Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị và các tác động đến ngành năng lượng Việt Nam

Nhận định về mục tiêu 150.000 MW năng lượng tái tạo của Việt Nam đến năm 2035 Việt Nam đang đặt ra mục tiêu phát triển thêm khoảng 150.000 MW năng lượng tái tạo đến năm 2035. Với giả định trung bình 100 MW cho mỗi dự án, điều này đồng nghĩa với việc cần triển khai thêm 1.500 dự án trong vòng 10 năm - một con số khổng lồ [*]. Báo cáo của chuyên gia Hội đồng Khoa học Tạp chí Năng lượng Việt Nam dưới đây phân tích tính khả thi của mục tiêu, các cơ chế, chính sách hiện hành, cũng như tiềm năng hỗ trợ triển khai nhanh chóng, đồng thời đánh giá những thách thức, đặc biệt là về nguồn nhân lực và đề xuất các giải pháp chính sách để đạt được mục tiêu một cách hiệu quả, bền vững. Phân tích cho thấy: 150.000 MW có thể vượt quá các mục tiêu hiện tại được ghi nhận trong các văn bản chính sách chính thức. Để đạt được sự tăng trưởng này, Việt Nam cần có những thay đổi mang tính cách mạng trong cơ chế, chính sách (bổ sung, hoặc điều chỉnh), đầu tư cơ sở hạ tầng và phát triển nguồn nhân lực. Báo cáo nhấn mạnh tầm quan trọng của việc học hỏi kinh nghiệm quốc tế, giải quyết các nút thắt hiện tại trong quy trình phê duyệt và phát triển dự án, đồng thời xây dựng một lực lượng lao động đủ năng lực để quản lý, vận hành hệ thống năng lượng tái tạo quy mô lớn.

Thực trạng ngành năng lượng Việt Nam hiện nay:

Thực tế cho thấy, ngành năng lượng Việt Nam hiện đang trong giai đoạn phát triển nhanh, khi tốc độ tăng trưởng nhu cầu điện duy trì ở mức cao, bình quân từ 8 đến 10% mỗi năm. Năng lượng tái tạo, đặc biệt là điện gió, mặt trời đã có những bước phát triển đột phá trong giai đoạn 2019-2021 nhờ cơ chế giá FIT và các chính sách ưu đãi. Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu đáng ghi nhận, ngành năng lượng cũng đang đối mặt với không ít lực cản. Một trong những thách thức lớn là hạn chế về vốn đầu tư, bởi các dự án năng lượng, cả năng lượng truyền thống và năng lượng sạch, đòi hỏi vốn lớn, thời gian hoàn vốn dài. Trong khi đó, doanh nghiệp tư nhân, đặc biệt là các doanh nghiệp nhỏ và vừa thường gặp khó khăn trong việc tiếp cận tín dụng với lãi suất phù hợp.

Môi trường pháp lý cũng là một điểm nghẽn đáng lưu ý. Các quy định pháp luật liên quan đến đầu tư năng lượng hiện vẫn còn chồng chéo, thủ tục hành chính rườm rà, gây không ít khó khăn trong triển khai dự án. Thêm vào đó, thị trường điện cạnh tranh (dù đã được khởi động từ nhiều năm) hiện vẫn trong giai đoạn định hình và chưa có cơ chế đảm bảo mức giá mua điện ổn định, làm gia tăng rủi ro cho nhà đầu tư tư nhân.

Cơ hội từ Nghị quyết 68 đối với ngành năng lượng:

Trong bối cảnh đó, Nghị quyết 68 được kỳ vọng sẽ tạo ra những thay đổi mang tính thể chế nhằm khơi thông nguồn lực xã hội và nâng cao tính minh bạch, hiệu quả trong thu hút đầu tư. Một nội dung trọng tâm của Nghị quyết là cam kết cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, bảo vệ quyền tài sản hợp pháp và quyền tự do kinh doanh của người dân và doanh nghiệp. Đây là nền tảng để doanh nghiệp tư nhân có thêm niềm tin khi tham gia vào các lĩnh vực đầu tư dài hạn và nhiều rủi ro như năng lượng.

Bên cạnh đó, Nghị quyết nhấn mạnh phát triển khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo, xem đây là động lực then chốt để nâng cao năng suất và năng lực cạnh tranh. Trong ngành năng lượng, điều này có thể mở đường cho việc ứng dụng các giải pháp chuyển đổi số, công nghệ lưu trữ năng lượng, lưới điện phân tán, quy mô nhỏ, hay các nền tảng quản lý tiêu thụ thông minh.

Một chủ trương đáng lưu ý khác là khuyến khích các tổ chức tín dụng thay đổi phương thức cho vay, từ chỗ phụ thuộc vào tài sản thế chấp sang đánh giá dựa trên dòng tiền. Điều này sẽ đặc biệt có ý nghĩa đối với các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực năng lượng - nơi mà dòng tiền dài hạn và ổn định là yếu tố khả thi (nếu có các hợp đồng mua bán điện phù hợp).

Những thách thức trong quá trình hiện thực hóa:

Tuy nhiên, để những cơ hội từ Nghị quyết 68 thực sự chuyển hóa thành kết quả cụ thể, ngành năng lượng sẽ cần vượt qua một số thách thức mang tính nền tảng. Đầu tiên là tốc độ cải cách thể chế. Đây là điều kiện tiên quyết để các cam kết chính sách đi vào thực tiễn. Sự phối hợp đồng bộ và hiệu quả giữa các bộ, ngành trung ương với các sở, ngành địa phương là điều kiện then chốt để giảm độ trễ chính sách và nâng cao chất lượng thực thi.

Ngoài ra, việc cụ thể hóa Nghị quyết thông qua các văn bản hướng dẫn, đặc biệt là các chính sách ưu tiên cho doanh nghiệp năng lượng tư nhân, cần được triển khai đồng bộ và minh bạch.

Cuối cùng, một yếu tố quan trọng, nhưng thường bị bỏ qua là năng lực nội tại của chính khu vực tư nhân. Việc nâng cao trình độ quản trị, khả năng liên kết và chủ động tìm kiếm đối tác công nghệ, hoặc tài chính là những yếu tố sống còn để doanh nghiệp tư nhân không chỉ dừng lại ở vai trò “người đến sau”, mà có thể vươn lên thành lực lượng nòng cốt trong công cuộc chuyển dịch năng lượng tại Việt Nam.

Kết luận: Nắm bắt cơ hội, vượt qua thách thức:

Nghị quyết 68 vì thế không chỉ mang ý nghĩa mở đường cho khu vực tư nhân tham gia mạnh mẽ hơn vào ngành năng lượng, mà còn là cơ hội để tái cấu trúc mô hình phát triển năng lượng theo hướng bền vững và hiện đại - nơi hợp tác công và tư, sáng tạo công nghệ, cũng như môi trường đầu tư minh bạch sẽ là những yếu tố quyết định thành công. Nếu tận dụng tốt, đây có thể là đòn bẩy chiến lược giúp ngành năng lượng Việt Nam tiến gần hơn tới các mục tiêu phát triển bền vững và quá trình chuyển dịch năng lượng công bằng./.

CHUYÊN GIA PECC2

Nguồn tham khảo:

1. Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam (2025). Nghị quyết số 68-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân trong thời kỳ mới.

2. Bộ Công Thương (2024) - Báo cáo tổng quan ngành năng lượng Việt Nam năm 2024.

3. EVN (2023-2025) - Báo cáo thị trường điện Việt Nam và các dữ liệu nội bộ liên quan đến vận hành hệ thống điện quốc gia.

4. International Energy Agency - IEA (2024) - Achieving a Net Zero Electricity Sector in Viet Nam.