Kết thúc thỏa thuận trung chuyển khí đốt Nga - Ukraine: Những hệ lụy và giải pháp của châu Âu

Dự án điện hạt nhân đầu tiên của Việt Nam và các kiến nghị thúc đẩy tiến độ, hiệu quả đầu tư Bài báo dưới đây của các tác giả thuộc Bộ Công Thương, Hội đồng Khoa học Tạp chí Năng lượng Việt Nam đề cập đến kiện toàn bộ máy tổ chức, lựa chọn công nghệ, tiến độ đầu tư, đào tạo nhân lực, công tác truyền thông... Cùng với đó là một số kiến nghị đối với các cơ quan quản lý nhà nước cần lưu ý, xem xét, báo cáo Thủ tướng Chính phủ quyết định các vấn đề có liên quan trong quá trình thực hiện đầu tư dự án điện hạt nhân Ninh Thuận 1, Ninh Thuận 2 đảm bảo hiệu quả và tiến độ. Rất mong nhận được sự chia sẻ của các nhà quản lý, chuyên gia và bạn đọc.

Ukraine tuyên bố việc chấm dứt quá cảnh:

Theo trang tin Công nghệ điện tương lai Anh (FPT): Năm 2025 là thời điểm Ukraina chấm dứt việc trung chuyển khí đốt Nga sang châu Âu sau khi hợp đồng 5 năm kết thúc. Đối với Ukraine, việc chấm dứt thỏa thuận này sẽ đánh mất khoảng 1 tỷ USD phí trung chuyển hàng năm. Ở chiều ngược lại, nhà cung cấp khí đốt Nga (Gazprom) sẽ mất khoảng 5 tỷ USD (510,51 tỷ Rbs) trong doanh số bán khí đốt.

Trên mạng xã hội, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky tuyên bố: Việc chấm dứt quá cảnh là ‘một trong những thất bại lớn nhất của Moscow’. Còn Bộ trưởng Năng lượng Ukraine German Galushchenko thì gọi đây là động thái ‘lịch sử’.

Ủy ban châu Âu đã nhanh chóng đưa ra tuyên bố vào ngày 2/1/2025 nhấn mạnh: “Cơ sở hạ tầng khí đốt đã xoay xở để ứng phó với việc dừng cung cấp khí đốt chính của Nga vào năm 2022 thông qua dòng chảy ngược từ Tây sang Đông, lượng dự trữ cao, công suất mới cho nhập khẩu LNG và nhu cầu giảm. Cũng từ đây, châu Âu đã đa dạng hóa đáng kể các tuyến nhập khẩu khí đốt tự nhiên của mình”.

Tuy nhiên, quyết định của Ukraine gây ra hậu quả nghiêm trọng cho các quốc gia châu Âu khác vốn phụ thuộc nhiều vào tuyến đường trung chuyển này.

Những quốc gia nào bị ảnh hưởng nặng nề nhất?

Việc dừng trung chuyển đã thúc đẩy các nước EU (như Slovakia và Áo) mua khí đốt Nga lâm vào khó khăn. Tuy nhiên, nhà phân tích dầu mỏ Raj Shekhar của GlobalData chỉ ra rằng: “Những thỏa thuận này đắt hơn, hoặc có rủi ro cung cấp cao”. Hungary và Serbia sẽ tiếp tục nhận khí đốt của Nga thông qua đường ống TurkStream, có công suất 31,5 tỷ mét khối (bcm) đi vòng phía Nam Ukraina.

Vào ngày 3/12025, Chính phủ Slovakia tuyên bố đang cân nhắc các hành động trả đũa tiềm tàng đối với Ukraine (bao gồm giảm xuất khẩu điện, giảm viện trợ cho người tị nạn Ukraine) và yêu cầu nối lại hoạt động vận chuyển khí đốt, hoặc bồi thường tài chính. Quốc gia này hiện là điểm nhập cảnh chính của khí đốt vào EU.

Việc dừng vận chuyển khí đốt đã tạo ra tình trạng khẩn cấp về năng lượng ở Transnistria, một khu vực thân Nga ở Moldova, khiến 450.000 người không có nhiệt sưởi và nước nóng vào giữa mùa đông.

Moldova là một ví dụ điển hình về mạng lưới phức tạp hình thành nên chuỗi cung ứng khí đốt của châu Âu. Quốc gia này đã ngừng nhập khẩu khí đốt từ Gazprom vào cuối năm 2023, nhưng cơ sở hạ tầng của nước này vẫn nằm dưới sự kiểm soát của Nga. Làm trầm trọng thêm vấn đề là khoản nợ chưa thanh toán của Moldova đối với Nga liên quan đến khí đốt miễn phí được cung cấp cho Transnistria trước năm mới.

Đối với Ukraine, Tổng thống Zelensky đang hướng đến hy vọng vào Hoa Kỳ (mặc dù tổng thống Donald Trump có “tính cách khó đoán”), không loại trừ hình thức dừng hỗ trợ quốc phòng cho Ukraine và dỡ bỏ lệnh trừng phạt đối với Nga.

Giải pháp tình thế cho nguồn cung khí đốt châu Âu:

Những nỗ lực đa dạng hóa của các quốc gia thành viên EU nhằm giảm sự phụ thuộc vào khí đốt của Nga đã diễn ra kể từ năm 2022 - khi các quốc gia thừa nhận rằng: Ukraine khó có thể gia hạn hợp đồng trung chuyển. Theo công ty tư vấn GlobalData của Anh: Khí đốt ở châu Âu đã đạt tốc độ sản xuất 22,2 tỷ feet khối mỗi ngày vào năm 2024 và nhiều quốc gia châu Âu sẽ tăng đáng kể công suất tái hóa khí của họ vào năm 2025.

LNG từ Hoa Kỳ và Qatar đã nổi lên như một giải pháp thay thế chính của châu Âu. Theo tuyên bố của Ủy ban châu Âu (EC): Nguồn cung cấp khí đốt ở lục địa này đã được “tăng cường với công suất nhập khẩu LNG đáng kể kể từ năm 2022. Mức lưu trữ ở mức 72% cao hơn một chút so với mức trung bình (69%) vào thời điểm này trong năm”.

EC cho rằng: Đa dạng hóa “là cốt lõi của chiến lược cung cấp khí đốt cho EU. Điều này đặc biệt đúng trong tương lai gần với việc giảm rủi ro cung cấp LNG, vì công suất có thể tăng nhanh so với vận tải đường bộ”.

Viện Kinh tế Năng lượng và Phân tích Tài chính của Hoa Kỳ ước tính: Công suất nhập khẩu hàng năm của các trạm LNG châu Âu sẽ đạt 406 bcm vào năm 2030 khi các trạm mới đi vào hoạt động, trong khi nhu cầu khí đốt tổng thể của lục địa này dự kiến ​​sẽ giảm xuống còn khoảng 400 bcm trong cùng kỳ.

Việc thay thế lượng khí đốt bị mất bằng nhập khẩu LNG không phải là giải pháp toàn diện. Tuy nhiên, sẽ giảm rủi ro mất mát kinh tế và bất lợi về khả năng cạnh tranh mà các quốc gia có cơ sở hạ tầng đường ống tốt (như trường hợp Slovakia là một ví dụ).

Thao phân tích của các chuyên gia thuộc Tổ chức Cơ sở hạ tầng khí đốt châu Âu (GIE) của Bỉ: Các quốc gia không giáp biển như Hungary, Moldova, Áo và Slovakia sở hữu mạng lưới đường ống dẫn khí khá tốt. Thậm chí còn có các dự án sắp sửa xây mới. Đáng chú ý là Slovakia có kế hoạch lắp đặt đường ống dẫn khí mới và mở rộng công suất lưu trữ khí đốt. Tuy nhiên, việc hiện thực hóa một số dự án này có thể mất thời gian. Khi nguồn cung LNG trở nên hiện thực, có khả năng sẽ nhận được một số sản phẩm được tái tạo khí đốt này bằng các mạng lưới này.

Sau khi cắt đứt quan hệ với Nga, Ukraine có thể tăng gấp đôi kho dự trữ khí đốt rộng lớn của mình. Naftogaz - thuộc sở hữu nhà nước có các cơ sở ngầm lớn nhất châu Âu với công suất 30,9 tỷ mét khối, trong đó 10 tỷ mét khối dành cho các thương nhân nước ngoài.

Trong khi đó, các mỏ khí đốt của Na Uy tiếp tục duy trì nguồn cung của châu Âu, với mỏ Troll đạt được cột mốc sản xuất lịch sử là 42,5 tỷ mét khối chuẩn vào năm 2024, chiếm 11% khí đốt tự nhiên của EU.

Về lâu dài, để tối đa hóa sản lượng khí đốt trên khắp lục địa, Hiệp hội các nhà sản xuất Dầu khí Quốc tế khuyến nghị: EU nên tăng cường các hoạt động thăm dò và đẩy nhanh, cũng như mở rộng các dự án hiện có để đạt được quyền tự chủ về năng lượng chiến lược./.

BBT TẠP CHÍ NĂNG LƯỢNG VIỆT NAM

Link tham khảo:

https://power.nridigital.com/future_power_technology_feb25/the_end_of_ukraine-russia_gas_transit_deal_what_lies_ahead_for_europe