Chúc Năng lượng Việt Nam năm Bính Thân nhiều hoa thơm, trái ngọt

PGS, TS. BÙI HUY PHÙNG - VEA

Thấm thoắt vạn vật sang xuân, chúng ta sắp tạm biệt năm Ất Mùi! Năm có nhiều niềm vui, với nhiều sự kiện đất nước thăng hoa trên trường quốc tế, trong đó ngành năng lượng Việt Nam cũng có không ít thành tựu. Nhưng mọi người cũng lắm tất bật với ngành và cuộc sống thường nhật. Phong tục người Việt, cứ vào dịp cuối năm mọi người trong gia đình, các thành viên cơ quan, đơn vị thường vui vẻ gặp mặt nhau nâng ly cùng nhìn lại những công việc trong năm, ngõ hầu rút kinh nghiệm. Cũng phong tục đó, người viết xin có vài lời thưa với đọc giả, bạn bè thân hữu trong ngành.

Ngành năng lượng Việt Nam trong năm qua có nhiều thành tựu rất đáng ghi nhận, nhưng các phân ngành đều gặp không ít khó khăn cả về thiên, nhân tai ảnh hưởng kế hoạch phát triển và hiệu quả sản xuất kinh doanh.

Trong lĩnh vực dầu-khí, PVN đã hết sức nỗ lực, chèo chống khai thác dầu khí đảm bảo kế hoạch. Một niềm vui khác đáng ghi nhận, Công ty cổ phần Chế tạo giàn khoan Dầu khí (PVShipyard) của PVN đã cho ra đời giàn khoan Tam Đảo 03, và nay là Tam Đảo 05 có khả năng khai thác ở độ sâu 120m và khả năng khoan sâu 9km là những dấu son, “bông hồng” của phân ngành dầu-khí Việt Nam.

Từ các nguyên nhân như: nhu cầu dầu giảm, Trung Đông bất ổn, Hoa Kỳ sử dụng thành công công nghệ thủy lực để khai thác dầu từ đá phiến, APEC vẫn giữ sản lượng dầu,… làm giá dầu thế giới thời gian qua giảm mạnh, từ trên 100USD/thùng xuống còn 30-35USD/thùng hiện nay. Thị trường dầu thế giới bị đảo lộn, ảnh hưởng lớn tới các nước xuất khẩu dầu, đặc biệt là Nga và các nước Trung Đông. Theo dự báo của nhiều chuyên gia, giá dầu thấp còn kéo dài. Trong bối cảnh này, sản xuất dầu năm qua của Việt Nam tuy không giảm nhiều về sản lượng, nhưng doanh thu bán dầu giảm nhiều, ảnh hưởng không nhỏ tới kinh doanh của PVN và giảm thu ngân sách. Do vậy, “hoa dầu khí” năm qua có phần kém hương!

Năm nay dòng dầu từ mỏ Bir Seba-Angeri, PVN đầu tư ra nước ngoài đã chính thức bắt đầu xuất bán vào tháng 12/2015 - đây là niềm vui giải tỏa mong đợi. Tuy nhiên, công việc đầu tư dầu khí ra nước ngoài được đánh giá không mấy thuận lợi, nhiều ý kiến cho rằng cần tổ chức đánh giá, rút kinh nghiệm và nhất là trong điều kiện kinh tế thị trường cần thống nhất làm rõ quan điểm đầu tư ra ngoài là tổ chức kinh doanh có lãi, không nhất thiết là mang dầu về, có thể mua dầu ở nơi thuận lợi hơn.

Nước ta ở xứ nhiệt đới, mưa nắng thất thường, phân ngành than vốn đã có nhiều khó khăn, phải khai thác than ngày càng xuống sâu hơn, công nghệ còn chậm được đổi mới, quy hoạch, kế hoạch thiếu căn cơ, công nhân hầm lò thiếu mặn mà với mỏ, do cơ chế chính sách chưa đủ khuyến khích… vừa qua lại gặp mưa lớn gây sạt bãi thải, lở và ngập 16 mỏ lớn nhỏ, đặc biệt mỏ Mông Dương, Quang Hanh, phải mất nhiều tháng mới phục hồi được sản xuất. Ngay sau mưa lũ, Chủ tịch nước Trương Tấn Sang đã đến thị sát vùng mỏ than Quảng Ninh. Báo chí đã đưa một nhận xét của Chủ tịch rất dí dỏm mà thật khoa học rằng: “Không thể cứ thấy mưa là lấy ô ra che”. Qua đó có thể thấy rằng còn những điều bất cập từ quy hoạch, tổ chức sản xuất, an toàn mỏ, kho bãi. Chỉ một đợt mưa lũ lớn, TKV bị thiệt hại hàng nghìn tỷ đồng, sản xuất kinh doanh, cung cấp than đình trệ; lại phải đề nghị khất nợ, giảm phí. “Bông hoa vàng đen” xem ra kém óng ánh.

Phân ngành điện có nhiều niềm vui, những bông hoa lớn nở ngát hương, đó là Thủy điện Sơn La hoàn tất, ổn định phát huy hiệu quả, thủy điện Lai Châu tổ máy 1 đã phát và hòa lưới điện quốc gia ngày 14/12/2015, nhiều công trình nhiệt điện, đường dây hoàn thành vào làm việc, góp phần quan trọng đảm bảo điện cho cả nước. Gần đây, tổ chức nghiên cứu của WB xếp hạng Chỉ số tiếp cận điện năng Việt Nam tăng 22 bậc so với năm 2014, đứng thứ 108/189 nền kinh tế. Niềm vui chưa trọn thì nhiệt điện than Vĩnh Tân 2 - Bình Thuận, gây ô nhiễm nghiêm trọng, gây bức xúc cho cộng đồng và các cơ quan quản lý, thiết nghĩ cũng là tiếng chuông cảnh tỉnh về công nghệ và quản lý nhiệt điện trong xu thế phát triển bền vững và giác ngộ về bảo vệ môi trường của cộng đồng lên cao. Những bông hoa đẹp bị bụi than phớt mờ.

Những tháng cuối năm, dân tình nóng lên với đề nghị giảm số bậc thang trong biểu giá điện sinh hoạt, nào là đề nghị giảm từ sáu bậc xuống ba, bốn bậc, nào là sử dụng một giá bình quân 1.747đ/kWh,… EVN đã rất chủ động, tích cực, vừa xây dựng phương án vừa tổ chức hội thảo lấy ý kiến ba miền Bắc - Trung - Nam, kết quả được thông báo trên phương tiện thông tin đại chúng là phương án ba, bốn bậc đạt sự đồng thuận cao và dễ quản lý. Tuy nhiên nhiều chuyên gia, qua một số hội thảo khác được Liên hiệp các Hội KHKTVN tổ chức, cho rằng, về nguyên tắc chia nhiều bậc thang chính xác hơn, nhiều nước tiên tiến họ cũng đang sử dụng 6-7 bậc; mặt khác trong giai đoạn chuyển đổi, ít ra cũng phải 5-7 năm nữa mới có thị trường bán lẻ điện cạnh tranh hoàn chỉnh, càng cần có bậc thang. Vả lại, ngày nay công nghệ thông tin đã cho phép đo đếm, báo giá, thu tiền điện thuận tiện, quản lý dễ dàng. Vấn đề quan trọng hơn cả là giá cả hợp lý, minh bạch.

Sau 30 năn đổi mới, ngành năng lượng Việt Nam vẫn chưa xác định rõ được tiềm năng, trữ lượng các nguồn năng lượng, dẫn tới thiếu cơ sở và lúng túng trong công tác xây dựng chiến lược sử dụng hợp lý tài nguyên năng lượng đất nước. Một nội dung tổng thể có tính hệ thống đã được nhiều chuyên gia kiến nghị khá lâu, gần đây, Luật Điện lực sửa đổi 2013 cũng đã ghi rõ, cần phải xây dựng Cân bằng năng lượng sơ cấp quốc gia, hay còn gọi là Quy hoạch năng lượng tổng thể quốc gia, vẫn chưa được tiến hành. Thực hiện tốt nội dung tổng thể này sẽ tạo cơ sở khoa học, pháp lý cho phát triển năng lượng quốc gia và các phân ngành. Nội dung có tính đột phá, góp phần đổi mới cơ cấu ngành, quản lý nhà nước, tăng hiệu quả phát triển, sản xuất kinh doanh ngành năng lượng. Đây chính là “bông hoa cái” định hình cho cả chùm hoa.

Cả một năm làm việc miệt mài, ngành năng lượng gặt hái được những hoa thơm, trái ngọt, nhưng vẫn còn lắm nỗi suy tư. Quy luật tự nhiên, trái đất vẫn quay, năm Ất Mùi bùi ngùi qua đi. Hy vọng và nỗ lực một mùa xuân mới - Bính Thân, Năng lượng Việt Nam có nhiều hơn hoa thơm, trái ngọt trong các khu vườn: quy hoạch phát triển, đảm bảo môi trường, nâng cao năng suất lao động, kinh doanh hiệu quả, minh bạch, đảm bảo đầy đủ, kịp thời năng lượng cho đất nước.

 Hà Nội, 20-12-2015