Đánh giá vĩ mô ngành năng lượng [phần 1]: Toàn cảnh hiện tại của thị trường dầu mỏ thế giới

Ý kiến của Bộ Tài chính về các dự án điện hạt nhân Ninh Thuận 1 và 2 gửi Bộ Công Thương Bộ Tài chính vừa có văn gửi gửi Bộ Công Thương trao đổi về “Báo cáo của Tạp chí Năng lượng Việt Nam về các dự án điện hạt nhân Ninh Thuận”. Trong văn bản, Bộ Tài chính thông tin một số nội dung liên quan đến nhiệm vụ đàm phán với các đối tác cung cấp tín dụng; cũng như quan điểm về thời gian, nguồn nhân lực, công nghệ, chi phí đầu tư, đối tác... cho các dự án điện hạt nhân Ninh Thuận 1, Ninh Thuận 2. Trân trọng gửi tới các cơ quan quản lý, chủ đầu tư, đơn vị liên quan và bạn đọc cùng tham khảo.

Căng thẳng thương mại và hệ lụy toàn cầu:

Ban đầu, lo ngại về gián đoạn nguồn cung do các biện pháp trừng phạt của Mỹ đối với Nga và Iran đã đẩy giá dầu lên cao. Tuy nhiên, bước ngoặt xảy ra vào đầu tháng 4/2025 - khi Mỹ công bố chính sách thuế quan đối ứng lên hầu hết các quốc gia, làm leo thang căng thẳng thương mại trên diện rộng.

Hệ quả là chuỗi cung ứng toàn cầu bị xáo trộn, kéo theo chi phí sản xuất và vận chuyển tăng vọt. Nhiều nhà máy buộc phải cắt giảm công suất, hoặc tạm ngừng hoạt động do thiếu nguyên liệu và đơn hàng sụt giảm, kéo nhu cầu vận tải cũng như tiêu thụ dầu (đặc biệt là diesel và bunker fuel) sụt giảm.

Theo Báo cáo Thị trường Dầu mỏ (tháng 5/2025) của Cơ quan năng lượng quốc tế (IEA): Tăng trưởng nhu cầu dầu toàn cầu được dự báo sẽ giảm mạnh từ 990.000 thùng/ngày trong Quý 1/2025 xuống chỉ còn 650.000 thùng/ngày trong các quý còn lại của năm. Mức tăng trưởng trung bình cả năm ước tính là 740.000 thùng/ngày, phản ánh rõ rệt xu hướng tăng trưởng chậm lại của kinh tế toàn cầu và sự bùng nổ của xe điện.

OPEC+ nới lỏng nguồn cung, áp lực dư cung kéo dài:

Sau gần hai năm liên tục siết chặt sản lượng nhằm hỗ trợ giá, OPEC+ bất ngờ chuyển hướng sang tăng mạnh nguồn cung, phản ánh sự linh hoạt trong điều hành, cũng như áp lực từ việc một số thành viên không tuân thủ hạn ngạch. Trong quý 2/2025, liên minh này đã nâng sản lượng thêm 960.000 thùng/ngày, tương đương 44% mức cắt giảm tự nguyện ban đầu. Động thái này đã tạo ra áp lực giảm giá dầu rõ rệt, đồng thời cho thấy thị trường cực kỳ nhạy cảm với mọi thay đổi về chính sách sản lượng của OPEC+.

Trong bối cảnh này, lo ngại dư cung ngày càng gia tăng, đặc biệt khi các nền kinh tế lớn như Mỹ, Trung Quốc và châu Âu vẫn chưa cho thấy tín hiệu phục hồi rõ nét. Các báo cáo tồn kho thương mại tại Mỹ cho thấy lượng giảm không đáng kể, trái với thông lệ mọi năm (tồn kho thường giảm mạnh trước mùa cao điểm tiêu thụ). Điều này càng củng cố dự báo thị trường dầu sẽ tiếp tục dư cung trong nửa cuối năm 2025, kéo theo áp lực giảm giá kéo dài.

Khoảng cách thị trường kỳ hạn và thị trường vật chất nới rộng:

Đáng chú ý nhất trong năm 2025 là sự tách rời ngày càng rõ giữa giá dầu trên thị trường kỳ hạn (Oil paper market) và thị trường dầu vật chất (Physical oil market). Dù nguồn cung vật chất không dư thừa và tồn kho không tăng đột biến, giá dầu tương lai vẫn lao dốc mạnh do làn sóng bán tháo của các quỹ đầu cơ tài chính, vốn bị chi phối mạnh bởi tâm lý bi quan về tăng trưởng toàn cầu.

Nhiều quỹ phòng hộ, quỹ đầu tư vĩ mô sử dụng hợp đồng dầu như công cụ để phòng ngừa rủi ro, hoặc đặt cược vào xu hướng kinh tế suy thoái, khiến giá dầu có những phiên biến động mạnh, lệch xa thực trạng cung cầu thực tế.

Biến động tài chính:

Bên cạnh các yếu tố đã nêu, đồng USD đang trong xu hướng giảm giá mạnh kể từ đầu năm 2025. Chỉ số DXY đã giảm hơn 10% so với đầu năm, đánh dấu mức suy yếu lớn nhất trong hơn hai năm qua. Hơn thế nữa, Moody’s vừa hạ xếp hạng tín nhiệm quốc gia của Mỹ từ Aaa xuống Aa1, làm dấy lên lo ngại về rủi ro tài khóa và khiến nhà đầu tư rút vốn khỏi tài sản định giá bằng USD.

Sự suy yếu của đồng USD có tác động hai chiều đến thị trường dầu mỏ. Một mặt, giá dầu tính theo USD trở nên rẻ hơn đối với các nước nhập khẩu, có thể hỗ trợ nhu cầu tiêu thụ. Mặt khác, sự biến động mạnh của tỷ giá và tâm lý phòng vệ của nhà đầu tư khiến thị trường dầu tiếp tục chịu áp lực từ các yếu tố tài chính, bất chấp cung cầu vật chất không có biến động lớn.

Địa chính trị năng lượng, rủi ro tiềm ẩn:

Mặc dù các điểm nóng địa chính trị như Trung Đông, hay Ukraine không có sự leo thang bùng nổ trong quý 1/2025, nhưng rủi ro tiềm ẩn vẫn luôn hiện hữu. Các tin đồn về kết quả đàm phán giữa Mỹ và Iran, hay Israel chuẩn bị tấn công các cơ sở hạt nhân của Iran thường xuyên xuất hiện, tạo biến động khó lường cho giá dầu. Do đó, yếu tố địa chính trị năng lượng vẫn là “bóng mây” bao trùm mọi dự báo giá dầu trong năm nay.

Năm 2025, bức tranh vĩ mô của thị trường dầu mỏ chưa từng hỗn loạn đến vậy (kể từ đợt sụt giảm do đại dịch Covid-19 vào năm 2020). Khác với cú sốc nhu cầu do phong tỏa toàn cầu trước đây, thị trường hiện tại chịu tác động đa chiều từ căng thẳng thương mại, rủi ro địa chính trị, chính sách sản lượng của OPEC+ và non-OPEC+, cũng như tâm lý phòng vệ và đầu cơ tài chính.

Sự chồng chéo và tương tác phức tạp của các yếu tố này khiến giá dầu liên tục biến động mạnh và không còn phản ánh sát thực trạng cung cầu vật chất như trước đây. Thực trạng này đòi hỏi các nhà phân tích, nhà đầu tư và các nhà hoạch định chính sách phải có cái nhìn sâu rộng, đa chiều và linh hoạt để thích ứng với một thị trường năng lượng đầy bất ổn và bất định.

Đón đọc phần 2...

LÊ TRUNG LÂN - BSR (TỔNG HỢP)