IAEA bắt đầu đánh giá toàn diện cơ sở hạ tầng điện hạt nhân quốc gia Việt Nam

Bàn về chương trình điện hạt nhân và cơ sở hạ tầng điện hạt nhân trong điều kiện Việt Nam Trong bối cảnh nhu cầu năng lượng ngày càng tăng và yêu cầu giảm phát thải khí nhà kính trở thành ưu tiên toàn cầu, nhiều quốc gia đang tái khẳng định vai trò của điện hạt nhân như một giải pháp chiến lược bảo đảm an ninh năng lượng và phát triển bền vững. Việt Nam, với tiềm năng tăng trưởng và vị thế trong khu vực, cũng đang từng bước tái khởi động Chương trình điện hạt nhân quốc gia sau thời gian tạm dừng. Trên cơ sở hướng dẫn của IAEA và tham chiếu kinh nghiệm quốc tế, bài viết dưới đây của chuyên gia Tạp chí Năng lượng Việt Nam sẽ trả lời 2 câu hỏi then chốt: Chương trình điện hạt nhân là gì và gồm những thành tố nào? Một số lĩnh vực cơ sở hạ tầng đặc thù của chương trình điện hạt nhân nên được hiểu và chuẩn bị như thế nào trong điều kiện Việt Nam?

Quy trình đánh giá, thẩm định hồ sơ đề nghị phê duyệt/cấp phép nhà máy điện hạt nhân có cần thiết cho Việt Nam? Như chúng ta đều biết, Bộ Khoa học và Công nghệ đã phê duyệt đề án xây dựng tiêu chuẩn Việt Nam cho nhà máy điện hạt nhân, nhưng vẫn có ý kiến cho rằng: “Không cần thiết”. Lý do thuộc về hai nhóm: Theo nhóm 1: “Chỉ cần dịch Anh - Việt” tiêu chuẩn từ quốc tế, còn nhóm 2 cho rằng: “Không khả thi”, nên không cần thiết. Trước hai luồng quan điểm, Hội đồng Khoa học Tạp chí Năng lượng Việt Nam phân tích, cân bằng giữa hai luồng ý kiến đó và khuyến nghị: “Rất cần có” và hiểu đúng thì “có giải pháp để thực hiện”.

Khuyến nghị những việc cần làm để có thể khởi công dự án Nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận Trước các ý kiến khác nhau liên quan đến việc làm sao có thể khởi công dự án điện hạt nhân Ninh Thuận ngay từ đầu năm 2026? Hội đồng Khoa học Tạp chí Năng lượng Việt Nam có bài viết phân tích và trả lời cho câu hỏi: Nên hiểu thế nào về chủ trương khởi công dự án nhà máy điện hạt nhân và những công việc cần làm để có thể thực hiện được nhiệm vụ đó? Rất mong nhận được sự chia sẻ của bạn đọc.

Đoàn công tác đánh giá toàn diện cơ sở hạ tầng điện hạt nhân quốc gia (INIR) gồm 7 chuyên gia IAEA, 3 chuyên gia quốc tế do IAEA mời đến từ Anh, Braxin, Bungary và 1 quan sát viên của Ai Cập.

Trong thời gian 10 ngày, IAEA sẽ làm việc với đại diện các bộ, ngành và đơn vị liên quan của Việt Nam, bao gồm: Bộ Công Thương, Bộ Tài chính, Bộ Công an, Bộ Quốc phòng, Bộ Ngoại giao, Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Bộ Giáo dục và Đào tạo, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN), Tập đoàn Công nghiệp - Năng lượng Quốc gia Việt Nam (PVN), UBND tỉnh Khánh Hòa.

Bộ Khoa học và Công nghệ làm việc với đoàn công tác của Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) ngày 1/12/2025 tại Hà Nội. Ảnh: VGP/Thu Giang.

Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Lê Xuân Định đánh giá cao sự hỗ trợ quý báu, kịp thời của IAEA, cũng như kinh nghiệm, sự đồng hành của các chuyên gia có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với Việt Nam trong quá trình hoàn thiện cơ sở hạ tầng điện hạt nhân theo các tiêu chuẩn quốc tế và hướng dẫn của IAEA.

Bộ Khoa học và Công nghệ với vai trò là cơ quan điều phối, chủ trì về phát triển cơ sở hạ tầng điện hạt nhân sẽ thúc đẩy các hoạt động phát triển cơ sở hạ tầng điện hạt nhân theo khuyến cáo của IAEA để đáp ứng các yêu cầu của dự án điện hạt nhân đầu tiên ở Việt Nam. Đồng thời, Bộ Khoa học và Công nghệ sẽ tiếp tục hỗ trợ, ủng hộ các hoạt động hợp tác giữa Việt Nam và IAEA trong phát triển ứng dụng năng lượng nguyên tử vì mục đích hòa bình ở Việt Nam.

Về phía IAEA, ông Eric Mathet - Trưởng đoàn công tác cho biết: Đoàn công tác này đánh dấu một cột mốc quan trọng trong hành trình của Việt Nam hướng tới việc thiết lập một chương trình điện hạt nhân an toàn, bảo mật và bền vững, có tính đến các nghĩa vụ bảo đảm an toàn của mình.

Nhóm công tác của IAEA gồm các chuyên gia nhiều kinh nghiệm trong các lĩnh vực cơ sở hạ tầng điện hạt nhân đã nghiên cứu kỹ đối với Báo cáo tự đánh giá của Việt Nam; đồng thời giữ mối liên hệ thường xuyên với đầu mối của Việt Nam trong việc xem xét, đánh giá báo cáo. IAEA cũng khuyến khích sự trao đổi cởi mở giữa các nhóm làm việc Việt Nam và INIR để bảo đảm sự thành công của chuyến công tác này.

Theo hướng dẫn của IAEA: Cơ sở hạ tầng điện hạt nhân bao gồm 19 nội dung chủ yếu thể hiện tất cả các hoạt động và công tác chuẩn bị về mọi mặt từ cơ sở vật chất, trang thiết bị, địa điểm, công trình phụ trợ, văn bản quy phạm pháp luật, đến các nguồn lực kinh tế và con người nhằm phục vụ cho chương trình phát triển điện hạt nhân.

Đối với quốc gia mới bắt đầu chương trình điện hạt nhân đầu tiên (như Việt Nam), quá trình phát triển cơ sở hạ tầng phải trải qua 3 giai đoạn được đánh dấu bằng 3 cột mốc tương ứng.

Giai đoạn 1: Chuẩn bị để đưa ra quyết định khởi động chương trình điện hạt nhân, được đánh dấu bằng Cột mốc số 1 - Sẵn sàng đưa ra quyết định chủ trương triển khai dự án điện hạt nhân đầu tiên.

Giai đoạn 2: Chuẩn bị cho việc xây dựng nhà máy điện hạt nhân, được đánh dấu bằng Cột mốc số 2 - Sẵn sàng mời thầu dự án đầu tiên.

Giai đoạn 3: Xây dựng và đưa vào vận hành nhà máy điện hạt nhân đầu tiên, được đánh dấu bằng Cột mốc số 3 - Sẵn sàng đưa vào vận hành nhà máy điện hạt nhân đầu tiên.

Đoàn công tác INIR lần này tập trung vào việc xem xét, đánh giá khách quan và toàn diện trên tất cả 19 nội dung cơ sở hạ tầng điện hạt nhân so với Cột mốc số 2 theo hướng dẫn của IAEA.

Để chuẩn bị cho đoàn công tác, tổ công tác đánh giá cơ sở hạ tầng điện hạt nhân của Việt Nam do Bộ Khoa học và Công nghệ thành lập đã hoàn thành xây dựng Báo cáo tự đánh giá và gửi cho IAEA vào tháng 10/2025.

Thông qua đợt làm việc, INIR sẽ có báo cáo tổng hợp gửi Chính phủ Việt Nam, trong đó chỉ ra những nhiệm vụ đã đạt được, các lĩnh vực còn cần tiếp tục hoàn thiện; đồng thời đưa ra các khuyến cáo quan trọng nhằm hỗ trợ Việt Nam xây dựng kế hoạch tổng thể phát triển cơ sở hạ tầng điện hạt nhân, góp phần triển khai dự án điện hạt nhân Ninh Thuận bảo đảm tiến độ, hiệu quả, an toàn, an ninh, đáp ứng các tiêu chuẩn của IAEA và quốc tế.

Chuyên gia Tạp chí Năng lượng Việt Nam sẽ có các bài viết tổng hợp, phân tích sâu hơn về kết quả đánh giá toàn diện cơ sở hạ tầng điện hạt nhân quốc gia của IAEA trong các kỳ tới./.

THU GIANG - VGP