Viện Năng lượng Nguyên tử Việt Nam đạt nhiều kết quả nổi bật năm 2023

Phó Thủ tướng Liên bang Nga thăm Viện Năng lượng Nguyên tử Việt Nam Sáng ngày 7/4/2023, Phó Thủ tướng Chính phủ Liên bang Nga - Chernyshenko Dmitry Nikolaevich và Đoàn đại biểu cấp cao Phân ban Nga đến thăm Viện Năng lượng Nguyên tử Việt Nam (VINATOM).

Chiếu xạ kiểm dịch bảo đảm năng lực xuất khẩu trái cây của Việt Nam Nhiều người có thể ngạc nhiên và lo ngại khi thấy một quả xoài ngon được dán nhãn “đã chiếu xạ”, song chính nhãn mác này đã đảm bảo cho 20 triệu USD trái cây Việt Nam xuất khẩu sang Hoa Kỳ mỗi năm. Sử dụng chiếu xạ kiểm soát phát tán côn trùng từ trái cây đã trở thành phương pháp cần thiết cho sự việc thương mại các sản phẩm này, và Việt Nam, với sự giúp đỡ của Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) và Tổ chức Nông lương Liên hợp quốc (FAO), đang có kế hoạch mở rộng dịch vụ, nhằm tạo ưu thế cạnh tranh trong các thị trường khác.

Toàn cảnh Hội nghị tổng kết công tác năm 2023 và phương hướng, nhiệm vụ năm 2024

Những kết quả nổi bật năm 2023:

Báo cáo tổng kết công tác năm 2023, Viện trưởng Viện NLNTVTN TS. Trần Chí Thành đã nhấn mạnh một số kết quả nổi bật trong hoạt động nghiên cứu, triển khai, ứng dụng năm 2023.

Viện tiếp tục đẩy mạnh hoạt động nghiên cứu khoa học và đạt được những kết quả đáng ghi nhận cả về số lượng, chất lượng, với 48 nhiệm vụ các cấp được thực hiện, tập trung nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ theo hướng ứng dụng năng lượng nguyên tử, đảm bảo an toàn bức xạ và hạt nhân nhằm đẩy mạnh phát triển ứng dụng năng lượng nguyên tử vì mục đích hòa bình gắn với mô hình tăng trưởng, nâng cao năng suất, chất lượng.

Tổng số công trình công bố của toàn Viện NLNTVN năm 2023 là 353 công trình (bài báo), trong đó: 82 công trình đăng trên tạp chí quốc tế ISI; 21 công trình trên tạp chí SCOPUS và các tạp chí quốc tế khác; 82 công trình trên tạp chí quốc gia; 41 công trình tham gia hội nghị quốc tế; 123 công trình tham gia hội nghị trong nước; 4 sáng chế/giải pháp hữu ích; tham gia thực hiện một số nội dung của 4 sách chuyên khảo.

Thống kê số lượng các công bố trên các tạp chí thuộc danh mục ISI, sáng chế, giải pháp hữu ích và tổng số công bố quốc tế của Viện NLNTVN (từ năm 2019 đến nay).

Viện Nghiên cứu hạt nhân (NCHN) đã vận hành an toàn và khai thác hiệu quả Lò phản ứng (LPƯ) Đà Lạt với 49 đợt, tổng thời gian hoạt động ở công suất danh định đạt 5.645 giờ (chỉ tiêu đặt ra là 30 đợt, 80-100 giờ/đợt). Tăng cường năng lực sản xuất thuốc phóng xạ nhằm đáp ứng nhu cầu của các bệnh viện trong bối cảnh thiếu thuốc do không nhập khẩu được từ nước ngoài.

Viện Khoa học và Kỹ thuật hạt nhân (KH & KTHN) đã đảm bảo vận hành liên tục Mạng quan trắc và cảnh báo phóng xạ môi trường.

Máy gia tốc Cyclotron 13 MeV tại Trung tâm Chiếu xạ Hà Nội (CXHN) đã chính thức đi vào hoạt động (sau hơn 10 năm vận hành thử nghiệm và xin cấp phép) sản xuất dược chất phóng xạ Vinatom FDG, là mảng dịch vụ mới của Trung tâm, cung cấp cho các bệnh viện lớn ở Hà Nội phục vụ chẩn đoán sớm bệnh ung thư.

Năm 2023, Trung tâm CXHN đã sản xuất được hơn 100.000 mCi dược chất phóng xạ FDG cung cấp cho các bệnh viện lớn ở Hà Nội như: Bệnh viện K, bệnh viện Trung ương Quân đội 103, bệnh viện 19/8 và bệnh viện Ung bướu Hà Nội, sử dụng để chẩn đoán hình ảnh PET/CT cho hơn 7.000 bệnh nhân.

Trung tâm Ứng dụng kỹ thuật hạt nhân trong công nghiệp (CANTI) đã thắng thầu 3 gói thầu quốc tế về thiết kế, chế tạo thiết bị CT trong công nghiệp, do Cơ quan Năng lượng Nguyên tử quốc tế (IAEA) mời thầu. Hiện nay, Trung tâm đã thực hiện xong 1 gói thầu cho Kuwait, 2 gói thầu còn lại cho Croatia và Angola sẽ được giao hàng trong năm 2024.

Năm 2023, mặc dù nguồn lực đầu tư của nhà nước còn khiêm tốn, tình hình kinh tế, chính trị thế giới nhiều biến động phức tạp, trong nước còn nhiều khó khăn, các hoạt động triển khai dịch vụ của các đơn vị trực thuộc Viện NLNTVN vẫn được duy trì tương đối ổn định. Tổng doanh thu năm 2023 (tính đến tháng 12) của toàn Viện đạt 364,367 tỷ đồng.

Tổng doanh thu từ các loại hình dịch vụ của Viện NLNTVN qua các năm.

Năm 2023 - năm chủ đề về hợp tác quốc tế, Viện NLNTVN đã thúc đẩy nhiều hoạt động hợp tác quốc tế và thu được những kết quả nổi bật đáng ghi nhận:

- Viện NLNTVN tiếp tục triển khai thực hiện 2 dự án IAEA hỗ trợ Việt Nam VIE1010 về “Thúc đẩy chương trình phát triển an toàn lò phản ứng (Pha 3: Nâng cao năng lực quốc gia về phân tích an toàn và đánh giá rủi ro)” và VIE7006 về “Sử dụng đồng vị làm công cụ đánh giá tổng hợp điều kiện dòng chảy và sinh địa hóa hệ thống sông Hồng khu vực hạ lưu, thuộc địa phận Việt Nam”.

- Viện NLNTVN là đầu mối triển khai 10 dự án khu vực Non-RCA (RAS) và 3 dự án liên vùng (INT) cho tất cả các nước thành viên trong đó có Việt Nam.

- Viện NLNTVN tiếp tục giữ vai trò là một trong hai đầu mối quốc gia của Mạng An toàn hạt nhân châu Á (ANSN) của IAEA giúp nâng cao năng lực về an toàn hạt nhân.

Phương hướng, nhiệm vụ năm 2024:

Chia sẻ về hướng hoạt động của Viện NLNTVN trong năm 2024, TS. Trần Chí Thành cho biết: Các đơn vị trực thuộc Viện NLNTVN tiếp tục nỗ lực và hướng tới thực hiện tốt mọi nhiệm vụ đề ra và thúc đẩy việc nghiên cứu khoa học gắn liền với ứng dụng thực tiễn trong các lĩnh vực y tế, công nghiệp, nông nghiệp, môi trường, góp phần vào phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Viện tiếp tục đầu tư thông qua các đề tài/nhiệm vụ khoa học và công nghệ các cấp cho các nhóm nghiên cứu đã có uy tín thuộc các lĩnh vực như: Vật lý hạt nhân, vật lý nơtron, vật lý lò phản ứng, an toàn hạt nhân, quan trắc phóng xạ môi trường, hóa học và sinh học phóng xạ… nhằm duy trì và phấn đấu hàng năm tăng cường các công bố khoa học trên các tạp chí chuyên ngành quốc tế có uy tín. Tiếp tục đẩy mạnh hướng nghiên cứu và triển khai ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI), học máy (ML) trong các nghiên cứu cấu trúc và phản ứng hạt nhân, lĩnh vực an toàn hạt nhân, lĩnh vực nghiên cứu và phân tích số liệu đo quan trắc môi trường và phân tích chuẩn đoán hình ảnh trong lĩnh vực y học hạt nhân. Tiếp tục đầu tư xây dựng đội ngũ, nhóm nghiên cứu mạnh về mô phỏng tính toán phát tán chất phóng xạ trong môi trường không khí và môi trường nước (biển).

Về chuẩn bị nguồn nhân lực cho việc vận hành và khai thác an toàn hiệu quả cho lò phản ứng mới, Viện tiếp tục duy trì và thúc đẩy các hướng nghiên cứu: Thiết kế lò phản ứng nghiên cứu mới, thiết kế các kênh dẫn dòng neutron; xây dựng hệ thực nghiệm mô phỏng bó nhiên liệu lò mới để đánh giá khả năng tải nhiệt và an toàn trong điều kiện sự cố của lò phản ứng nghiên cứu mới dùng nhiên liệu của Nga (dự án CNST), mô phỏng tính toán phân tích an toàn; nghiên cứu sản xuất các loại đồng vị mới; điều chế dược chất phóng xạ, các dược chất mới, thử nghiệm, đưa vào sử dụng các dược chất mới chẩn đoán và điều trị ung thư; nghiên cứu tính toán, thử nghiệm chiếu xạ silic trên lò Đà Lạt nhằm nâng cao năng lực, xây dựng đội ngũ, sau này triển khai sản xuất ở lò mới có công suất, thông lượng neutron cao hơn…

Viện tiếp tục duy trì, củng cố năng lực nghiên cứu về công nghệ an toàn điện hạt nhân và tăng cường ứng dụng trong lĩnh vực y học hạt nhân. Tăng cường ứng dụng kỹ thuật hạt nhân, công nghệ bức xạ và đồng vị phóng xạ trong lĩnh vực công nghiệp. Đẩy mạnh nghiên cứu phát triển và chuyển giao công nghệ xử lý và chế biến sâu quặng phóng xạ, nguyên tố hiếm, và sa khoáng ven biển. Tăng cường ứng dụng kỹ thuật hạt nhân trong nông nghiệp. Nghiên cứu các vấn đề về nước và môi trường.

Năm 2024, Viện NLNTVN tiếp tục thúc đẩy ứng dụng, sản xuất, dịch vụ phục vụ các ngành kinh tế - xã hội như:

- Sản xuất các loại đồng vị và dược chất phóng xạ trên lò phản ứng hạt nhân Đà Lạt và trên máy gia tốc phục vụ chẩn đoán và điều trị ung thư trong nước, đẩy mạnh xuất khẩu dược chất phóng xạ sang Campuchia.

- Đẩy mạnh dịch vụ chiếu xạ thực phẩm, khử trùng y tế, và kiểm dịch hoa quả tươi xuất khẩu sử dụng nguồn ⁶⁰Co và máy gia tốc chùm tia điện tử.

- Nghiên cứu đưa thêm các sản phẩm mới vào chiếu xạ phục vụ xuất khẩu.

- Viện tiếp tục hỗ trợ công tác đo và chuẩn liều bức xạ và hoạt độ phóng xạ.

- Kiểm tra và đảm bảo chất lượng các thiết bị xạ trị, chẩn đoán bằng bức xạ của các viện, các trung tâm quốc gia và các trung tâm khu vực về y học hạt nhân và xạ trị; ứng dụng kỹ thuật hạt nhân và NDT trong các ngành công nghiệp.

- Đồng thời, từng bước đẩy mạnh hợp tác quốc tế, nghiên cứu chế tạo máy gia tốc chiếu xạ và chiếu cáp điện tại Việt Nam phục vụ nhu cầu trong nước và khu vực.

- Phát triển ứng dụng các nguyên tố đất hiếm và ứng dụng các công nghệ mới trong lĩnh vực nông nghiệp (phân bón, thức ăn chăn nuôi, các chế phẩm kích thích tăng trưởng và bảo vệ thực vật…) và trong nuôi trồng thủy sản.

- Thúc đẩy dịch vụ phân tích, đánh giá, kiểm tra, mở rộng sang lĩnh vực công nghệ hóa học, nông nghiệp và bảo vệ môi trường.

- Tăng cường phối hợp chặt chẽ với các doanh nghiệp để thúc đẩy ứng dụng năng lượng nguyên tử, đưa kết quả nghiên cứu sớm vào cuộc sống…

Liên quan đến, triển khai thực hiện các dự án đầu tư, hợp tác, Viện NLNTVN và Ban quản lý Dự án Trung tâm Nghiên cứu khoa học công nghệ hạt nhân sẽ tiếp tục tập trung nguồn lực, đẩy mạnh hợp tác phối hợp với các cơ quan bộ ngành liên quan triển khai dự án Trung tâm nghiên cứu khoa học công nghệ hạt nhân (CNST).

Viện tiếp tục đầu tư nâng cấp cơ sở vật chất, trang thiết bị, hệ thống quản trị cơ sở dữ liệu quan trắc phóng xạ môi trường cũng như hoàn thiện các văn bản, cơ sở pháp lý, kinh tế kỹ thuật để từng bước hoàn thiện Mạng lưới quan trắc và cảnh báo phóng xạ môi trường quốc gia.

Về đầu tư nâng cấp và tăng cường an toàn lò phản ứng nghiên cứu tại Đà Lạt, Viện sẽ tập trung nguồn lực để thực hiện đúng tiến độ dự án trung hạn 2021 - 2025 về “Nâng cấp các hệ thống công nghệ và thiết bị chức năng và bổ sung nhiên liệu cho lò phản ứng hạt nhân Đà Lạt để đảm bảo lò phản ứng tiếp tục hoạt động an toàn và hiệu quả tối thiểu đến năm 2030”.

Tiếp nối thành công của năm 2023, Viện NLNTVN đưa ra chủ đề hoạt động năm 2024 là “40 năm vận hành lò phản ứng hạt nhân nghiên cứu Đà Lạt”./.

BBT TẠP CHÍ NĂNG LƯỢNG VIỆT NAM