Thủy điện Hoà Bình (mở rộng) trước nguy cơ phát sinh chi phí đầu tư

Vì sao nên mở rộng Nhà máy Thủy điện Hòa Bình? Dự án Nhà máy Thủy điện Hòa Bình (mở rộng) sau một thời gian thi công, trong các ngày 17 - 20/10 và 6/11/2021 có hiện tượng sạt lở trong hố móng tại vị trí mở rộng Nhà máy. Sau sự cố này, một số ý kiến đề nghị vì sự an toàn của công trình Thủy điện Hòa Bình cần xem xét lại - liệu có nên mở rộng thêm 2 tổ máy hay không? Để rộng đường dư luận, chúng tôi xin giới thiệu ý kiến của chuyên gia Tạp chí Năng lượng Việt Nam dưới đây để bạn đọc tham khảo.

Dự án Thủy điện Hòa Bình mở rộng được đầu tư xây dựng với mục tiêu: Tăng cường công suất phủ đỉnh cho hệ thống điện quốc gia, cải thiện chế độ làm việc của hệ thống điện, từ đó góp phần trực tiếp giảm chi phí sản xuất điện, cung cấp thêm cho hệ thống điện quốc gia khoảng 495 triệu kWh/năm. Mặt khác, giảm cường độ làm việc của các tổ máy hiện hữu, qua đó kéo dài tuổi thọ của thiết bị, tiết kiệm chi phí bảo dưỡng, sửa chữa. Đặc biệt là tận dụng khai thác tối đa nguồn nước xả thừa hàng năm vào mùa lũ của Thủy điện Hoà Bình hiện hữu để phát điện.

Theo số liệu quan trắc thuỷ văn của Thủy điện Hoà Bình hiện hữu (trong giai đoạn 1999 - 2018), tổng lượng nước xả thừa (không qua phát điện) là 175 tỷ mét khối, chiếm 19% lượng nước về hồ. Riêng từ đầu mùa lũ năm 2022 đến nay, Thủy điện Hòa Bình đã phải xả nước qua tràn để chống lũ 3 đợt tổng cộng 7,18 tỷ mét khối, tương đương 1,6 tỷ kWh.

Các tổ máy thủy điện công suất lớn như Thủy điện Hòa Bình mở rộng có ưu thế trong điều chỉnh tần số của hệ thống điện, linh hoạt trong việc điều chỉnh cân bằng công suất phát với công suất phụ tải, nhất là đáp ứng phụ tải đỉnh và dự phòng nóng cho hệ thống điện miền Bắc vào các giờ cao điểm, cũng như trong bối cảnh các nhà máy năng lượng tái tạo có xu thế ngày càng chiếm tỷ trọng cao trong hệ thống điện.

Thủy điện Hòa Bình mở rộng được khởi công ngày 10/1/2021. Đến ngày 20/10/2021, phát hiện khối sạt phát triển ngoài biên hố móng nhà máy, nên việc thi công tạm dừng.

Sau khi sạt trượt xảy ra, thực hiện chỉ đạo của Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Văn Thành tại Văn bản số 302/TB-VPCP ngày 5/11/2021 và Công điện số 1542/CĐ-TTg ngày 7/11/2021, các cơ quan chức năng gồm: Bộ Công Thương, UBND tỉnh Hòa Bình, cùng với EVN, tư vấn thiết kế, nhà thầu thi công, đã tiến hành kiểm tra hiện trường, họp bàn các giải pháp, thống nhất chỉ đạo EVN và các bên liên quan xử lý sạt trượt đảm bảo an toàn cho các hạng mục, công trình xung quanh. Đến nay, đã hoàn thành công tác thi công tại hiện trường, khối sạt cơ bản đã được xử lý triệt để, đảm bảo an toàn cho khu vực hố móng nhà máy và khu vực sân để xe chân Tượng đài Bác Hồ.

Ngay sau khi có ý kiến chỉ đạo của Phó Thủ tướng Chính phủ, ý kiến chỉ đạo của Bộ Công Thương về việc rà soát lại hồ sơ thiết kế kỹ thuật của công trình, EVN đã chỉ đạo Ban QLDA Điện 1 và Công ty CP Tư vấn xây dựng Điện 1 tổ chức khảo sát bổ sung, xem xét lại hồ sơ thiết kế kỹ thuật trên cơ sở điều kiện địa chất thực tế đã mở móng và các kết quả khảo sát bổ sung.

Các hạng mục như: Hố móng cửa lấy nước, hầm dẫn nước và hầm phụ, cùng các hạng mục khác (gồm đê quây thượng lưu, đê quây hạ lưu, cơ sở nghiền cốt liệu, trạm trộn bê tông) đều cho kết quả ổn định, phù hợp với điệu kiện thực tế hiện trường và đảm bảo an toàn trong quá trình thi công xây dựng công trình.

EVN đã tiếp thu các ý kiến góp ý của các bộ, UBND tỉnh Hòa Bình và các chuyên gia độc lập của Hội đồng Tư vấn của Bộ Công Thương và đã hoàn thiện hồ sơ đánh giá tổng thể dự án, báo cáo Bộ Công Thương xem xét cho công trình được thi công trở lại.

Đến thời điểm hiện tại đã có 4/4 ý kiến của các Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ NN&PTNN, Bộ Xây dựng và UBND tỉnh Hòa Bình thống nhất cho phép công trình thi công trở lại. Có 14/14 ý kiến của các chuyên gia độc lập của Hội đồng Tư vấn của Bộ Công Thương đồng ý về việc cho phép thi công trở lại công trình Nhà máy Thủy điện Hòa Bình mở rộng.

Phát biểu tại buổi làm việc, ông Trần Đình Nhân cho rằng: Nếu dự án này không được triển khai thi công trở lại sớm sẽ có nguy cơ mất an toàn các hạng mục công trình đang thi công dở dang và phát sinh chi phí đầu tư xây dựng, dẫn đến ảnh hưởng đến hiệu quả đầu tư dự án.

Theo Tổng giám đốc EVN, các nội dung Báo cáo đánh giá tổng thể dự án đã được tư vấn thẩm tra và các thành viên Hội đồng Tư vấn thẩm định Hồ sơ báo cáo đánh giá tổng thể dự án Thủy điện Hòa Bình mở rộng thống nhất thông qua. Việc tiếp tục triển khai thi công công trình không những không ảnh hưởng đến an toàn các công trình hiện hữu, mà còn có ý nghĩa rất quan trọng trong việc đảm bảo tiến độ và hiệu quả của dự án. Vì vậy, EVN kính đề nghị Bộ Công Thương xem xét, cho phép chủ đầu tư tổ chức thi công trở lại toàn bộ dự án theo đúng tinh thần chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại văn bản số 302/TB-VPCP ngày 5/11/2021 và văn bản số 200/TB-VPCP ngày 9/7/2022.

Cũng tại buổi làm việc, đại diện các bộ, UBND tỉnh Hoà Bình, đơn vị tư vấn, cũng như nhiều chuyên gia độc lập đã có những ý kiến góp ý, đồng ý về việc cho phép thi công trở lại công trình Nhà máy Thủy điện Hòa Bình mở rộng.

Ghi nhận những ý kiến đóng góp của đại diện các bộ, UBND tỉnh Hoà Bình, đơn vị tư vấn cũng như nhiều chuyên gia độc lập, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên đề nghị chủ đầu tư công trình hoàn thiện báo cáo có đầy đủ ý kiến của các bên liên quan, gửi Chính phủ để đề nghị cấp có thẩm quyền xem xét quyết định cho phép tiếp tục triển khai thi công trở lại công trình Nhà máy Thủy điện Hòa Bình mở rộng.

Bộ trưởng Công Thương Nguyễn Hồng Diên cùng đoàn công tác khảo sát thực địa công trường dự án Nhà máy Thuỷ điện Hoà Bình mở rộng. Ảnh: Ng.Tuấn.

Như chúng ta đều biết, sau sự cố sạt lở hố móng của dự án mở rộng, có nhiều ý kiến trái chiều về việc mở rộng thêm 2 tổ máy liệu có hợp lý hay không? Có ý kiến lo ngại do hạn hán và biến đổi khí hậu thì việc thiếu nước tại hồ Hoà Bình liệu có đảm bảo hoạt động cho 8 tổ máy hiện hữu và thêm 2 tổ máy sắp tới mở rộng hay không? Thậm chí có ý kiến đòi xem xét lại việc mở rộng: Liệu hồ Hoà Bình hiện hữu có cho phép tăng mực nước để thêm 2 tổ máy hay không? Nếu đập Hoà Bình không đảm bảo thì không thể dâng nước lên, mở rộng thêm 2 tổ máy...

Theo nhìn nhận của chuyên gia Tạp chí Năng lượng Việt Nam: Các ý kiến này nêu ra chứng tỏ người đặt câu hỏi không hiểu rõ nội dung tại sao lại mở rộng thêm 2 tổ máy. Việc hàng năm phải xả lũ từ tháng 6 đến tháng 9 và cấp nước cho hạ lưu vào tháng giêng, tháng hai hàng năm phục vụ sản xuất nông nghiệp qua hệ thống đập tràn (mà không qua tổ máy phát điện) là lãng phí nguồn nước. Do đó, bổ sung 2 tổ máy này ngoài nhiệm vụ phủ đỉnh phụ tải còn một nhiệm vụ là để tận dụng nguồn nước xả để phát điện.

Với quy mô, giải pháp công trình, dự án Thủy điện Hòa Bình mở rộng hoàn toàn giữ nguyên cao trình đập dâng, không hề thay đổi hiện trạng Thủy điện Hòa Bình hiện hữu.

Lại có ý kiến cho rằng, nếu mở rộng Nhà máy thì mở rộng phía bờ trái, nơi trong tài liệu thiết kế kỹ thuật Thủy điện Hòa Bình trước đây do Liên Xô thiết kế bố trí âu thuyền, nhưng Việt Nam đã không xây dựng âu thuyền vì nhu cầu vận tải thủy qua đập không lớn và cho rằng đây là khuyến cáo của Tổng chuyên gia Liên Xô tại công trường - ông Pavel Bogachenko.

Trên thực tế, khi lựa chọn bố trí tuyến công trình mở rộng ở bờ phải, hay bờ trái đập dâng, các chuyên gia tư vấn thiết kế đã tính toán cả hai phương án cho thấy phương án vị trí tuyến công trình bờ phải có nhiều ưu điểm hơn (phương án mở rộng Nhà máy ở bở trái, thi công sẽ phức tạp hơn rất nhiều so với vị trí tuyến công trình ở bờ phải, trong khi địa chất hai vị trí tương đương nhau).

Rõ ràng, tư vấn thiết kế đã đúng khi chọn bờ phải để bố trí công trình mở rộng Nhà máy. Và điều này đã được Hội đồng Thẩm định các cấp thông qua.

Theo chuyên gia Tạp chí Năng lượng Việt Nam: Lợi ích của việc mở rộng thêm 2 tổ máy là không thể bàn cãi. Còn hiện tượng sạt trượt trong quá trình thi công các công trình thủy lợi, thủy điện, giao thông trong điều kiện địa chất, địa hình phức tạp, kèm theo ảnh hưởng thiên tai, mưa lũ lớn kéo dài đã xảy ra ở nhiều nơi. Thực tiễn đã chúng minh rằng, trong nhiều năm qua, EVN đã xử lý, khắc phục tốt hiện tượng này rất thành công ở nhiều công trình thủy điện trên cả nước./.

BBT TẠP CHÍ NĂNG LƯỢNG VIỆT NAM