Phát triển bền vững và thách thức năng lượng Việt Nam

Bước đột phá trong việc nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng
Năng lượng xanh là xu hướng cho sự phát triển

Nhận diện những thách thức

Phát biểu tại diễn đàn, Thứ trưởng Bộ Công Thương Hoàng Quốc Vượng cho biết: Nền kinh tế Việt Nam luôn tăng trưởng ở mức độ cao (6,5%-7%/năm), tạo nên thách thức to lớn trong đời sống kinh tế - xã hội của đất nước. Từ một nước nghèo khổ, hiện nay, Việt Nam đã ở một trong những nhóm nước có thu nhập trung bình với GDP trên đầu người đạt 2.400 USD/năm. Để đạt được sự tăng trưởng phát triển kinh tế như trên, ngành năng lượng Việt Nam có vai trò đặc biệt quan trọng. Được sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, trong những năm qua, ngành năng lượng đã có những bước phát triển vượt bậc, luôn đi trước, đáp ứng cơ bản thị trường năng lượng của nền kinh tế - xã hội.

Thứ trưởng Bộ Công Thương Hoàng Quốc Vượng.

Theo Thứ trưởng Hoàng Quốc Vượng, đến năm 2015, tổng nhu cầu năng lượng sơ cấp của Việt Nam đã đạt trên 70 triệu tấn dầu quy đổi, tốc độ tăng trưởng bình quân từ năm 2000 đến năm 2015 luôn ở mức cao (9,5%/năm). Riêng ngành điện, năm 2018, dự báo điện thương phẩm sẽ đạt khoảng trên 2.000kWh/người, ngành điện cơ bản đáp ứng nhu cầu điện cho phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Dự báo từ nay đến năm 2030, nền kinh tế của nước ta tiếp tục tăng trưởng ở mức độ cao (từ 6,5 -7%/năm), kéo theo tăng trưởng nhanh của nhu cầu năng lượng. Dự kiến nhu cầu năng lượng vào năm 2030 sẽ đạt khoảng 140 triệu tấn dầu quy đổi, tốc độ nhu cầu tăng trưởng điện năng sẽ đạt trên 10%, đạt gần 500 tỷ kWh điện thương phẩm vào năm 2030. Hiện nay, Việt Nam mới chỉ đạt trên 190 tỷ kWh điện thương phẩm.

Thứ trưởng Hoàng Quốc Vượng cho rằng, nhu cầu năng lượng trên là thách thức rất lớn với Việt Nam khi các nguồn năng lượng sơ cấp như thủy năng, than đá, dầu khí… hoặc được khai thác hết, hoặc đang cạn kiệt, không đủ cho nhu cầu trong nước. Mặt khác, các yêu cầu ngày càng cao về bảo vệ môi trường về một môi trường sống xanh, sạch cũng tạo ra áp lực to lớn đối với việc thực hiện chiến lược đảm bảo an ninh năng lượng, gắn với phát triển bền vững của đất nước.

Theo ông Lê Văn Lực - Phó cục trưởng Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo (Bộ Công Thương), với mức độ tăng cao về nhu cầu năng lượng sơ cấp phục vụ cho phát triển kinh tế, đảm bảo an ninh năng lượng, Việt Nam đã trở thành nước nhập khẩu tịnh năng lượng từ năm 2015.

Để cung cấp đủ nhu cầu năng lượng trong nước, đáp ứng cho mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của cả nước với mức tăng trưởng GDP bình quân khoảng 7%/năm trong giai đoạn 2016-2035, ngành năng lượng Việt Nam đã, đang và sẽ đối mặt với những thách thức sau:

Thứ nhất, hạn chế về nguồn cung năng lượng sơ cấp trong nước dẫn đến sự phụ thuộc ngày càng tăng vào nguồn nhiên liệu nhập khẩu, đặc biệt nhiên liệu cho phát điện. Khi Việt Nam trở thành quốc gia nhập khẩu tịnh năng lượng và tỷ trọng của năng lượng nhập khẩu trên tổng nguồn cung năng lượng sơ cấp tăng lên sẽ tác động lớn đến an ninh năng lượng quốc gia.

Thứ hai, tốc độ tăng cao nhu cầu năng lượng gây sức ép lên hạ tầng cơ sở ngành năng lượng, đòi hỏi vốn đầu tư lớn trong bối cảnh nợ công tăng cao và quá trình cổ phần hóa chưa thuận lợi.

Thứ ba, thách thức về các tác động môi trường của các hoạt động cung cấp năng lượng sẽ ngày càng gia tăng do nhu cầu năng lượng trong nước tăng nhanh, đi kèm với sự gia tăng nhanh chóng về tỷ trọng các nguồn nhiên liệu hóa thạch, đặc biệt là than trong cơ cấu nguồn cung năng lượng.

Phó tổng giám đốc EVN Ngô Sơn Hải.

Theo Phó tổng giám đốc Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) Ngô Sơn Hải, dự báo trong giai đoạn đến năm 2030, nhu cầu sử dụng điện sẽ tiếp tục tăng trưởng ở mức cao. Trong bối cảnh nền kinh tế nước ta đang chuẩn bị các điều kiện bước vào giai đoạn công nghiệp hóa, hiện đại hóa với mục tiêu tới những năm 2020 về cơ bản nước ta trở thành một nước công nghiệp theo hướng hiện đại, ngành Điện cần phải đảm bảo sản xuất 265-278 tỷ kWh vào năm 2020 và khoảng 572-632 tỷ kWh vào năm 2030. Tốc độ tăng trưởng giai đoạn 2016 - 2020 là 10,3-11,3%/ năm, giai đoạn 2021 - 2030 khoảng 8,0-8,5%/năm... là những thách thức rất lớn mà ngành điện đang phải đối mặt.

Cần giải pháp tổng thể

PGS, TS. Trần Đình Thiên - Nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam cho rằng, dù còn nhiều khó khăn, nhưng với vai trò là bộ quản lý ngành, thời gian qua, Bộ Công Thương và EVN đã làm rất tốt công tác đảm bảo điện cho nền kinh tế - xã hội. Tuy nhiên, mục tiêu của Chính phủ là duy trì tăng trưởng ở tốc độ cao trong nhiều năm, nhu cầu năng lượng sẽ tiếp tục tăng lên. Vì vậy, cần có giải pháp đồng bộ, toàn diện phù hợp với từng giai đoạn phát triển của đất nước. Trong đó, cần giải bài toán cân đối cung - cầu cũng như hài hòa lợi ích giữa nhà nước, nhà đầu tư và người sử dụng điện; giữa quản lý và tiêu dùng, an sinh xã hội, cũng như các vấn đề về môi trường bền vững, ứng phó với biến đổi khí hậu.

PGS, TS. Trần Đình Thiên.

PGS, TS. Trần Đình Thiên cho rằng, Bộ Công Thương với vai trò là bộ quản lý ngành đã đưa ra nhiều giải pháp nhằm phát triển năng lượng bền vững từ quy hoạch phát triển thủy điện; xây dựng các nguồn điện than và khí với công nghệ tiên tiến, hạn chế tối đa ảnh hưởng tới môi trường ở phía Nam nhằm giảm áp lực cho lưới điện truyền tải 500kV Bắc - Nam, giảm tổn thất điện năng, nâng cao chất lượng cung cấp điện; xúc tiến hợp tác mua điện từ các quốc gia lân cận như Lào, Trung Quốc... Đồng thời, đẩy mạnh thực hiện Luật sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả và Chương trình mục tiêu quốc gia về sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả. 

Đặc biệt, trong cơ cấu nguồn điện, Bộ Công Thương cũng đã tham mưu, tư vấn cho Chính phủ ban hành các quyết định về cơ chế giá điện nhằm khuyến khích, thúc đẩy phát triển năng lượng tái tạo.

Chủ tịch VEA Trần Viết Ngãi.

Phát biểu tại diễn đàn, Chủ tịch Hiệp hội Năng lượng Việt Nam (VEA) Trần Viết Ngãi cho rằng, cần đánh giá các tổng sơ đồ phát triển của các phân ngành năng lượng (điện, than, dầu khí) của các thập kỷ qua. Từ đó biết được kết quả, mục tiêu, thuận lợi, khó khăn thách thức và các rào cản.

Để ngành năng lượng Việt Nam phát triển bền vững, đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia, Bộ Công Thương và Chính phủ phải lập được Quy hoạch tổng thể phát triển năng lượng quốc gia tới những năm 2050.

Đồng thời, cần có sự phối hợp, liên kết giữa các ngành than, dầu khí và ngành điện trong chuỗi phát triển của hệ thống năng lượng Việt Nam. Bên cạnh đó, cần phân công nhiệm vụ cụ thể của các ngành than, điện, dầu khí...

Nguyên Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Quân.

Còn theo nguyên Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Quân, chúng ta cần nâng cao việc ứng dụng công nghệ vào phát triển năng lượng. Giữa sự phát triển vũ bão của Cách mạng công nghiệp 4.0, không có lý gì lại để ngành năng lượng Việt Nam đứng ngoài, chúng ta phải làm chủ được công nghệ.

Về quan điểm của EVN, Phó tổng giám đốc Ngô Sơn Hải cho biết, trên cơ sở cập nhật tiến độ các dự án nguồn điện đang triển khai trong thời gian tới theo Quy hoạch điện VII điều chỉnh, EVN đã tính toán cập nhật nhiều phương án cân bằng công suất điện năng đến năm 2030. Và để đảm bảo cung ứng điện cho phát triển kinh tế - xã hội, EVN đề xuất thực hiện hai nhóm giải pháp chính:

1/ Giải pháp kiểm soát nhu cầu phụ tải: Tăng cường các giải pháp sử dụng điện an toàn, tiết kiệm và hiệu quả và quản lý nhu cầu sử dụng điện (DSM), ưu tiên cho khu vực miền Nam; Thực hiện giá bán điện theo cơ chế thị trường có sự điều tiết của Nhà nước, bảo đảm kết hợp hài hoà giữa các mục tiêu chính trị, kinh tế - xã hội của Nhà nước và mục tiêu sản xuất kinh doanh, tự chủ tài chính của các doanh nghiệp ngành điện. Giá bán điện cần kích thích phát triển ngành điện, tạo môi trường thu hút đầu tư và khuyến khích cạnh tranh trong các khâu sản xuất, truyền tải, phân phối, bán lẻ và sử dụng điện tiết kiệm, hiệu quả...

2/ Giải pháp về đảm bảo nguồn cung: Đảm bảo tiến độ đưa vào vận hành các công trình nguồn điện, đặc biệt các nguồn điện khu vực phía Nam; đảm bảo cung cấp đủ khí cho phát điện, trong đó bổ sung kịp thời nguồn khí mới để thay thế cho các nguồn khí hiện hữu tại khu vực Đông Nam bộ, Tây Nam bộ đang suy giảm. Mặt khác, cần có cơ chế về khung giá mua điện tử Lào để đẩy nhanh việc đàm phán với phía Lào nhằm thu gom các nguồn điện tại Nam Lào và các đường dây đấu nối để nhập khẩu về Việt Nam qua các đường dây 220kV hiện hữu...

MAI THẮNG