Liên Hợp Quốc công bố hành động thúc đẩy chuyển đổi năng lượng tái tạo

Thấy gì qua đánh giá của Ember về chính sách phát triển năng lượng sạch Việt Nam? Cuối tháng 3 - 2022, Ember - tổ chức tư vấn về khí hậu và năng lượng (phi lợi nhuận và độc lập) của Anh đã phát hành báo cáo thường niên lần thứ ba, mang tên Global Electricity Review (Đánh giá điện năng toàn cầu - GER). Theo GER, Việt Nam là 1 trong 7 nước đã vượt mốc 10% về năng lượng gió và mặt trời.

Tỷ lệ năng lượng tái tạo và số giờ vận hành HTĐ một số nước trong năm 2021 Năm 2021 chứng kiến sự hồi phục nhanh chóng của kinh tế toàn cầu, kéo theo mức tăng trưởng sử dụng điện của cả thế giới tới 6% (IEA Electricity market report). Trung Quốc đương nhiên đóng góp phần lớn mức tăng đó do tăng trưởng sản lượng điện quốc gia này lên tới 8,1% so với 2020. Thế giới cũng phân cực mạnh giữa những nước có tỷ lệ năng lượng tái tạo (NLTT) cao như Đức và tỷ lệ NLTT thấp như Nga... Tổng hợp, phân tích của chuyên gia Tạp chí Năng lượng Việt Nam.

Thấy gì qua Báo cáo của Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO):

Nồng độ khí nhà kính đạt mức cao mới trên toàn cầu vào năm 2020, khi nồng độ carbon dioxide (CO2) đạt 413,2 phần triệu (ppm) trên toàn cầu, hay 149% mức tiền công nghiệp. Dữ liệu từ các địa điểm cụ thể cho thấy nó tiếp tục tăng vào năm 2021 và đầu năm 2022, với lượng CO2 trung bình hàng tháng tại Mona Loa ở Hawaii đạt 416,45 ppm (tháng 4/2020), 419,05 ppm (tháng 4/2021) và 420,23 ppm (tháng 4/2022).

Nhiệt độ trung bình hàng năm toàn cầu năm 2021 vào khoảng 1,11 ± 0,13 ° C trên mức trung bình thời kỳ tiền công nghiệp 1850 - 1900, ít ấm hơn so với một số năm gần đây do điều kiện La Niña nguội đi vào đầu và cuối năm.

Nhiệt độ đại dương cao kỷ lục. Độ sâu 2.000 m trên các đại dương tiếp tục ấm lên (năm 2021) và dự kiến ​​nó sẽ tiếp tục ấm lên trong tương lai, sự thay đổi không thể đảo ngược trên quy mô thời gian từ trăm năm đến thiên niên kỷ. Tất cả các bộ dữ liệu đều cho thấy tốc độ ấm lên của đại dương gia tăng đặc biệt mạnh mẽ trong hai thập kỷ trở lại đây. Sự ấm lên đang thâm nhập mạnh hơn bao giờ hết. Phần lớn đại dương đã trải qua ít nhất một đợt nắng nóng "mạnh" vào một thời điểm nào đó trong năm 2021.

Biển bị acid hóa. Đại dương hấp thụ khoảng 23% lượng CO2 do con người “phóng không” hàng năm vào bầu khí quyển. CO2 phản ứng với nước biển và dẫn đến axit hóa đại dương, đe dọa các sinh vật và các dịch vụ hệ sinh thái. Hậu quả, an ninh lương thực, du lịch và bảo vệ bờ biển bị ảnh hưởng. Khi độ pH của đại dương giảm, khả năng hấp thụ CO2 từ khí quyển cũng giảm theo. IPCC kết luận “có bằng chứng cho thấy độ pH bề mặt đại dương mở hiện thấp nhất trong 26.000 năm và tốc độ thay đổi pH hiện chưa từng có kể từ thời điểm nói trên”.

Mực nước biển trung bình toàn cầu đạt mức cao kỷ lục mới vào năm 2021, sau khi tăng trung bình 4,5 mm mỗi năm trong giai đoạn 2013 - 2020. Con số này cao hơn gấp đôi so với giai đoạn 1993 - 2002. Chủ yếu là do tan băng ngày càng nhanh. Điều này có tác động lớn đối với hàng trăm triệu cư dân ven biển.

Về băng quyển (Cryosphere): Mặc dù năm băng hà 2020 - 2021 ít tan chảy hơn những năm gần đây, nhưng có một xu hướng rõ ràng là tăng tốc độ mất khối lượng. Tính trung bình, các sông băng trên thế giới đã mỏng đi 33,5 mét kể từ năm 1950, với 76% lượng băng này mỏng đi kể từ năm 1980. Năm 2021 là một năm đặc biệt đối với các sông băng ở Canada và Tây Bắc Hoa Kỳ với lượng băng mất đi kỷ lục do các đợt nắng nóng và hỏa hoạn hồi tháng 6 và 7. Greenland đã trải qua thời kỳ tan chảy đặc biệt vào giữa tháng 8 và lượng mưa lần đầu tiên được ghi nhận tại Trạm Summit, điểm cao nhất trên tảng băng ở độ cao 3.216 m.

Các đợt nắng nóng đã phá kỷ lục trên khắp miền tây Bắc Mỹ và Địa Trung Hải. Thung lũng Chết, California đạt 54,4° C (ngày 9 tháng 7), bằng với giá trị tương tự năm 2020, mức cao nhất được ghi nhận trên thế giới kể từ những năm 1930 và Syracuse ở Sicily đạt 48,8° C. Tỉnh British Columbia của Canada, nhiệt độ lên tới 49,6° C (ngày 29 tháng 6). Điều này đã gây ra hơn 500 trường hợp tử vong do nắng nóng và gây ra các vụ cháy rừng kinh hoàng, do đó, tác động của lũ lụt (vào tháng 11) càng trở nên tồi tệ hơn.

Lũ lụt gây ra thiệt hại kinh tế 17,7 tỷ USD ở tỉnh Hà Nam của Trung Quốc. Tây Âu đã trải qua một số trận lũ lụt nghiêm trọng nhất được ghi nhận vào giữa tháng 7, riêng kinh tế Đức thiệt hại ước tính trên 20 tỷ USD, nhiều người bị thiệt mạng.

Ida là cơn bão lớn nhất trong mùa Bắc Đại Tây Dương, đổ bộ vào Louisiana (ngày 29 tháng 8), với thiệt hại kinh tế cho Mỹ ước tính tới 75 tỷ USD.

Lỗ thủng tầng ôzôn trên Nam Cực ngày càng bất thường, đạt diện tích tối đa 24,8 triệu km2 (kích thước bằng châu Phi).

An ninh lương thực: Các tác động tổng hợp của xung đột, các hiện tượng thời tiết cực đoan và các cú sốc kinh tế, càng làm trầm trọng thêm bởi đại dịch Covid-19, đã làm suy yếu an ninh lương thực trên toàn cầu. Trong tổng số người suy dinh dưỡng vào năm 2020, hơn một nửa sống ở châu Á (418 triệu) và một phần ba ở châu Phi (282 triệu).

Các hệ sinh thái như sinh thái trên cạn, nước ngọt, ven biển và biển - và các dịch vụ mà chúng cung cấp, bị ảnh hưởng bởi khí hậu thay đổi. Một số hệ sinh thái đang suy thoái với tốc độ chưa từng thấy. Nhiệt độ tăng cao làm tăng nguy cơ mất đi không thể phục hồi của các hệ sinh thái biển và ven biển.

5 hành động của LHQ thúc đẩy chuyển đổi năng lượng tái tạo:

1. Đưa công nghệ năng lượng tái tạo trở thành công ích toàn cầu:

Nói rộng hơn, công nghệ năng lượng tái tạo sẽ trở thành công ích toàn cầu, dành cho tất cả mọi người chứ không chỉ cho những người giàu có. Điều cần thiết là phải loại bỏ các rào cản đối với việc chia sẻ kiến ​​thức và chuyển giao công nghệ, bao gồm cả việc loại bỏ rào cản về quyền sở hữu trí tuệ.

Các công nghệ thiết yếu như hệ thống lưu trữ pin cho phép năng lượng từ năng lượng tái tạo, như năng lượng mặt trời và gió, được lưu trữ và giải phóng khi mọi người, cộng đồng và doanh nghiệp cần điện. Cơ quan Năng lượng Tái tạo Quốc tế (IRENA) cho biết, các công nghệ này sẽ giúp tăng tính linh hoạt của hệ thống năng lượng do khả năng độc đáo của chúng là hấp thụ, giữ và tái tạo điện một cách nhanh chóng. Và hơn thế nữa, khi kết hợp với máy phát điện tái tạo, công nghệ lưu trữ pin có thể cung cấp điện đáng tin cậy và rẻ hơn trong các lưới điện bị cô lập và cho các cộng đồng không có lưới điện ở các địa điểm xa xôi.

2. Cải thiện khả năng tiếp cận toàn cầu đối với các cấu phần và nguyên liệu thô:

Nguồn cung cấp các cấu phần và nguyên liệu cho năng lượng tái tạo là rất cần thiết. Tiếp cận rộng rãi hơn đối với tất cả các vật liệu này, từ các khoáng chất cần thiết để sản xuất tuabin gió và mạng lưới điện, cho đến xe điện… sẽ là chìa khóa giúp ngành năng lượng tái tạo phát triển ổn định, bền vững.

Cần có sự phối hợp quốc tế để mở rộng và đa dạng hóa nguồn lực sản xuất trên toàn cầu. Đặc biệt, cần có những khoản đầu tư lớn hơn để đảm bảo một quá trình chuyển đổi công bằng - từ đào tạo kỹ năng, nghiên cứu và đổi mới của con người cũng như các động lực để xây dựng chuỗi cung ứng thông qua các thực hành bền vững vì hệ sinh thái và văn hóa lâu dài.

3. Tạo sân chơi công bằng cho các công nghệ năng lượng tái tạo:

Trong khi hợp tác và điều phối toàn cầu là chìa khóa, thì các khuôn khổ chính sách trong nước cũng phải được cải cách để hợp lý hóa và theo dõi nhanh các dự án năng lượng tái tạo cũng như thúc đẩy đầu tư của khu vực tư nhân.

Công nghệ, năng lực và quỹ cho chuyển đổi năng lượng tái tạo đã từng tồn tại, nhưng cần có các chính sách và quy trình để giảm thiểu rủi ro thị trường cũng như cho phép và khuyến khích đầu tư. Bao gồm việc hợp lý hóa các quy trình lập kế hoạch, cấp phép và quản lý, đồng thời ngăn ngừa tắc nghẽn trong cung ứng - sản xuất. Nếu cần có thể xây dựng các Khu năng lượng tái tạo chuyên dụng (REZ).

Các đóng góp do quốc gia rất quan trọng và mang tính quyết định, nhằm cắt giảm lượng khí thải và thích ứng với khí hậu. Mục tiêu năng lượng tái tạo là kìm chân mức tăng nhiệt độ không quá 1,5 độ C, tỷ trọng năng lượng tái tạo trong sản xuất điện toàn cầu phải tăng từ 29% như hiện nay lên 60% vào năm 2030. Cần có các chính sách rõ ràng và minh bạch, thu hút sự hỗ trợ của công chúng, tận dụng tối đa các hệ thống truyền tải năng lượng hiện đại… Đây là chìa khóa thúc đẩy sự hấp thụ của các công nghệ năng lượng gió và năng lượng mặt trời.

4. Chuyển trợ cấp từ nhiên liệu hóa thạch sang năng lượng tái tạo:

Trợ cấp nhiên liệu hóa thạch là một trong những rào cản tài chính lớn nhất đối với tiến trình chuyển dịch sang năng lượng tái tạo. Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) cho biết, khoảng 5,9 nghìn tỷ USD đã được chi để trợ cấp cho ngành công nghiệp nhiên liệu hóa thạch trong năm 2020. Bao gồm cả các khoản trợ cấp, giảm thuế và thiệt hại về sức khỏe và môi trường không được tính vào chi phí của nhiên liệu hóa thạch, khoảng 11 tỷ USD mỗi ngày.

Trợ cấp nhiên liệu hóa thạch vừa không hiệu quả lại thiếu công bằng. Theo IMF, tại các nước đang phát triển, khoảng một nửa nguồn lực công được chi để hỗ trợ tiêu thụ nhiên liệu hóa thạch mang lại lợi ích cho 20% dân số giàu nhất. Việc chuyển trợ cấp từ nhiên liệu hóa thạch sang năng lượng tái tạo không chỉ cắt giảm lượng khí thải mà còn góp phần vào tăng trưởng kinh tế bền vững, tạo việc làm, sức khỏe cộng đồng tốt hơn và bình đẳng hơn, đặc biệt là cho những người nghèo và các cộng đồng dễ bị tổn thương nhất trên thế giới.

5. Tăng đầu tư gấp ba vào cho năng lượng tái tạo:

Theo LHQ, cần ít nhất 4 nghìn tỷ USD mỗi năm để đầu tư vào năng lượng tái tạo cho đến năm 2030. Gồm cả đầu tư vào công nghệ và cơ sở hạ tầng, để cho phép chúng ta đạt được mức phát thải ròng bằng không vào năm 2050. Gần như không cao bằng trợ cấp nhiên liệu hóa thạch hàng năm, khoản đầu tư này sẽ mang lại hiệu quả. Chỉ riêng việc giảm thiểu ô nhiễm và tác động đến khí hậu đã có thể tiết kiệm cho thế giới tới 4,2 nghìn tỷ USD mỗi năm vào năm 2030.

Nguồn vốn không thiếu nếu không nói là có sẵn, điều cần thiết là cam kết và trách nhiệm giải trình, đặc biệt là từ các hệ thống tài chính toàn cầu, bao gồm các ngân hàng phát triển đa phương cho đến các tổ chức tài chính công và tư khác. Các tổ chức này cần điều chỉnh danh mục cho vay của mình theo hướng đẩy nhanh quá trình chuyển đổi năng lượng tái tạo. Theo cách nói của Tổng thư ký, “năng lượng tái tạo là con đường duy nhất dẫn đến an ninh năng lượng thực sự, giá điện ổn định và cơ hội việc làm bền vững”.

KHẮC NAM - CHUYÊN GIA TẠP CHÍ NĂNG LƯỢNG VIỆT NAM (THEO: PVT/UN - 5/2022)

Link tham khảo:

1/ https://www.pv-tech.org/un-sets-out-five-actions-to-jumpstart-renewable-energy-transition/

2/ ttps://www.un.org/en/climatechange/raising-ambition/renewable-energy-transition