Những câu chuyện năng lượng nổi bật trên thế giới trong năm 2025

Tác động của Nghị quyết Quốc hội đến ngành năng lượng và gợi ý Chính phủ triển khai các bước tiếp theo Như chúng ta đã biết, tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khoá XV (ngày 11/12/2025), Quốc hội đã biểu quyết thông qua Nghị quyết về các cơ chế, chính sách phát triển năng lượng quốc gia (giai đoạn 20262030) nhằm tháo gỡ những điểm nghẽn kéo dài trong quy hoạch, chuẩn bị đầu tư, lựa chọn nhà đầu tư phát triển các dự án năng lượng. Nhân sự kiện này, Hội đồng Khoa học Tạp chí Năng lượng Việt Nam có bài báo phân tích các tác động của thể chế mới đối với thị trường điện, tiến trình chuyển dịch năng lượng; đồng thời khuyến nghị, gợi ý những nội dung về cơ chế, chính sách mà Chính phủ cần ban hành để sớm đưa Nghị quyết đi vào cuộc sống.

1. Chuyển đổi năng lượng đạt được đà tăng trưởng:

Tiến trình hướng tới một hệ thống năng lượng an toàn, công bằng và bền vững đang ngày càng tăng. Nhưng theo một báo cáo, WEF thừa nhận rằng đà tăng trưởng này có thể bị chững lại do những thách thức về tài chính và địa chính trị.

Nhìn vào xu hướng trong năm 2024, Cơ quan Năng lượng Tái tạo Quốc tế (IRENA) và Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) đã nhận thấy sự gia tăng công suất năng lượng tái tạo toàn cầu ở mức “chưa từng có”, đặc biệt là sự mở rộng kỷ lục về công suất điện mặt trời.

Điều này tiếp tục diễn ra trong nửa đầu năm 2025 - khi “lần đầu tiên trong lịch sử, năng lượng tái tạo sản xuất nhiều điện hơn than đá” - theo Viện nghiên cứu Năng lượng Ember. Công suất điện mặt trời và điện gió được bổ sung mỗi loại đều tăng hơn 60% so với cùng kỳ năm trước trong 6 tháng đầu năm 2025.

Tuy nhiên, khi nhu cầu điện năng tăng vọt, báo cáo “Thúc đẩy chuyển đổi năng lượng hiệu quả năm 2025” của WEF lưu ý: Bất chấp sự mở rộng liên tục của năng lượng tái tạo và những cải tiến về hiệu quả năng lượng, lượng khí thải CO2 liên quan đến năng lượng đã đạt mức cao kỷ lục (37,8 tỷ tấn vào năm 2024).

Trong khi đó, đầu tư vào năng lượng sạch đã tăng lên hơn 2 nghìn tỷ USD - gấp đôi so với năm 2020, nhưng thấp hơn nhiều so với 5,6 nghìn tỷ USD cần thiết hàng năm cho đến năm 2030 để đạt mục tiêu khí hậu. Và quan trọng hơn, đầu tư không đồng đều, với phần lớn đầu tư vào quá trình chuyển đổi năng lượng trong 5 năm qua tập trung vào các nền kinh tế phát triển và Trung Quốc - bất chấp thực tế là các nền kinh tế mới nổi dự kiến ​​sẽ thúc đẩy 80% tăng trưởng nhu cầu năng lượng trong tương lai.

Báo cáo cho biết: Năm 2025, sự cần thiết phải đẩy nhanh các nỗ lực chuyển đổi năng lượng không chỉ là để đáp ứng các mục tiêu khí hậu dài hạn. Vấn đề ngày càng trở nên quan trọng hơn khi phải quản lý “các rủi ro ngày càng gia tăng và liên kết chặt chẽ với nhau đối với an ninh quốc gia, ổn định kinh tế và sức chống chịu của xã hội”.

Việc định nghĩa lại an ninh năng lượng, tập trung đầu tư vào những lĩnh vực quan trọng nhất và giải quyết các nút thắt về cơ sở hạ tầng sẽ là chìa khóa để duy trì đà phát triển.

Báo cáo, bao gồm Chỉ số chuyển đổi Năng lượng (ETI) hàng năm, xếp hạng hiệu suất hệ thống năng lượng của các quốc gia về an ninh, công bằng, bền vững, cho thấy rằng: Vào năm 2025, điểm số toàn cầu đã tăng 1,1% so với năm trước.

Báo cáo mang tên “Mở rộng quy mô chuyển đổi công nghiệp: Các lĩnh vực khó giảm thiểu và tiến bộ hướng tới mục tiêu phát thải ròng bằng không vào năm 2025” của WEF cho thấy một khía cạnh quan trọng để thúc đẩy quá trình chuyển đổi năng lượng có tiến bộ trong 8 lĩnh vực công nghiệp nặng và vận tải. Cụ thể là hàng không, vận tải biển, vận tải đường bộ, thép, xi măng, nhôm, hóa chất cơ bản và dầu khí chiếm gần 40% tổng lượng khí thải nhà kính toàn cầu.

Khoảng một nửa lượng khí thải công nghiệp hiện nay có thể được giảm bằng các giải pháp đã hoàn thiện. Tuy nhiên, cần có sự đổi mới sâu rộng hơn, chính sách mạnh mẽ và cơ sở hạ tầng hỗ trợ để nhanh chóng mở rộng quy mô các giải pháp trên toàn cầu một cách hiệu quả và có lợi nhuận. Các cụm công nghiệp sẽ là một phần quan trọng trong vấn đề này.

Một báo cáo khác của WEF: “Khai thác tối đa tiềm năng của các cụm công nghiệp: Giải pháp cơ sở hạ tầng cho năng lượng sạch”, xem xét cách thức tập trung nhu cầu và chia sẻ nguồn lực, kiến ​​thức và rủi ro có thể mở khóa các cơ hội triển khai các giải pháp năng lượng sạch.

2. Năng lượng sạch của Trung Quốc:

Lần đầu tiên, năm 2025 chứng kiến ​​sự tăng trưởng trong sản xuất điện sạch của Trung Quốc khiến lượng khí thải CO2 giảm ngay cả khi nhu cầu điện tăng nhanh.

Theo phân tích được công bố trên CarbonBrief: Lượng khí thải CO2 của Trung Quốc đã giảm 1,6% so với cùng kỳ năm trước trong quý đầu tiên năm 2025, với nguồn cung điện từ các nhà máy điện gió, mặt trời và điện hạt nhân mới đủ để cắt giảm sản lượng điện than bất chấp nhu cầu năng lượng tăng vọt.

Trong quý 3 năm 2025, lượng khí thải CO2 của nước này không thay đổi so với cùng kỳ năm trước, tiếp tục xu hướng ổn định, hoặc giảm bắt đầu từ đầu năm 2024. Thành tựu này (từ quốc gia phát thải lớn nhất thế giới) là nhờ vào các khoản đầu tư khổng lồ vào năng lượng sạch (chiếm gần 40% tổng số của thế giới vào năm 2024) - theo “Báo cáo thúc đẩy chuyển đổi năng lượng hiệu quả”.

Trung Quốc đang xây dựng thêm nhiều dự án năng lượng tái tạo hơn bất kỳ nền kinh tế nào khác. Chỉ riêng năm 2024, Trung Quốc đã lắp đặt 360 GW công suất điện gió, mặt trời - chiếm hơn một nửa tổng công suất lắp đặt mới toàn cầu trong năm.

Trung Quốc đã đạt thứ hạng cao nhất từ ​​trước đến nay - đứng thứ 12 trong bảng xếp hạng ETI năm 2025 của Diễn đàn Kinh tế Thế giới (ETI), nhờ vào khối lượng đầu tư lớn và năng lực đổi mới mạnh mẽ.

Với mục tiêu đạt đỉnh phát thải carbon trước năm 2030 và đạt trung hòa carbon vào năm 2060, Trung Quốc đang nhanh chóng định hình lại hệ thống điện của mình. Cách thức Trung Quốc vượt qua những thách thức về thị trường, tài chính và hệ thống mang lại những bài học quý giá cho các nền kinh tế khác đang đầu tư vào năng lượng tái tạo.

3. Nhu cầu điện từ trung tâm dữ liệu tăng mạnh:

Theo dự báo của Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA): Nhu cầu điện năng từ các trung tâm dữ liệu sẽ tăng hơn gấp đôi vào năm 2030, lên khoảng 945 TWh, nhiều hơn toàn bộ lượng điện tiêu thụ của Nhật Bản hiện nay.

Và số liệu của BloombergNEF (BNEF), Hoa Kỳ cho thấy tốc độ tăng trưởng này không chỉ liên quan đến số lượng trung tâm dữ liệu mới dự kiến ​​được xây dựng, mà còn cả quy mô của các cơ sở này. Nhu cầu điện năng từ một trung tâm dữ liệu trung bình là khoảng 5-10 MW, với các trung tâm dữ liệu siêu lớn tiêu thụ 100 MW trở lên.

Tuy nhiên, trong số gần 150 dự án trung tâm dữ liệu mới mà BNEF bắt đầu theo dõi vào năm 2025, gần 1/4 có công suất hơn 500 MW mỗi dự án - tương đương với lượng điện tiêu thụ hàng năm của hơn 2 triệu xe điện. Con số này cao hơn gấp đôi so với tỷ lệ vượt quá mức đó vào năm trước. Đằng sau sự bùng nổ này, tất nhiên, là trí tuệ nhân tạo (AI), và năng lượng cần thiết để huấn luyện, suy luận và chạy các mô hình ngôn ngữ quy mô lớn như ChatGPT.

Đáp lại, vào năm 2025, các công ty công nghệ quan tâm đến vấn đề nguồn cung cấp điện đã tăng cường hơn nữa sự quan tâm đến việc mua sắm nguồn điện sạch, đáng tin cậy (bao gồm năng lượng hạt nhân, địa nhiệt và lưu trữ năng lượng). Hoa Kỳ đang dẫn đầu việc xây dựng các trung tâm dữ liệu toàn cầu. Nhưng các công ty siêu lớn như Microsoft và Google cũng đang ngày càng đầu tư vào các cơ sở tại các nền kinh tế mới nổi và đang phát triển, chiếm hơn 80% tổng mức tăng trưởng nhu cầu năng lượng toàn cầu vào năm 2024.

Trong khi sự bùng nổ về nhu cầu sẽ gây áp lực lên lưới điện ở khắp mọi nơi, đặc biệt là ở những nơi tập trung các trung tâm dữ liệu - trí tuệ nhân tạo (AI) có thể giúp đẩy nhanh quá trình chuyển đổi năng lượng, thay vì cạnh tranh với nó. Điều này được đề cập trong báo cáo của WEF mang tên “Từ nghịch lý đến tiến bộ: Một khuôn khổ năng lượng AI tích cực”, trong đó nêu việc quản lý tác động năng lượng của AI không còn là mối quan tâm trong tương lai mà là một “yêu cầu đổi mới cấp thiết hiện tại”.

Báo cáo đưa ra một khuôn khổ, được rút ra từ hơn 130 trường hợp sử dụng thực tế để giúp các nhà hoạch định chính sách và các giám đốc điều hành công nghệ điều chỉnh sự phát triển của AI phù hợp với các mục tiêu về năng lượng, kinh tế và khí hậu. Theo đó, các tổ chức có thể đẩy nhanh tiến độ hướng tới năng lượng AI mang lại lợi ích ròng tích cực và biến thiết kế có trách nhiệm thành lợi thế cạnh tranh.

4. Khoáng sản thiết yếu đóng vai trò quan trọng ở nam châu Phi:

Là yếu tố thiết yếu cho nhiều công nghệ hiện đại và sạch, nhu cầu về các khoáng sản thiết yếu như lithium, coban và đất hiếm dự kiến ​​sẽ tăng gấp 3 lần vào năm 2030 và gấp 4 lần vào năm 2040, nếu thế giới muốn đạt được mục tiêu phát thải ròng bằng không. Vì vậy, khoáng sản thiết yếu đã trở thành tâm điểm của thế giới trong năm 2025.

Đồng thời, các khoáng sản này cũng trở thành trọng tâm của các cuộc thảo luận về chính sách và thương mại toàn cầu. Tại COP30, chúng lần đầu tiên được đàm phán tại hội nghị thượng đỉnh thường niên. Các chính phủ, bao gồm cả Mỹ, Anh, Ấn Độ, đã công bố các kế hoạch mới để thúc đẩy sản xuất và hợp tác khi các chiến lược quốc gia ngày càng tập trung vào chuỗi cung ứng khoáng sản thiết yếu.

Sáng kiến ​​“Đảm bảo khoáng sản cho quá trình chuyển đổi năng lượng” của WEF hoạt động nhằm đảm bảo có đủ nguồn tài nguyên khoáng sản cho các công nghệ năng lượng sạch - tua bin gió, lưới điện, xe điện và nhiều hơn nữa. “Nhu cầu tăng cao mang lại cơ hội để mở rộng và đa dạng hóa chuỗi cung ứng toàn cầu” - theo WEF.

Năm 2025, báo cáo tập trung vào việc khai thác tài nguyên khoáng sản ở nam châu Phi - khu vực chứa gần 30% trữ lượng khoáng sản của thế giới. Trong đó, khoảng 50% trữ lượng coban, 20% trữ lượng than chì và 10% trữ lượng đồng toàn cầu.

Những khoáng sản này có thể được tận dụng để hỗ trợ phát triển kinh tế và xã hội của khu vực. Tuy nhiên, nguồn tài chính dành cho thăm dò chỉ chiếm một phần nhỏ trong tổng chi tiêu toàn cầu. Các quốc gia trong khu vực đã thực hiện một số biện pháp chính sách để ứng phó, bao gồm sửa đổi các quy định khai thác mỏ, yêu cầu gia tăng giá trị địa phương và lệnh cấm xuất khẩu.

Các công cụ tài chính sáng tạo, quan hệ đối tác công - tư, phát triển các cụm công nghiệp để nội địa hóa chuỗi giá trị, cũng như sự tham gia của cộng đồng đều có thể giúp khai thác nguồn đầu tư quan trọng cho cả quá trình chuyển đổi năng lượng toàn cầu và thúc đẩy giá trị kinh tế địa phương./.

BBT TẠP CHÍ NĂNG LƯỢNG VIỆT NAM

Link tham khảo: https://www.weforum.org/stories/2025/12/the-top-energy-stories-of-2025/