Bức tranh buôn bán điện Canada - Hoa Kỳ và bài học ‘độc lập năng lượng’ cho nhiều quốc gia

Các chuyên gia gợi ý với Thủ tướng một số giải pháp ban đầu cho dự án điện hạt nhân Ninh Thuận 1 và 2 Tập thể các chuyên gia, nhà khoa học thuộc Hội đồng Khoa học Tạp chí Năng lượng Việt Nam vừa có báo cáo tổng hợp (từ các bài báo phản biện trong chuyên đề “phát triển điện hạt nhân Việt Nam trong bối cảnh mới”) gửi tới Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính. Trong báo cáo, các chuyên gia đã đề xuất Thủ tướng xem xét quyết định một số vấn đề liên quan trong giai đoạn đầu thực hiện đầu tư các dự án điện hạt nhân Ninh Thuận 1, Ninh Thuận 2. Dưới đây là nội dung chính được đề cập trong báo cáo này.

Canada và Mỹ có kết nối tốt về hạ tầng truyền tải điện. Các bang Ontario và Quebec của Canada xuất khẩu nhiều điện sang Mỹ từ các nhà máy điện. Các kết nối thường bằng đường truyền tải điện cao thế một chiều nhằm tránh ảnh hưởng tần số. Một số kết nối đồng bộ tần số với hệ thống điện của Mỹ. Phía Mỹ không phải mỗi bang một tần số mà một số bang phía Tây kết nối với nhau chung một tần số, các bang phía Đông chung một tần số khác. Còn với hệ thống điện Texas (ERCOT) theo tần số riêng.

Phần lớn điện Canada bán cho Mỹ là từ các công ty điện lực tỉnh của Canada. Lớn nhất là BC Hydro (British Columbia), Hydro Quebec và Hydro One của tỉnh Ontario. Các công ty này có đơn vị bán buôn điện chịu trách nhiệm trao đổi điện với Mỹ.

Trong phần lớn thời gian của hai thập kỷ qua, Canada là nước xuất khẩu điện nhiều sang Mỹ so với nhập khẩu từ Mỹ. Ưu thế vượt trội của Canada là nguồn thủy điện giá rẻ và dồi dào. Tuy nhiên, cuối năm 2023 có sự đảo ngược, một phần do bên Canada ít mưa ở đầu nguồn các hồ thủy điện phía Tây Canada. Một phần khác do giá khí ở Mỹ rẻ, nên điện khí ở quốc gia này có giá cạnh tranh hơn.

Thủy điện cung cấp 94% tổng lượng điện của tỉnh Quebec (tỉnh lớn nhất của Canada) vào năm 2021. Nhưng do hạn hán, sản lượng thủy điện của Quebec năm 2023 giảm 9% so với 2022.

Nhờ năm khô hạn ở Canada, xuất khẩu điện trung bình hàng tháng từ Mỹ sang Canada vào năm 2023 tăng 70% so với năm trước đó, lên đến 1.809 triệu kWh, trong khi nhập khẩu điện từ Canada giảm 36% xuống còn 3.315 triệu kWh.

Năm 2023 Mỹ nhập khẩu thuần điện từ Canada, nhưng lượng điện giảm từ 42 tỷ kWh năm 2022 xuống 15 tỷ kWh. Thập chí có tháng 9/2023 Mỹ trở thành xuất khẩu thuần điện sang Canada.

So với tổng điện năng sản xuất ra ở Mỹ và Canada, thì lượng điện trao đổi hàng năm không lớn, chỉ chiếm chưa đầy 1%. Tuy nhiên, việc buôn bán điện rất quan trọng cho công tác cân bằng giữa phát điện và nhu cầu phụ tải và bù đắp cho Canada vào mùa khô khi thủy điện phía Tây Canada phát được ít điện.

Giá trị điện năng từ Canada bán sang Mỹ năm 2023 là 3,2 tỷ USD, còn từ Mỹ bán sang Canada là 1,2 tỷ USD. Giá điện xuất khẩu trung bình từ Canada sang Mỹ năm 2023 cao hơn năm 2022 mặc dù tổng giá trị giảm. Giá điện từ Mỹ xuất sang Canada giảm so với 2022, vì xuất khẩu theo hợp đồng cấp điện liên tục và tận dụng các chỉ số kinh tế thuận lợi của Mỹ. Sau bù trừ, giá trị ròng Canada bán sang Mỹ là 2 tỷ USD.

Nếu Canada đánh thuế 25%, người Mỹ sẽ phải trả thêm khoảng 500 triệu USD tiền thuế điện, trong khi mục tiêu của Tổng thống Donald Trump là giảm giá điện cho người dân Mỹ. Vì thế, ông Trump không hài lòng với việc Canada đánh thuế lên điện xuất sang Mỹ và tăng gấp đôi thuế đánh vào hàng hóa Canada.

Chưa rõ cuộc chiến thương mại giữa Mỹ - Canada sẽ tiếp diễn ra sao trong thời gian tới. Nhân sự kiện này, chúng tôi xin dẫn lại trao đổi của PGS, TS. Bùi Huy Phùng - Hội đồng Khoa học Tạp chí Năng lượng Việt Nam trong một bài báo gần đây: “Trong điều kiện phát triển bình thường, an ninh năng lượng đã là một nội dung quan trọng. Trong điều kiện có những biến động chính trị, quân sự, giá nhiên liệu... an ninh năng lượng lại càng cần được đặc biệt chú ý. Do đó, ngay từ bây giờ, chúng ta cần chuẩn bị các giải pháp đa đạng hóa các nguồn đầu tư, tăng tốc đẩy nhanh tiến độ các dự án để từng bước giảm dần và hướng tới tránh lệ thuộc năng lượng vào một vài quốc gia”./.

ĐÀO NHẬT ĐÌNH - CHUYÊN GIA TẠP CHÍ NĂNG LƯỢNG VIỆT NAM

Nguồn Cơ quan Thông tin Năng lượng Hoa Kỳ (EIA):

https://www.eia.gov/todayinenergy/detail.php?id=63684