Nhận định, Phản biện

Thông tin từ Văn phòng Quốc hội cho biết: Kỳ họp thứ 10 - Quốc hội khóa XV sẽ khai mạc vào ngày 20/10/2025. Để giúp các đại biểu Quốc hội cập nhật một số thông tin tham khảo trong quá trình thảo luận, góp ý xây dựng dự án Luật, Nghị quyết của Quốc hội liên quan đến lĩnh vực điện lực, Hội đồng Khoa học Tạp chí Năng lượng Việt Nam vừa hoàn thiện Báo cáo về “Nhận diện rủi ro, thách thức và gợi ý giải pháp chính sách phát triển ngành điện của Việt Nam” - tháng 10/2025. Dưới đây là nội dung chính của Báo cáo [phần 1]. Rất mong nhận được sự chia sẻ của các đại biểu Quốc hội, nhà quản lý, chuyên gia và bạn đọc.

Từ tháng 10/2025, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) triển khai thí điểm mô hình giá điện 2 thành phần đối với nhóm khách hàng sử dụng điện trung bình trên 200.000 kWh/tháng (tính theo hóa đơn điện năng). Trong giai đoạn thí điểm này, EVN mới thực hiện tính toán mô phỏng và ghi nhận trên hóa đơn, chưa thu tiền theo cơ chế mới, nhằm mục tiêu phân tích mức độ biến động chi phí và phản ứng của người tiêu dùng. Bài viết dưới đây của chuyên gia Tạp chí Năng lượng Việt Nam phân tích cơ sở lý luận, đánh giá tác động, xác định nhóm đối tượng được lợi - bị ảnh hưởng, đồng thời đưa ra các khuyến nghị chính sách khi triển khai cơ chế giá điện 2 thành phần.

Trong những ngày qua, trên mạng xã hội, có ý kiến cho rằng: Viện Năng lượng Nguyên tử Việt Nam (VINATOM) không thể vừa làm Tổ chức hỗ trợ kỹ thuật (TSO) cho cơ quan pháp quy hạt nhân, vừa hỗ trợ kỹ thuật cho chủ đầu tư/tổ chức vận hành. Trao đổi, làm rõ thêm nội dung này, chuyên gia Tạp chí Năng lượng Việt Nam đặt ra ba câu hỏi, với các phân tích, trả lời, kết luận dưới đây để chúng ta cùng tham khảo.

Công nghệ lò phản ứng hạt nhân thế hệ IV (Gen IV) hứa hẹn giải quyết đồng thời ba yêu cầu then chốt của thế kỷ XXI là an toàn, bền vững và hiệu quả kinh tế. Đây là xu thế tất yếu trong định hướng phát triển năng lượng toàn cầu, không chỉ phục vụ phát điện, mà còn mở ra khả năng ứng dụng rộng rãi trong công nghiệp, y tế và bảo vệ môi trường... Từ nguồn tư liệu của Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA), Hiệp hội Hạt nhân Thế giới (WNA) và Diễn đàn Quốc tế Thế hệ IV (GIF), Hội đồng Khoa học Tạp chí Năng lượng Việt Nam sẽ phân tích các đặc điểm công nghệ Gen IV, vấn đề hợp tác quốc tế trong lộ trình phát triển điện hạt nhân bền vững, kèm theo một số đề xuất cho trường hợp của Việt Nam trong bài viết dưới đây. Rất mong nhận được sự chia sẻ của cơ quan quản lý nhà nước, chủ đầu tư, các chuyên gia và bạn đọc.

Hiệp hội Hạt nhân Thế giới (WNA) vừa công bố Báo cáo khai thác nguồn năng lượng tập trung nhất thế giới (Harnessing the the world's most concentrated energy source), trọng tâm tới an toàn điện hạt nhân. Để giúp bạn đọc có cái nhìn bao trùm về nội dung này, Tạp chí Năng lượng Việt Nam lược dịch, cập nhật những thông tin quan trọng, thiết thực trong Báo cáo để chúng ta cùng tham khảo.

Bộ Công Thương đang xây dựng dự thảo “Thông tư quy định phương pháp xác định giá dịch vụ phát điện của nhà máy thủy điện tích năng; nội dung chính của hợp đồng mua bán điện”. Với dự thảo này, chuyên gia Tạp chí Năng lượng Việt Nam có một số đánh giá về mức độ phù hợp với thực tiễn phát triển thủy điện tích năng tại Việt Nam; khả năng khuyến khích đầu tư tư nhân; những điểm cần bổ sung, hoàn thiện; kèm theo các kiến nghị cụ thể trong bài viết dưới đây.

Việt Nam đang bước vào kỷ nguyên vươn mình, với tầm nhìn đến 2045 trở thành quốc gia phát triển, thu nhập cao. Điện lực là một trong những ngành kinh tế thiết yếu, có vai trò cực kỳ quan trọng trong mọi hoạt động sản xuất, kinh doanh và sinh hoạt của nhân dân. Để đáp ứng kỳ vọng tăng trưởng kinh tế cao cho kỷ nguyên mới, ngành điện lực không chỉ phải “đi trước một bước”, mà còn phải đột phá nhiều bước trong đổi mới các cơ chế thị trường điện hiện đại, phù hợp, xứng tầm quy mô lớn trong tương lai của ngành điện và kinh tế Việt Nam. Vấn đề đặt ra là: Với những thách thức và thay đổi lớn, ngành điện cần làm gì để chuẩn bị tốt nhân lực cho kỷ nguyên mới? Trả lời cho câu hỏi này, Tạp chí Năng lượng Việt Nam giới thiệu bài viết của TS. Thái Doãn Hoàng Cầu [*] dưới đây để bạn đọc cùng tham khảo.

Bài viết này sẽ phân tích một cách hệ thống các nguyên nhân trực tiếp và sâu xa dẫn đến sự cố tại Nhà máy điện hạt nhân Fukushima Daiichi (năm 2011), bao gồm: Điều kiện địa điểm và các mối nguy hại bên ngoài, khung pháp quy và cơ chế giám sát, thiết kế và vận hành nhà máy, các biện pháp quản lý sự cố, yếu tố con người và tổ chức. Qua đó, bài viết làm rõ câu hỏi: Vì sao ba nguyên tắc cốt lõi trong an toàn hạt nhân (kiểm soát độ phản ứng, duy trì làm mát nhiên liệu và ngăn chặn phát tán phóng xạ) đã không được bảo đảm tại Nhà máy điện hạt nhân Fukushima Daiichi? Mục tiêu là rút ra những bài học có giá trị không chỉ cho Nhật Bản, mà còn cho cộng đồng hạt nhân quốc tế, nhằm tăng cường khả năng phòng ngừa, giảm thiểu rủi ro và củng cố niềm tin của công chúng đối với điện hạt nhân trong tương lai.

Thực hiện Quy chế làm việc của Chính phủ ban hành kèm theo Nghị định 39/2022/NĐ-CP, Văn phòng Chính phủ vừa chuyển Báo cáo kiến nghị của Tạp chí Năng lượng Việt Nam về “thúc đẩy hoàn thiện các yếu tố quan trọng đối với phát triển điện hạt nhân ở Việt Nam” đến Bộ Công Thương, Bộ Khoa học và Công nghệ để nghiên cứu, xử lý theo thẩm quyền, đảm bảo đúng quy định. Được biết, hiện các bộ đang nghiên cứu, tổng hợp về nội dung liên quan để báo cáo Thủ tướng Chính phủ.

Tập đoàn Mitsubishi và Công ty Điện lực Chubu (Liên minh Mitsubishi) vừa thông báo rút khỏi kế hoạch xây dựng các dự án điện gió ngoài khơi tại 3 khu vực ngoài khơi tỉnh Chiba và Akita. Quyết định này được đưa ra sau khi tái đánh giá kế hoạch kinh doanh trong bối cảnh đồng yên mất giá và chi phí vật liệu tăng cao, khiến việc tiếp tục dự án được coi là không khả thi.

Tập thể các chuyên gia, nhà khoa học thuộc Hội đồng Khoa học Tạp chí Năng lượng Việt Nam vừa có Báo cáo tổng hợp (từ các bài báo phản biện khoa học được đăng tải từ tháng 5 năm 2025 đến nay) gửi tới Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính. Nội dung Báo cáo là các nghiên cứu, đánh giá, phân tích kinh nghiệm quốc tế và thực tiễn triển khai ở Việt Nam trong hoàn thiện những yếu tố quan trọng đối với phát triển điện hạt nhân. Cụ thể là hệ thống văn bản quy phạm pháp luật, nhân lực, hệ sinh thái tri thức, chức năng nhiệm vụ và năng lực của các chủ thể quan trọng trong triển khai dự án điện hạt nhân (Ninh Thuận 1, Ninh Thuận 2), nhà máy điện hạt nhân nhỏ và chuyển đổi số. Từ đó, gợi ý, đề xuất một số kiến nghị cần lưu ý, xem xét kỹ lưỡng quyết định từ sớm những vấn đề có liên quan nhằm phát triển điện hạt nhân an toàn và hiệu quả ở Việt Nam. Dưới đây là nội dung chính của Báo cáo gửi Thủ tướng Chính phủ.

Tại sao thủy điện tích năng (PHS) - thuộc nhóm lưu trữ năng lượng dài hạn (LDES) lại quan trọng với tương lai năng lượng của Việt Nam? Trả lời cho câu hỏi này, chuyên gia Lương Thị Hồng Loan hiện đang công tác tại AMPERES (Liên danh Tài nguyên Môi trường và Hệ thống Năng lượng Australia - Mekong) vừa gửi tới Tạp chí Năng lượng Việt Nam bài viết dưới đây. Trân trọng gửi tới bạn đọc cùng tham khảo.

Chính phủ hiện đang xem xét sửa đổi Nghị định 72/2025/NĐ-CP để điều chỉnh giá điện cho phù hợp, bù đắp phần chi phí thâm hụt nhằm ổn định hệ thống điện quốc gia. Liên quan chủ đề này, Tạp chí Năng lượng Việt Nam cập nhật thông tin mới về cơ chế điều chỉnh Ft, hay FAT (Fuel Adjustment Tariff) và cách làm của một số nước trong khu vực châu Á hiện nay.

Mới đây Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) có đề xuất bổ sung quy định: Tổ chức, cá nhân lắp đặt điện mặt trời mái nhà để tự dùng, nhưng không thông báo, hoặc đăng ký với cơ quan quản lý, sẽ bị xử lý theo pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực điện lực. Việc này đã dấy lên làn sóng dư luận trái chiều trên các trang báo thông tin điện tử và mạng xã hội, thậm chí có ý kiến cho rằng: “Mặt trời đâu phải của riêng EVN”. Vậy nên hiểu vấn đề này như thế nào cho đúng, dưới đây là phân tích của chuyên gia Tạp chí Năng lượng Việt Nam.

Trong bối cảnh toàn cầu chuyển dịch mạnh mẽ sang năng lượng sạch, hệ thống lưu trữ năng lượng bằng pin (Battery Energy Storage System - BESS) đang nổi lên như một giải pháp trọng yếu để đảm bảo tính linh hoạt và ổn định của lưới điện. Khi tỷ lệ điện năng từ các nguồn năng lượng tái tạo trong hệ thống vượt 15%, các thách thức về cân bằng cung - cầu, điều tần và việc bắt buộc phải cắt giảm nguồn huy động từ nguồn năng lượng tái tạo ngày càng gia tăng, BESS trở thành công cụ then chốt để giải quyết những vấn đề này. Bài viết của chuyên gia Tạp chí Năng lượng Việt Nam phân tích hiện trạng phát triển BESS trên thế giới, xu hướng chi phí - công nghệ, và khả năng ứng dụng tại Việt Nam, đồng thời đề xuất các giải pháp chính sách để thúc đẩy triển khai trong thời gian sắp tới.