ các nước Vịnh Ba thông qua eo biển Hormuz, chiếm khoảng 7% tổng lượng dầu mỏ và condensate nhập khẩu và 2% tổng lượng tiêu thụ dầu mỏ của quốc gia này. Năm 2024, lượng dầu thô Hoa Kỳ nhập khẩu từ các nước trong Vịnh Ba Tư thấp nhất trong vòng 40 năm qua, do sản xuất trong nước và nhập khẩu từ Canada tăng lên.

Một số nhận định ban đầu về các tác động tới Việt Nam:

Trong năm 2024, Việt Nam nhập khẩu 11,7 triệu tấn dầu thô từ Kuwait, 401 nghìn tấn khí đốt hóa lỏng từ Ả Rập Xê-út, 620 nghìn tấn khí đốt hóa lỏng từ Qatar, 369 nghìn tấn khí đốt hóa lỏng từ UAE. Phần lớn số hàng đó đi qua eo biển Hormuz, nên nếu eo biển bị phong tỏa, ngành năng lượng của Việt Nam sẽ bị ảnh hưởng do thiếu nguồn cung.

Đặc biệt, nếu phong tỏa kéo dài sẽ ảnh hưởng tới nhiên liệu đầu vào cho Nhà máy Lọc hóa dầu Nghi Sơn, vì lượng dầu thô nhập khẩu từ Kuwait chiếm 87% (chủ yếu để vận hành Nhà máy này) và khó có thể thay thế bằng nguồn khác.

Tuy nhiên, Việt Nam vẫn duy trì nhập khẩu sản phẩm dầu mỏ từ các nước trong khu vực, nên vẫn đáp ứng được nhu cầu trong nước về sản phẩm dầu mỏ, nếu nguồn dầu thô từ Kuwait bị gián đoạn./.

ĐÀO NHẬT ĐÌNH - CHUYÊN GIA TẠP CHÍ NĂNG LƯỢNG VIỆT NAM

Nguồn tham khảo: Cục Thông tin Năng lượng Hoa Kỳ (EIA).

https://www.eia.gov/todayinenergy/detail.php?id=65504