Phát triển năng lượng bền vững: VN cần nhiều nguồn lực

PPP: Kênh dẫn vốn cho năng lượng tái tạo phát triển

Bộ Công Thương khẳng định, hiện nay, Việt Nam vẫn đảm bảo đủ nhu cầu năng lượng trong nước và xuất khẩu sang Campuchia, Lào và một số nước khác, nhưng trong tương lai gần sẽ trở thành nước nhập khẩu năng lượng bởi nguồn năng lượng ngày càng cạn kiệt. Bộ Công Thương dự kiến sẽ nhập khẩu khoảng 17 triệu tấn than, chiếm 31% nhu cầu than cho phát triển điện vào năm 2020.

Chiến lược phát triển năng lượng quốc gia của Việt Nam đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2050 đề ra mục tiêu phấn đấu đảm bảo cung cấp đủ năng lượng cho nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội. Cụ thể, đến năm 2020 đạt khoảng 100 - 110 triệu TOE năng lượng sơ cấp và khoảng 310 - 320 triệu TOE vào năm 2050; phấn đấu tăng tỷ lệ các nguồn năng lượng mới và tái tạo lên khoảng 5% vào năm 2020. Nhưng để đạt được mục tiêu trên, Việt Nam cần sự hỗ trợ để cải thiện việc hoạch định chiến lược phát triển ngành năng lượng, quy hoạch năng lượng, xây dựng thị trường năng lượng cạnh tranh để cải thiện hiệu quả và năng suất của ngành năng lượng, tăng tỷ trọng của các nguồn năng lượng sạch và năng lượng tái tạo, thúc đẩy các giải pháp sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả.

Việt Nam cần 42 tỷ USD để phát triển ngành điện đến năm 2030. Thứ trưởng Bộ Công Thương Hoàng Quốc Vượng cho biết trong một hội thảo quốc tế hồi tháng 4-2015, đầu tư lớn, cải cách thị trường năng lượng, là những việc cần làm để đáp ứng nhu cầu trong tương lai, đồng thời duy trì mức giá phải chăng cho mọi đối tượng tiếp cận, giảm thiểu lượng khí thải các bon và những tác động đến môi trường của ngành năng lượng. Tuy nhiên, năng lượng là lĩnh vực đa ngành, gồm các tiểu ngành khác nhau, với sự tham gia của các bên.

Năng lượng bền vững, một trong hai trọng tâm trong hợp tác phát triển của Liên minh châu Âu (EU) tại Việt Nam, giai đoạn 2014-2020. Thứ trưởng Vượng hi vọng, chương trình hỗ trợ phát triển năng lượng bền vững của EU sẽ góp phần giúp Việt Nam cải thiện hiệu quả sản xuất và tiêu thụ năng lượng, gia tăng được năng lượng sạch trên tổng năng lượng sản xuất. Mọi người dân được tiếp cận với các dịch vụ về năng lượng một cách tin cậy và bền vững.

Chương trình Định hướng Hỗ trợ đa biên của EU ở Việt Nam được khởi động giữa tháng 4-2015 chủ yếu dành cho phát triển năng lượng bền vững ở Việt Nam, với khoản tiền 346 triệu Euro trong gói 400 triệu Euro viện trợ không hoàn lại. Tiến sĩ Franz Jessen, Đại sứ - Trưởng phái đoàn Liên minh châu Âu tại Việt Nam cho hay, Chương trình của EU được định hướng theo các nguyên tắc chung trong chính sách phát triển tại EU bao gồm: (1) thiết lập một mối quan hệ đối tác thực sự giữa EU và Việt Nam. (2) quyền sở hữu được coi là một điều kiện cần thiết cho tất cả các hoạt động. (3) Liên minh châu Âu cam kết sẽ chỉ thúc đẩy và hỗ trợ những chính sách phù hợp và nhất quán với chính sách nội bộ của mình. (4) EU tuân thủ các nguyên tắc của Chương trình hiệu quả viện trợ, do đó sẽ tìm hiểu kỹ về khả năng sử dụng các thủ tục nhà nước để triển khai chương trình.

Đại sứ Franz Jessen khẳng định, “EU muốn thúc đẩy thực hiện chương trình hỗ trợ năng lượng một cách hiệu quả, thuận lợi và bền vững cho người dân Việt Nam”.

Chuyên gia của EU, ông Jos Jonckers mới đây cũng cho rằng, mục tiêu chính của EU là đóng góp vào việc xác định việc phát triển cho Việt Nam về năng lượng bền vững. Vì vậy, EU hướng tới một đối thoại ngành trực tiếp và định hướng kết quả với Chính phủ Việt Nam. Nhưng để có một sự đối thoại chính sách có sự tham gia của các bên với Chính phủ Việt Nam, EU đã thiết lập một cơ chế phối hợp có khuyến khích các đối tác phát triển và các bên liên quan hưởng lợi từ cơ chế này để làm việc với các bên liên quan hiệu quả, chặt chẽ. Đối thoại chính sách, chia sẻ thông tin và phối hợp hành động là lợi ích của các cơ chế đối thoại. Chương trình sẽ được định hướng chung theo chính sách phát triển hợp tác của EU.

Khoản tài trợ ODA của EU cho Việt Nam giai đoạn 2014-2020 mang tính chất không hoàn lại và đây cũng là lần đầu tiên EU tài trợ cho lĩnh vực kinh tế. Theo ông Jos Jonckers, hợp tác phát triển năng lượng của Việt Nam đang đi đúng hướng nhưng bây giờ, Việt Nam đã trở thành nước có thu nhập trung bình, nên EU chỉ hỗ trợ những lĩnh vực mang tính chất hợp tác phát triển, với 3 ưu tiên.

Thứ nhất, sử dụng năng lượng hiệu quả và Chính phủ VN đã có một chương trình rất đúng cho lĩnh vực này.

Thứ hai, EU muốn thay đổi nguồn cung cấp điện cho Việt Nam, đó là tăng cường các nguồn năng lượng tái tạo trong tổng hòa các nguồn cung cấp điện.

Thứ ba, EU muốn tất cả người dân Việt Nam đều có tiếp cận với nguồn năng lượng tin cậy, sạch.

Lý do EU đưa ra ưu tiên này, theo ông Jos Jonckers là do Việt Nam vẫn còn 1,8 triệu người dân chưa được tiếp cận với nguồn điện. Vì vậy, EU phối hợp với Chính phủ Việt Nam xóa bỏ khoảng cách này.

Một điểm nữa được ông EU - Jos Jonckers đề cập là Chính phủ Việt Nam đã có chương trình nghị sự tốt gắn với phát triển KT-XH. Thời gian qua, Chính phủ đã có những cải cách trong lĩnh vực năng lượng, phát triển năng lượng tái tạo và xóa bỏ khoảng cách giữa các hộ sử dụng điện, đây là hướng đúng. Chính phủ Việt Nam cũng đã có chính sách và dành ngân sách khá lớn để giảm khoảng cách về cung cấp điện cho sản xuất và sinh hoạt của người dân nhưng thị trường năng lượng rất phức tạp, cần nhiều nguồn lực hơn để phát triển. Vai trò ngày càng tăng của khu vực tư nhân trong ngành năng lượng. Chính phủ cũng đã có chính sách thu hút đầu tư, trong đó có đầu tư tư nhân, nhưng cần có những chính sách khuyến khích đủ sức hấp dẫn, nếu thực sự mong muốn có được đầu tư của khối tư nhân. Tất nhiên, việc đầu tư hay không, quyết định cuối cùng vẫn thuộc về khu vực tư nhân.

HẢI VÂN