Triển vọng và thách thức của ngành điện thế giới năm 2025 - Dự báo từ GlobalData

Cơ chế ‘phí công suất’ cho nguồn điện sử dụng khí trong nước và LNG nhập khẩu ở Việt Nam Việt Nam có mức tăng trưởng GDP hàng năm cao và duy trì được trong nhiều năm. Yêu cầu của Thủ tướng Chính phủ là tăng trưởng GDP năm 2025 khoảng 8% để tạo đà, tạo lực, tạo thế cho giai đoạn 2026-2030 tăng trưởng 2 con số, đòi hỏi phải có nguồn cung cấp điện năng đầy đủ, ổn định và tin cậy. Nhưng để có nguồn điện đáp ứng được các mục tiêu lớn của Chính phủ, chúng ta cần thay đổi thực chất khuôn khổ pháp lý áp dụng cho các dự án nguồn điện lớn theo Quy hoạch điện VIII.

Những thuận lợi và khuyết thiếu cần bổ sung cho dự án điện hạt nhân đầu tiên của Việt Nam Như chúng ta đều biết, Chỉ thị đầu tiên của năm 2025 (số 1/CT-TTg, ngày 3/1) Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính yêu cầu Bộ trưởng Công Thương chỉ đạo triển khai, hoàn thành công tác đầu tư dự án Nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận trong 5 năm. Sau chỉ đạo của Thủ tướng, câu hỏi được dư luận quan tâm là: Trong khoảng thời gian này, chúng ta có thể hoàn thành được không? Để giải đáp phần nào cho nội dung này, bước đầu, Hội đồng Khoa học Tạp chí Năng lượng Việt Nam có một số trao đổi, nhận định, đề xuất dưới đây.

Theo Jackie Park - người tham gia soạn thảo báo cáo: Những xu hướng trên được dựa vào báo cáo GlobalData’s Power Predictions 2025 (Dự báo ngành điện năm 2025 của GlobalData) - từ đây gọi tắt ‘Báo cáo’. GlobalData là công ty chủ quản của FPT.

Theo Báo cáo: Một số chủ đề chính sẽ thống trị bối cảnh năng lượng toàn cầu trong năm nay, như những thay đổi địa chính trị, chuỗi cung ứng cho đến những tiến bộ trong xe điện (EV), lưu trữ năng lượng, điện hạt nhân và hydro.

1. Địa chính trị, chuỗi cung ứng và quá trình chuyển đổi năng lượng:

Ngành điện năm 2025 sẽ không miễn nhiễm với những thay đổi địa chính trị, đặc biệt là động lực chuỗi cung ứng sẽ bị ảnh hưởng nặng bởi đòn giáng này.

Theo Báo cáo: Căng thẳng quốc tế sẽ tiếp tục ảnh hưởng đến các chính sách thương mại, tính khả dụng của tài nguyên và các tuyến đường vận chuyển trong năm nay sẽ ảnh hưởng đến hiệu quả, độ tin cậy của hoạt động chuỗi cung ứng.

Dự kiến ​​tình trạng gián đoạn chuỗi cung ứng sẽ xảy ra ở Trung Đông, với sự lan tỏa của cuộc xung đột Gaza sang nước láng giềng Lebanon và các mối đe dọa đang diễn ra đối với hoạt động thương mại hàng hải ở Biển Đỏ. Sự bất ổn địa chính trị này sẽ tác động đến tính khả dụng và giá cả của các vật liệu (như chất bán dẫn), vốn rất cần thiết cho cả công nghệ năng lượng tái tạo và xe điện.

Một mối quan tâm lớn khác là sự tập trung của các khoáng sản quan trọng ở các khu vực cụ thể trên toàn thế giới, với phần lớn trữ lượng lithium của thế giới ở Nam Mỹ, Úc, còn CHDC Congo thống trị coban và Indonesia dẫn đầu về sản xuất niken.

Cuộc cạnh tranh để đảm bảo nguồn cung từ các khu vực độc quyền địa lý này đã làm gia tăng sự cạnh tranh giữa Trung Quốc, Hoa Kỳ và EU. Với việc Trung Quốc dẫn đầu trong chuỗi cung ứng khoáng sản và sự phát triển của các công nghệ chuyển đổi, các quốc gia phương Tây đã thực hiện nhiều lệnh trừng phạt và thuế quan khác nhau để cân bằng sân chơi. Trung Quốc đã trả đũa bằng các biện pháp tương tự.

Những căng thẳng trên đã làm gián đoạn chuỗi cung ứng toàn cầu và sự ổn định của thị trường và sẽ tiếp tục như vậy trong năm nay - Pavan Vyakaranam, nhà phân tích cấp cao về lĩnh vực điện của GlobalData cho biết. Ông bổ sung thêm: Việc Tổng thống Donald Trump trở lại nắm quyền sẽ làm leo thang cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung vào năm 2025, dẫn đến căng thẳng trong chuỗi cung ứng.

Tuy nhiên, Vyakaranam tin rằng: Những gián đoạn như vậy sẽ không gây ra rủi ro đáng kể cho ngành điện toàn cầu và quá trình chuyển đổi năng lượng, vì thế giới đang học cách giải quyết những căng thẳng địa chính trị này. “Nhìn lại cuộc chiến tại Ukraine, mọi người đều nghĩ rằng sẽ vô cùng khó khăn để thích ứng - và đúng là như vậy, ban đầu - nhưng sau đó chuỗi cung ứng, cũng như các khía cạnh khác đã phát triển, và chúng tôi đã tìm ra cách giải quyết. Vì vậy, mặc dù các cuộc khủng hoảng địa chính trị sẽ tiếp tục xảy ra trong năm nay, nhưng chúng sẽ không gây ra tác động chết người đối với ngành năng lượng” - Pavan Vyakaranam nhấn mạnh.

2. Pin chịu trách nhiệm cho EV và lưu trữ năng lượng:

Theo báo cáo: Mặc dù có những rắc rối tiềm ẩn trong chuỗi cung ứng, pin lưu trữ vẫn là tâm điểm chú ý trong năm nay. Quá trình điện khí hóa ngành vận tải sẽ thúc đẩy nhu cầu về pin tăng mạnh vào năm 2025. GlobalData dự báo doanh số bán xe điện toàn cầu sẽ đạt 13,68 triệu xe trong năm nay.

Raphael Héliot - Giám đốc chính sách tại E-Mobility Europe (trước đây gọi là AVERE) cho biết: “Dự báo doanh số bán xe điện sẽ tăng gần 30% so với năm ngoái đã nhấn mạnh sự tăng tốc của sản xuất xe này và kéo theo đó là nhu cầu về pin. Chi phí nguyên liệu thô chỉ tác động nhỏ đến tổng chi phí của pin, nên sẽ không cản trở sự tăng trưởng của thị trường pin và tiếp đó là thị trường xe điện”.

Pin lithium-ion (Li-ion) đang sẵn sàng duy trì vị thế thống lĩnh của mình trên thị trường pin nhờ hiệu suất vượt trội và mật độ năng lượng cao. GlobalData dự báo: Doanh thu của ngành pin Li-ion sẽ tăng lên 160 tỷ USD trong năm nay, chiếm 95% doanh số bán pin toàn cầu. Ngoài ra, pin lithium - sắt phosphate (LFP) và pin natri - ion dự kiến ​​sẽ giành được nhiều thị phần hơn. “Các công ty đang phải chịu rất nhiều áp lực để giảm chi phí chuỗi cung ứng. Vì vậy, nhiều công ty đã cố gắng tìm kiếm các giải pháp thay thế tốt hơn” - Báo cáo nhấn mạnh.

Pin LFP đã mở rộng sự hiện diện trên thị trường, đặc biệt là ở Trung Quốc và hiện đang chiếm ưu thế trên thị trường xe điện hạng thấp. Sự phổ biến ngày càng tăng của chúng phần lớn là nhờ chi phí chuỗi cung ứng tương đối thấp, vì chúng loại bỏ nhu cầu về niken, hoặc coban.

Trong khi đó, pin Natri-ion có mật độ năng lượng thấp hơn so với các giải pháp thay thế Li-ion, nhưng sử dụng vật liệu an toàn hơn, dồi dào hơn và bền vững hơn, khiến chúng trở thành lựa chọn hấp dẫn cho xe điện tầm ngắn. Cùng với việc xe điện ngày càng tăng, đầu tư vào cơ sở hạ tầng sạc xe điện cũng đang tăng nhanh. Các công ty như Charge Zone và GLIDA đang đầu tư hàng triệu đô la để mở rộng mạng lưới sạc, trong khi các biện pháp chính sách ở các khu vực như EU và California đang thúc đẩy quá trình chuyển đổi khỏi động cơ đốt trong.

Năm 2025 sẽ đánh dấu sự khởi đầu của một giai đoạn tăng trưởng mới, được thúc đẩy bởi việc thực thi các mục tiêu phát thải nghiêm ngặt hơn và giới thiệu các mẫu xe điện giá cả phải chăng hơn. Sự thay đổi này sẽ dân chủ hóa xe điện hơn nữa, thúc đẩy tăng trưởng trên nhiều phân khúc thị trường hơn trên toàn cầu. Trong khi thái độ thù địch của chính quyền Trump đối với xe điện lại là một trở ngại lớn cho ngành công nghiệp. Theo giới phân tích: Điều đó sẽ không đủ để ngăn cản sự tăng trưởng của thị trường trong năm vì “động lực cho xe điện và cơ sở hạ tầng xe điện cuối cùng đến từ phía người tiêu dùng”.

Một động lực khác của pin là sự công nhận lưu trữ năng lượng là yếu tố chính thúc đẩy quá trình chuyển đổi năng lượng, với các hệ thống lưu trữ bằng pin (BESS) đang sẵn sàng đi tiên phong. Theo GlobalData: Việc triển khai BESS trên toàn cầu sẽ đạt 154,6 GW vào cuối năm nay, tăng 56% so với mức 98,78 GW vào năm 2024. Thị trường BESS dự kiến ​​sẽ đạt 14,89 tỷ USD vào năm 2027.

Cũng theo GlobalData: BESS giúp cân bằng bản chất không liên tục của điện gió, mặt trời bằng cách lưu trữ năng lượng dư thừa và giải phóng năng lượng khi nhu cầu đạt đỉnh. “BESS hoạt động như một đơn vị tích hợp rất tốt để duy trì sự ổn định của lưới điện ở những khu vực đã triển khai năng lượng tái tạo quy mô lớn. Vì vậy, các khu vực có kế hoạch đầy tham vọng về năng lượng tái tạo (ví dụ như Hoa Kỳ, Trung Quốc, Ấn Độ và EU) khả năng sẽ có chuyển biến về BESS trong năm nay” - GlobalData bổ sung.

3. Hạt nhân là giải pháp cho nhu cầu điện ngày càng tăng:

Báo cáo của GlobalData nhấn mạnh: Năng lượng hạt nhân sẽ tăng tốc mạnh ngay trong năm nay, đặc biệt là trong việc giúp đáp ứng nhu cầu điện ngày càng tăng do sự mở rộng của AI và các trung tâm dữ liệu.

Henry Preston - đại diện của Hiệp hội Hạt nhân Thế giới (WNA) cho biết: “Sự xuất hiện của một thị trường mới của những khách hàng dùng năng lượng cuối như ngành công nghiệp nặng và các ngành công nghệ, đặc biệt là với khái niệm về các trung tâm dữ liệu sử dụng điện hạt nhân, sẽ thúc đẩy sự mở rộng của nguồn điện này. Những ngành này đòi hỏi một lượng lớn năng lượng sạch, nhưng quan trọng là năng lượng này cần phải đáng tin cậy. Điều này có nghĩa là chúng ta sẽ thấy sự gia tăng các quan hệ đối tác công tư để tài trợ và phát triển các dự án điện hạt nhân”.

Một trong những diễn biến đầy hứa hẹn nhất trong lĩnh vực điện hạt nhân là sự gia tăng của các nghiên cứu, thử nghiệm lò phản ứng mô-đun nhỏ (SMR).

Theo Alexandra Wyler - đại diện của nhà sản xuất SMR Blykalla: “Xu hướng hợp tác giữa các công ty công nghệ lớn và các khái niệm SMR tiên tiến sẽ tiếp tục được xem xét, vì nhu cầu về công suất dòng điện một chiều lớn hơn để hỗ trợ thị trường AI và đám mây đang phát triển nhanh hơn nhiều so với tốc độ cung cấp điện”. Mặc dù công nghệ này vẫn chưa được thương mại hóa, nhưng với sự hỗ trợ ngày càng tăng về mặt chính trị và tài chính, các cuộc trình diễn SMR hiện đang trong giai đoạn xây dựng ở các quốc gia như Argentina, Trung Quốc, Nga và Hoa Kỳ, trong khi Vương quốc Anh, Ba Lan, Canada, Romania đã bước vào giai đoạn phát triển.

Khoảng 42,8 GW công suất SMR (khoảng 279 lò) hiện đang trong quá trình lập kế hoạch trên toàn cầu. Trong tổng công suất đã lên kế hoạch, khoảng 22,8 GW đang trong giai đoạn công bố, 19,6 GW đang trong giai đoạn cấp phép, 819 MW đang được xây dựng và 320 MW đang trong giai đoạn huy động tài chính.

“Cùng với công nghệ truyền thống (công suất lớn), SMR có thể là một công cụ thay đổi cuộc chơi. Chúng sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc các quốc gia có thể đạt được mục tiêu chuyển đổi của mình nhanh như thế nào. Tuy không khẳng định chắc chắn rằng SMR sẽ thay đổi hoàn toàn cán cân vào năm 2025, nhưng năm nay sẽ rất quan trọng khi SMR chứng minh được tính an toàn và linh hoạt. Tuy nhiên, một thách thức lớn đối với SMR sẽ là tài chính. Nó cần nhiều nguồn tài trợ hơn nữa cho nghiên cứu, phát triển, quản lý chất thải, an toàn, an ninh, chưa kể “những rào cản quan trọng nhất liên quan đến việc tiếp cận đủ capex [chi phí vốn] và các quy trình quản lý kéo dài cũng có thể kìm hãm tốc độ triển khai” - WNA cho hay.

Bất kể thế nào, ngành công nghiệp hạt nhân dự kiến ​​sẽ tiếp tục quỹ đạo tăng trưởng. GlobalData dự báo: Tổng sản lượng điện hạt nhân sẽ đạt 2,67 TWh vào năm 2025 với 5 GW công suất bổ sung - gấp hơn 5 lần so với 989 MW được bổ sung vào năm 2023.

GlobalData cũng dự đoán rằng: Trong năm 2025 sẽ có nhiều quốc gia tham gia cam kết tăng gấp ba công suất hạt nhân toàn cầu vào năm 2050 - mục tiêu đầu tiên được 21 quốc gia đặt ra tại COP28, sau đó tăng lên 31 quốc gia ký kết tại COP29.

4. Hydrogen đang trên đà tăng trưởng:

Theo một nghiên cứu gần đây của Hội đồng Hydrogen Thế giới (WHC): Trong khi hydro ở mọi loại đang thu hút được sự chú ý, động lực chung là hướng tới hydro xanh - loại nhiên liệu sẽ trở nên kinh tế hơn khi sản xuất quy mô lớn. Chi phí sản xuất hydro từ năng lượng tái tạo dự kiến ​​sẽ giảm tới 60% trong thập kỷ tới, chủ yếu là do chi phí sản xuất điện tái tạo giảm và việc mở rộng sản xuất máy điện phân.

Tiềm năng của hydro không chỉ dừng lại ở vai trò là nhiên liệu sạch, mà ngày càng được coi là giải pháp lưu trữ năng lượng tái tạo, cũng như cải thiện hiệu quả năng lượng thông qua việc kết hợp nhiệt và điện. Theo GlobalData: Công suất sản xuất hydro xanh toàn cầu dự kiến ​​sẽ đạt 2,76 triệu tấn mỗi năm vào cuối năm 2025, so với 270.000 tấn mỗi năm đã đăng ký trong năm nay.

Bắc Mỹ nắm giữ vị trí dẫn đầu trên thị trường hydrogen toàn cầu. “Với nhiều dự án đang được triển khai, khu vực này sẽ duy trì được thị phần đáng kể trong năm nay và trong tương lai gần. Có rất nhiều dự án sắp được đầu tư ở châu Á - Thái Bình Dương, nhưng xét về quy mô, cần phải bắt kịp và không thể so sánh với Bắc Mỹ tại thời điểm này” - GlobalData tiết lộ thêm.

Báo cáo lưu ý rằng: Úc - với nguồn tài nguyên tái tạo khổng lồ, cũng có vị thế tốt để trở thành một nhân tố chủ chốt trong nền kinh tế hydrogen xanh. Châu Âu cũng đang đầu tư mạnh vào hydrogen và có thể nổi lên như một đối thủ đáng chú ý trong những năm tới./.

BBT TẠP CHÍ NĂNG LƯỢNG VIỆT NAM

Tham khảo:

https://power.nridigital.com/future_power_technology_feb25/energy_outlook_2025_emerging_trends_and_predictions_for_power