Hệ thống năng lượng Ukraine đã hoạt động như thế nào trong 3 năm qua?

Cơ chế ‘phí công suất’ cho nguồn điện sử dụng khí trong nước và LNG nhập khẩu ở Việt Nam Việt Nam có mức tăng trưởng GDP hàng năm cao và duy trì được trong nhiều năm. Yêu cầu của Thủ tướng Chính phủ là tăng trưởng GDP năm 2025 khoảng 8% để tạo đà, tạo lực, tạo thế cho giai đoạn 2026-2030 tăng trưởng 2 con số, đòi hỏi phải có nguồn cung cấp điện năng đầy đủ, ổn định và tin cậy. Nhưng để có nguồn điện đáp ứng được các mục tiêu lớn của Chính phủ, chúng ta cần thay đổi thực chất khuôn khổ pháp lý áp dụng cho các dự án nguồn điện lớn theo Quy hoạch điện VIII.

Trong thời gian ba năm, ngành năng lượng Ukraina bị mất 18 GW công suất phát do rơi vào vùng chiếm đóng, 10 GW bị phả hủy, hay hỏng hóc. Để so sánh, đó là toàn bộ tiêu thụ điện của những nước như Hà Lan, hoặc Phần Lan. Tổng công suất đặt hệ thống điện của Ukraina khoảng 58 GW trước chiến tranh.

Tin tốt cho Ukraina là dự đoán của các chuyên gia về “mất điện 20 giờ một ngày” đã không thành hiện thực. Vào cuối tháng 2/2025 - mùa xuân sắp tới, các nhà dự báo thời tiết cho biết: Thời tiết sẽ ấm lên. Tuy nhiên, vẫn còn một số đợt lạnh nữa và nhu cầu sưởi ấm không kết thúc ngày 1 tháng 3, trong khi nguồn cấp khí đốt đang hết sức căng thẳng.

Hệ thống điện hoạt động khá ổn định:

Bắt đầu từ tháng 10 năm 2022, không quân Nga tập kích vào các công trình năng lượng của Ukraina. Mỗi đêm, hàng trăm UAV Shahed, cùng hàng chục tên lửa bay tới các nhà máy điện và lưới truyền tải ở các tỉnh khác nhau. Các trận đánh không giống nhau mà được tổ chức thành những chuyến đánh phá bằng UAV hàng đêm xen kẽ với những trận lớn có nhiều tên lửa các loại khác nhau cùng bắn phá các công trình điện từ nhiều hướng.

Nhưng không có sự sụp đổ hệ thống nào cả, mùa đông này Ukraina đã được cấp điện khá ổn định. Thậm chí vào tháng 2/2025 (tháng lạnh nhất) đã không có đợt cắt điện diện rộng nào xảy ra. Thường là vào tháng cuối của mùa đông, các ngành công nghiệp và kinh doanh bị hạn chế cấp điện, nhưng người dân hầu như không cảm thấy bị cắt điện. Cắt điện chỉ xảy ra ngắn hạn vào lúc đang bị đánh phá trùng vào ngày nhiệt độ hạ thấp.

Cũng phải thừa nhận là dù lực lượng phòng không Ukraina đã tiến bộ rất nhiều so với năm 2022, không có sự bảo vệ nào tuyệt đối cho các công trình điện lực. Việc ít phải cắt điện là do trùng lặp một số yếu tố.

Thứ nhất: Ukraina đã chuẩn bị sẵn cho mùa đông cần phải sưởi ấm. Trong mùa hè năm 2024, đất nước đã khôi phục được 4 GW công suất của các nhà máy nhiệt điện và thủy điện.

Thứ hai: Hệ thống phòng không đã được cải thiện, điều đó có thể cảm nhận trong đa số các đợt đánh phá của Nga gần đây. Tất nhiên, phòng không bao nhiêu cũng vẫn chưa đủ. Ví dụ, để bảo vệ tất cả hệ thống điện, Ukraina cần 20 hệ thống tên lửa Patriot - một con số không thể đạt được. Vì thế, các hệ thống truyền tải điện và phân phối điện vẫn bị đánh phá gây hư hỏng.

Thứ ba: Thời tiết ba năm qua khá thuận lợi, dường như đứng về phía Ukraina. Mặc dù ở một số vùng, nhiệt độ vào tháng Hai có thể xuống tới âm 20 độ C, nhưng những đợt lạnh như vậy không kéo dài. Trong những đợt lạnh như vậy, điện dành cho công nghiệp và kinh doanh bị cắt giảm để ưu tiên cung cấp cho cư dân.

Thứ tư: Yếu tố quan trọng là nhập khẩu điện từ các nước EU. Từ ngày 1/12/2024 các nhà vận hành hệ thống truyền tải điện châu Âu (ENTSO-E) đã nâng công suất nhập khẩu của Ukraina từ 1.700 MW lên 2.100 MW và thêm 250 MW sẵn sàng trong tình huống khẩn cấp. Năm 2024 Ukraina đã tăng nhập khẩu điện năng lên hơn 5 lần so với 2023, đến 4,4 tỷ kWh. Phần lớn điện nhập từ Hungary (39%), Slovakia (23%) và Rumania (18%).

Mặc dù vậy, công suất nhập khẩu trong mùa đông 2024-2025 chỉ sử dụng ít hơn 50%. Do đó, vẫn còn dự trữ công suất, giúp hệ thống ổn định.

Hệ thống cung cấp khí đốt vừa đủ:

Mặc dù hệ thống cung cấp khí đốt của Ukraina bị đánh phá ngay từ những ngày đầu chiến tranh, nhưng những tổn thất lớn nhất xảy ra vào năm 2024-2025. Đầu tiên là những kho khí đốt phía Tây Ukraina bị đánh phá một cách có hệ thống, sau đó là các cuộc tấn công vào mỏ khai thác khí ở miền Đông và miền Trung quốc gia này.

Các cuộc đánh phá tập trung vào hệ thống vận chuyển khí đốt bắt đầu từ mùa xuân năm 2024, nhằm vào hai mục tiêu. Một là ngăn chặn sự chuẩn bị của Ukraina cho mùa sưởi ấm, không cho khí đốt đến được các kho chứa. Hai là ngăn chặn các nhà cung cấp khí đốt nước ngoài khiến họ sợ hãi không dám tích trữ khí đốt ở Ukraina. Kết quả là kho chứa của phía nước ngoài trên đất Ukraina giảm từ 2,5 tỷ m3 trước 2024 xuống còn bằng không trong mùa đông 2024-2025.

Ngay sau năm mới 2025, Nga tăng cường các trận tập kích vào công trình khai thác khí của Ukraina. Nhiều lần nguồn cấp khí từ Công ty Haftogas ở Kharkiv và Poltava bị ngưng. Phần lớn khí được khai thác từ hai tỉnh này - có nghĩa là Ukraina mất tới 40% nguồn khí khai thác trong nước. Liệu Ukraina có đủ khí đốt để sưởi ấm qua những ngày còn lại của mùa đông? Điều đó phụ thuộc vào thời tiết và sản lượng khai thác.

Để bù lại thiếu hụt khí đốt do bị đánh phá, trong tháng 2-3/2025, Ukraina lên kế hoạch tăng cường nhập khẩu khoảng 800 triệu m3 khí đốt. Để làm điều đó, họ cũng phải tăng chi phí (vì giá khí ở châu Âu đang ở mức hơn 500 USD/nghìn m3), trong khi mùa hè giá khí chỉ khoảng 300-350 USD/nghìn m3.

Lượng khí đốt đó sẽ đủ sưởi ấm hết mùa đông này. Nếu tình huống xấu đi khi nhiệt độ hạ thấp, các trận đánh phá tăng lên, Ukraina có thể phải áp dụng các biện pháp bổ sung - đó là hạn chế tiêu thụ khí đốt trong công nghiệp, hoặc đóng cửa một số trường học.

Trước chiến tranh, mùa sưởi ấm thường kéo dài đến 15 tháng 4, nhưng mùa đông này có thể phải kết thúc vào cuối tháng 3 (nếu không đủ khí đốt). Quan trọng là đã không xảy ra khủng hoảng khí đốt, hay ngày đóng băng khí đốt như một số dự đoán.

Thị trường nhiên liệu ổn định:

Nếu như hệ thống điện bị đánh phá vào mùa thu 2022, thì các nhà máy hóa dầu và kho dầu bị đánh phá ngay từ ngày đầu chiến tranh. Nguồn cấp nhiên liệu từ Nga và Belarus bị cắt ngay lập tức. Ukraina buộc phải khẩn cấp tìm nguồn nhiên liệu nhập khẩu thay thế cho 90% lượng diesel và 50% xăng.

Tháng 5/2022, khủng hoảng nhiên liệu đã xảy ra với hàng dài cả km ở trạm xăng và mỗi xe chỉ được mua 10-20 lít nhiên liệu. Nhưng chỉ một thời gian ngắn, đất nước đã chuyển đổi nguồn cấp nhiên liệu sang EU.

Ban đầu, nhiên liệu được vận chuyển về bằng bất cứ giá nào. Sau khi qua được cơn khủng hoảng, hệ thống cung cấp nhiên liệu bắt đầu hạ giá thành. Tình hình đã ổn định trở lại và vào năm thứ ba của cuộc chiến thị trường nhiên liệu đã tự tin hơn nhiều. Nhiên liệu được nhập về qua đường sắt và đường bộ.

Con số các đầu mối cung cấp đã được giảm xuống và không còn hiện tượng đầu cơ ép giá nhiên liệu. Các đầu mối phải chào giá ngang với giá thị trường thế giới. Nếu như giai đoạn khủng hoảng, giá vận chuyển và phân phối nhiên liệu ở Ukraina bị đội lên 100% so với giá đầu vào. Hiện tại giá nhiên liệu biến động lên xuống theo giá dầu mỏ thế giới

Có thể thấy rằng, hệ thống năng lượng của Ukraina, tuy bị đánh phá nặng nề, nhưng không hề “sụp đổ”. Đó là nỗ lực đáng kinh ngạc của một quốc gia trong chiến tranh. Mặc dù các nước trong EU đã trợ giúp đáng kể, nhưng tự họ cũng rất biết cách trụ vững. Nếu không đủ nguồn điện, khí đốt, Ukraina có thể không duy trì cuộc chiến cho đến bây giờ./.

ĐÀO NHẬT ĐÌNH - CHUYÊN GIA TẠP CHÍ NĂNG LƯỢNG VIỆT NAM

Nguồn: European Pravda:

https://epravda.com.ua/rus/energetika/kak-ukrainskaya-energetika-perezhivaet-tretyu-zimu-pod-obstrelami-803648/?