Tìm kiếm

Cuộc khủng hoảng giá dầu kéo dài liên tục trong thời gian qua (thậm chí ngày 20/4/2020 giá dầu WTI đã ở mức âm 37,6 USD/thùng) và dịch bệnh Covid-19 diễn biến phức tạp đã ảnh hưởng nặng nề đến hoạt động sản xuất, kinh doanh của các công ty dầu khí trên thế giới. Trước khủng hoảng “kép”, các doanh nghiệp dầu khí lớn đã phải tính đến các phương án tạm dừng sản xuất, cắt giảm đầu tư, giảm, hoặc cắt giảm tỷ lệ chi trả cổ tức, bán tài sản, đóng mỏ, cắt giảm nhân sự... và thậm chí là tuyên bố phá sản. Để bạn đọc có góc nhìn tổng thể, đa chiều về vấn đề này, các chuyên gia Viện Dầu khí Việt Nam có bài viết (dành riêng) cho TẠP CHÍ NĂNG LƯỢNG VIỆT NAM dưới đây. Rất mong các chuyên gia, nhà quản lý và bạn đọc cùng chia sẻ.

Ứng phó với tác động kép của ‘đại dịch Covid-19’ và ‘giá dầu sụt giảm đột biến’, Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN) đã kịp thời đưa ra nhiều giải pháp cho ‘cú sốc’ ngắn hạn, cũng như cho tình huống giá dầu thấp kéo dài (kể cả các kịch bản cho phương án xấu nhất). Chúng tôi đánh giá cao các phương án, giải pháp cụ thể, kịp thời của PVN. Để thêm phần phong phú, đa chiều, dưới đây, chuyên gia Tạp chí Năng lượng Việt Nam xin phân tích một số nguyên nhân khủng hoảng giá dầu - hệ quả, cũng như bổ sung một số giải pháp ứng phó trong ngành Dầu khí Việt Nam. Rất mong nhận được sự chia sẻ, góp ý của các nhà quản lý, chuyên gia và bạn đọc…  

Trước ‘tác động kép’ của đại dịch toàn cầu - Covid-19 và giá dầu sụt giảm, Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN) vừa ban hành Chỉ thị yêu cầu toàn bộ Tập đoàn và các đơn vị thành viên chuẩn bị phương án cho ‘cú sốc’ ngắn hạn, cũng như cho tình huống giá dầu thấp kéo dài (từ 30 - 50USD/thùng), kể cả các kịch bản cho phương án xấu nhất.

Để giảm thiểu rủi ro của biến động giá tới nền kinh tế, các bộ, ngành liên quan cần có sự phối hợp nhịp nhàng trong điều hành Chính sách tiền tệ, Chính sách tài khóa, quản lý thâm hụt ngân sách, điều chỉnh hoạt động sản xuất, kinh doanh và ứng phó kịp thời trong tình huống giá dầu giảm sâu...

Một tín hiệu cho thấy sự không chắc chắn trong việc thị trường dầu thô có được tái cân bằng trong thời gian tới hay không. Nhưng việc giá dầu giảm giúp các doanh nghiệp giảm chi phí đầu vào, tiết kiệm chi phí vận tải, qua đó giảm giá thành sản phẩm, tăng lợi nhuận và đóng góp nhiều hơn cho nền kinh tế.

Giá dầu giảm tác động tích cực đối với tiêu dùng của người dân và hoạt động của doanh nghiệp. Tuy nhiên, giá dầu thấp sẽ làm giảm nguồn thu ngân sách nhà nước (NSNN) từ dầu thô; tác động tiêu cực đến thị trường chứng khoán Việt Nam (thông qua ảnh hưởng của nhóm cổ phiếu ngành dầu khí) và thu hút đầu tư bị ảnh hưởng, nhiều dự án đầu tư đã, đang giãn tiến độ, dừng triển khai do giá dầu xuống thấp.

Có thể nói, thử thách đối với Tập đoàn Dầu khí Việt Nam hiện nay là rất lớn và khá phức tạp. Trữ lượng dầu khí vùng gần bờ của chúng ta đã cạn kiệt. Muốn phát triển tiếp phải tiến ra các vùng có rủi ro tranh chấp cao hơn, trong khi những động thái gần đây cho thấy sức ép lớn và khó khăn có thể còn tiếp tục gia tăng. Cùng với những thông tin truyền thông không thuận lợi cho uy tín của ngành Dầu khí Việt Nam có thể dẫn đến sự “quay lưng” của các nhà đầu tư nước ngoài đối với công tác thăm dò dầu khí trong tương lai tới... Mặt khác, giá dầu, mặc dù đã tăng trong thời gian gần đây, nhưng vẫn ở mức thấp. 

Dầu thô là một mặt hàng chiến lược, được giao dịch hàng ngày trên thị trường tài chính quốc tế với hai nghiệp vụ chủ yếu: "giao ngay" và "giao dịch kỳ hạn". Dự báo về xu hướng biến động giá dầu là vấn đề cực kỳ khó, thường diễn ra ngoài dự báo của các chuyên gia nhiều kinh nghiệm, cũng như các tổ chức uy tín trên thế giới. Giá dầu thấp đã tác động đến kinh tế Việt Nam và trên bình diện toàn cầu như thế nào? Trong các bài báo kỳ này, tác giả mạnh dạn đưa ra một số dự báo ngắn hạn và phân tích những tác động cụ thể đến kinh tế Việt Nam.

Ngành Dầu khí Việt Nam nói chung và công tác thăm dò, khai thác dầu khí nói riêng đang đứng trước những thách thức chưa từng có trong lịch sử phát triển. Để vượt qua và tiếp tục phát triển, "Người dầu khí" không chỉ cần huy động tối đa bản lĩnh và trí tuệ của mình, mà còn cần sự ủng hộ mạnh mẽ về tinh thần của cộng đồng, sự hỗ trợ hiệu quả về chính sách của các cấp quản lý Nhà nước. Tạp chí Năng lượng Việt Nam xin đăng tải bài viết của TS. Nguyễn Hồng Minh - Phó Viện trưởng Viện Dầu khí Việt Nam. (Theo tác giả, bài viết chia sẻ một số suy nghĩ còn hết sức sơ khai, mang tính định hướng, để góp một vài ý nhỏ cho chủ đề nêu trên). 

Để đối phó với "giá dầu thấp" mỗi quốc gia đều có những giải pháp cho riêng mình. Chẳng hạn, Chính phủ Malaysia (nước xuất khẩu dầu ròng) họ cắt giảm chi phí quản lý, giảm chỉ tiêu tăng trưởng GDP, phá giá đồng Rigit, nâng mức thâm hụt ngân sách nhà nước. Mặt khác, giảm trợ cấp giá xăng dầu cho người tiêu dùng, tăng hỗ trợ vốn và giảm những ràng buộc pháp lý gây khó khăn cho hoạt động của các ngành sản xuất hàng hóa... Với Indonesia (nước nhập khẩu dầu ròng) - tận dụng từ giá dầu rẻ, quốc gia này đã tiết kiệm được 8 tỷ USD tiền nhập khẩu xăng và đã giảm được 1/3 số tiền trợ cấp nhiên liệu cho người dân theo chính sách năng lượng nội địa, vv... Còn với Việt Nam - nước nhập khẩu dầu ròng, các sản phẩm dầu cao hơn nhiều so với giá trị dầu thô xuất khẩu thực có, vì vậy, theo chúng tôi nên học tập kinh nghiệm quốc tế trong xây dựng, thực thi chính sách năng lượng, cũng như trong đầu tư phát triển dầu khí quốc gia là rất cần thiết và trong điều kiện của Việt Nam thì chúng ta càng không nên là một ngoại lệ.

Như đã phân tích trong 2 kỳ trước, để đối phó với "giá dầu thấp" mỗi quốc gia đều có những giải pháp cho riêng mình. Chẳng hạn, Chính phủ Malaysia (nước xuất khẩu dầu ròng) họ cắt giảm chi phí quản lý, giảm chỉ tiêu tăng trưởng GDP, phá giá đồng Rigit, nâng mức thâm hụt ngân sách nhà nước. Mặt khác, giảm trợ cấp giá xăng dầu cho người tiêu dùng, tăng hỗ trợ vốn và giảm những ràng buộc pháp lý gây khó khăn cho hoạt động của các ngành sản xuất hàng hóa... Với Indonesia (nước nhập khẩu dầu ròng) - tận dụng từ giá dầu rẻ, quốc gia này đã tiết kiệm được 8 tỷ USD tiền nhập khẩu xăng và đã giảm được 1/3 số tiền trợ cấp nhiên liệu cho người dân theo chính sách năng lượng nội địa, vv... Còn với Việt Nam - nước nhập khẩu dầu ròng, các sản phẩm dầu cao hơn nhiều so với giá trị dầu thô xuất khẩu thực có, vì vậy, theo chúng tôi nên học tập kinh nghiệm quốc tế trong xây dựng, thực thi chính sách năng lượng, cũng như trong đầu tư phát triển dầu khí quốc gia và trong điều kiện của Việt Nam thì chúng ta càng không nên là một ngoại lệ.

Nhờ giá dầu thấp, nên mặc dù các dự báo về tốc độ tăng trưởng kinh tế năm 2015 - 2020 cho các nước Đông Nam Á đã được điều chỉnh hạ thấp so với dự báo cuối năm 2014 xuống còn dưới 5,3 %, nhưng phần lớn các nền kinh tế nhập khẩu dầu ròng ở khu vực này vẫn giữ được mức gia tăng GDP của mình cao hơn so với các nước khác trên thế giới. Tóm lại, các nước ở Đông Nam Á nhập khẩu dầu ròng hưởng lợi từ giá dầu rẻ với mức độ khác nhau.

Tổng công ty Thăm dò Khai thác Dầu khí (PVEP) cho biết, hiện tại doanh nghiệp này đang phải đối mặt với nhiều thách thức không nhỏ - khi những bất cập về cơ chế tài chính cho doanh nghiệp thăm dò khai thác dầu khí (E&P) chưa được tháo gỡ. Điển hình như với hoạt động tìm kiếm, thăm dò có tính đặc thù rủi ro cao nên PVEP không thể vay vốn cho các hoạt động này. Hoặc một số chi phí hợp lý trong thu nhập chịu thuế thu nhập doanh nghiệp không được tính, tạo ra những thiệt thòi lớn. 

Đông Nam Á là khu vực phát triển kinh tế sôi động nhất trên thế giới, nhưng trữ lượng tài nguyên dầu khí của vùng này lại khá khiêm tốn trong tổng trữ lượng xác minh của toàn thế giới tính đến thời điểm hiện nay. Do vậy, nhìn tổng thể cả khu vực rộng lớn này nằm trong khối nhập khẩu dầu ròng và sẽ là nơi phụ thuộc nhiều nhất vào nguồn cung của các nước ngoài khu vực [hình 1a, 1b dưới đây]. Theo nhìn nhận của chúng tôi, tác động của giá dầu thấp hiện nay lên nền kinh tế phụ thuộc vào tương quan của vai trò và vị trí mỗi nước trong sở hữu tài nguyên dầu khí và tầm vóc của ngành công nghiệp dầu khí, cũng như mức tiêu thụ dầu khí của họ. Vì thế tác động này giữa nhóm các nước "xuất khẩu dầu ròng" và "nhập khẩu dầu ròng" ở Đông Nam Á rất khác nhau.

Chúng ta hoàn toàn có quyền hy vọng về dự báo tiềm năng dầu khí vùng nước sâu theo trào lưu chung của thế giới, nhưng dù sao tiềm năng này ở Việt Nam vẫn còn là lý thuyết. Mặt khác, một số vấn đề chưa được sáng tỏ: Giới hạn vùng nước sâu, vùng không tranh chấp đến đâu? Giải pháp đối phó có hiệu quả với các phản ứng của những kẻ có dã tâm chiếm đoạt phần thềm lục địa hợp pháp của Việt Nam như thế nào? Cách thức giải quyết tác động tiêu cực của yếu tố giá dầu thấp kéo dài ảnh hưởng đến kế hoạch thăm dò trong lúc vốn đầu tư của chúng ta còn rất hạn chế để cho kế hoạch có thể khả thi?