Quan điểm của EVN về cơ chế cho các dự án điện gió, mặt trời ‘chuyển tiếp’

Ý kiến chuyên gia tình huống dừng huy động 172/450 MW điện mặt trời Thuận Nam Công ty TNHH Điện mặt trời Trung Nam Thuận Nam vừa có văn bản kiến nghị tiếp tục huy động phần công suất chưa có giá bán điện dự án Nhà máy điện mặt trời Trung Nam Thuận Nam 450 MW kết hợp với đầu tư Trạm biến áp 500 kV Thuận Nam và các đường dây 500 kV, 220 kV đấu nối vào hệ thống điện quốc gia. Chia sẻ về vấn đề này, Hội đồng Khoa học Tạp chí Năng lượng Việt Nam cho rằng: Đây là vấn đề vượt quá thẩm quyền của Bộ Công Thương, cũng như EVN, do vậy, để giải quyết vấn đề hài hòa lợi ích giữa nhà nước, nhà đầu tư và người dân trong sự việc này, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ cần xem xét thấu đáo và có văn bản chỉ đạo cụ thể.

Cơ chế nào để Việt Nam phát triển bền vững nguồn điện khí, điện gió, mặt trời? Mới đây, tại TP. Hồ Chí Minh, Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo - Bộ Công Thương phối hợp với Hội đồng Khoa học Tạp chí Năng lượng Việt Nam và Trung tâm Thông tin Năng lượng tổ chức Hội thảo quốc tế về “Chính sách cho phát triển các dự án điện gió, điện mặt trời và điện khí tại Việt Nam”. Hội thảo được chia thành ba phiên (hai phiên buổi sáng và một phiên buổi chiều).

Theo ý kiến của Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN):

Thứ nhất: Đối với kiến nghị giao EVN đàm phán giá điện, hợp đồng mua bán điện với chủ đầu tư trong khung giá phát điện và hướng dẫn do Bộ Công Thương ban hành đối với các dự án chuyển tiếp và các dự án sẽ triển khai trong tương lai.

Về nội dung này, theo EVN, từ kinh nghiệm đàm phán các dự án năng lượng truyền thống theo hướng dẫn của Bộ Công Thương, thấy rằng: Đề xuất trên không khả thi trong điều kiện tại Việt Nam do thời gian sẽ kéo dài và các dự án chuyển tiếp đã đầu tư ở nhiều giai đoạn khác nhau và đã thực hiện với khung giá điện không hồi tố lại được các năm trước khi đàm phán với số lượng lớn với các lý do sau:

1/ Việc xác định sản lượng điện bình quân năm của các nhà máy điện gió, điện mặt trời để xác định giá điện sẽ phức tạp hơn các dự án năng lượng truyền thống và chưa rõ cơ quan nào xác nhận, chịu trách nhiệm về tính chính xác của số liệu này.

2/ Việc đàm phán theo tổng mức đầu tư do chủ đầu tư khai báo và sản lượng điện bình quân như trình bày trên đây sẽ phát sinh các vấn đề khó giải trình và nằm ngoài kiểm soát của EVN.

Ví dụ: Các dự án nằm cạnh nhau, nhưng có giá khác nhau? Dự án vào vận hành thương mại trước có giá rẻ hơn dự án đưa vào vận hành thương mại sau?

3/ Việc không kiểm soát được thời gian đàm phán PPA sẽ dẫn đến không kiểm soát được tiến độ vận hành thương mại điện gió, điện mặt trời theo nhu cầu tại từng thời điểm trong tương lai và việc này sẽ ảnh hưởng đến an ninh cung cấp điện của hệ thống.

Theo EVN, từ kinh nghiệm quốc tế, các nước đều chuyển sang cơ chế đấu thầu sau khi kết thúc giai đoạn giá FIT. Hầu hết các nước đều áp dụng giá FIT trong một giai đoạn nhất định sau đó chuyển sang cơ chế đấu thầu.

Theo tài liệu “Đấu thầu năng lượng tái tạo - hiện trạng và xu hướng” (Renewable Energy Auctions - Status and Trend Beyon Price) của Cơ quan Năng lượng Tái tạo Quốc tế (IRENA) năm 2019: Xu hướng chung về đấu thầu năng lượng tái tạo đều theo hướng đấu thầu rộng rãi từng vòng, không đấu thầu lựa chọn chủ đầu tư cho một dự án có sẵn. Cụ thể gồm có 4 bước:

Bước một: Xác định nhu cầu đấu thầu: Phần lớn xác định nhu cầu cho từng loại công nghệ trừ trường hợp Brazil (đấu thầu mua năng lượng không phân biệt loại hình công nghệ).

Bước hai: Yêu cầu đối với bên dự thầu: Chủ đầu tư tự lo về đất đai, đấu nối với lưới điện và đánh giá tác động môi trường.

Bước ba: Tổ chức lựa chọn nhà thầu: Theo giá (từ 50 - 70%) và các chỉ số khác như đóng góp với xã hội, nội địa hóa - local content (từ 30 - 50%).

Bước bốn: Ký và thực hiện PPA.

Kiến nghị của EVN:

Từ kinh nghiệm thực tiễn đàm phán và kinh nghiệm quốc tế như trên và chủ trương của Đảng từ Nghị Quyết số 55-NQ/TW ngày 11/2/2020 của Bộ Chính trị đối với năng lượng tái tạo là: “Xây dựng các cơ chế, chính sách đột phá để khuyến khích và thúc đẩy phát triển mạnh mẽ các nguồn năng lượng tái tạo nhằm thay thế tối đa các nguồn năng lượng hoá thạch” và “Phát triển thị trường năng lượng đồng bộ, liên thông giữa các phân ngành điện, than, dầu khí và năng lượng tái tạo, kết nối với thị trường khu vực và thế giới. Xoá bỏ mọi rào cản để bảo đảm giá năng lượng minh bạch do thị trường quyết định”. Theo đó, EVN kiến nghị:

Một là: Trước mắt cho phép các dự án điện gió, điện mặt trời chuyển tiếp tham gia thị trường điện, được thanh toán theo giá thị trường điện giao ngay và không vượt quá khung giá phát điện của loại hình nguồn điện tương ứng do Bộ Công Thương phê duyệt (việc chào giá và công bố công suất từng chu kỳ giao dịch tuân thủ quy định vận hành thị trường điện). EVN kiến nghị Bộ Công Thương không giao EVN đàm phán giá điện, hợp đồng mua bán điện các dự án này.

Hai là: Về dài hạn, đề nghị áp dụng cơ chế đấu thầu theo 2 bước:

(i) Lựa chọn chủ đầu tư theo đúng Luật Đầu tư mới với quyết định chủ trương đầu tư có thời hạn nhất định. Sau một thời gian quy định, nếu chủ đầu tư không triển khai dự án, cơ quan nhà nước có thẩm quyền có quyền thu lại dự án để giao chủ đầu tư khác.

(ii) Các chủ đầu tư được lựa chọn tham gia thị trường điện, hoặc tham gia đấu thầu để ký PPA và phát triển dự án; đơn vị tổ chức đấu thầu là Bộ Công Thương.

Thứ hai: Đối với đề xuất của Bộ Công Thương về việc rà soát, xem xét lại hợp đồng giữa EVN và chủ đầu tư nhằm hài hòa lợi ích giữa bên bán - bên mua - người tiêu dùng điện và nhà nước đối các dự án đã vận hành thương mại.

Về đề xuất này, EVN cho rằng, do các PPA được ký hiện nay là các PPA mẫu do Bộ Công Thương ban hành, căn cứ của PPA là Luật Thương mại, Luật Điện lực và Luật Dân sự. Do vậy, EVN đề nghị việc hủy bỏ, hoặc điều chỉnh nội dụng của PPA phải căn cứ vào các điều khoản của PPA đã ký và các luật trên./.

BBT TẠP CHÍ NĂNG LƯỢNG VIỆT NAM