Đánh giá điều kiện và lộ trình thực hiện cơ chế giá điện 2 thành phần ở Việt Nam

Giá điện 2 thành phần - Tăng vai trò hỗ trợ của điện than cho năng lượng tái tạo Bắt đầu từ ngày 1/1/2024 các nhà máy nhiệt điện chạy than của Trung Quốc được trả tiền (kể cả khi không phát điện, nhưng trực máy sẵn sàng). Đó là cải cách quan trọng, đánh giá đúng vai trò của nguồn điện chủ động trong bối cảnh nguồn năng lượng tái tạo ngày càng tăng. Chuyên gia Tạp chí Năng lượng Việt Nam cập nhật một số nội dung của chính sách mới này dưới đây để chúng ta cùng tham khảo.

Giá điện 2 thành phần - Xu thế tất yếu trong chuyển dịch năng lượng ở Việt Nam Việc áp dụng giá điện hai thành phần (theo công suất và điện năng tiêu thụ) được đánh giá là mang lại nhiều lợi ích cho nhà đầu tư, cũng như người tiêu dùng điện. Vì vậy, Bộ Công Thương đã giao EVN nghiên cứu giá điện hai thành phần để tiến tới thay thế cho giá điện một thành phần (tiền điện chỉ trả theo điện năng tiêu thụ) đang thực hiện. Để làm rõ thêm nội dung này, chuyên gia Tạp chí Năng lượng Việt Nam có bài viết tổng hợp, phân tích dưới đây. Rất mong nhận được sự chia sẻ của các chuyên gia, nhà quản lý và bạn đọc.

Giá điện 2 thành phần ở Việt Nam - Đề xuất của đơn vị tư vấn, EVN và góc nhìn chuyên gia Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) vừa có văn bản đề xuất Bộ Công Thương về triển khai cơ cấu giá điện 2 thành phần (giá công suất và giá điện năng). Trong bài viết dưới đây, chúng tôi tổng hợp một số nội dung về (1) lộ trình và quan điểm của đơn vị tư vấn - (2) đề xuất, kiến nghị của EVN - (3) một số phân tích, gợi ý ban đầu của chuyên gia Tạp chí Năng lượng Việt Nam.

Theo Bộ Công Thương: Gần đây, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết 70-NQ/TW (Nghị quyết 70), trong đó đã chỉ ra nhiều nhiệm vụ, giải pháp giao cho Chính phủ, Bộ Công Thương cùng các bộ, ngành liên quan phải khẩn trương triển khai, nhằm bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia đến năm 2030 và tầm nhìn đến 2045. Từ Nghị quyết 70 của Bộ Chính trị, Chính phủ đã chỉ đạo Bộ Công Thương dự thảo Nghị quyết của Chính phủ để triển khai và phải trình Chính phủ trước ngày 20/9/2025.

Ngay sau khi Nghị quyết 70 công bố, Bộ Công Thương đã tổ chức hội nghị để quán triệt triển khai quyết liệt. Hiện nay, Cục Điện lực, Vụ Dầu khí và Than đang được giao nhiệm vụ, trong hai ngày tới sẽ lấy ý kiến các đơn vị liên quan và dự kiến trình Chính phủ trước ngày 18/9/2025.

Một trong những nội dung quan trọng được nhấn mạnh tại hội nghị triển khai Nghị quyết 70 của Bộ Chính trị do Bộ Công Thương tổ chức là tiếp tục đẩy nhanh tiến độ triển khai thực hiện chủ trương áp dụng giá điện 2 thành phần đã được quy định trong Điều 50 Luật Điện lực (sửa đổi) năm 2024 và nghị định số 146/2025/NĐ-CP của Chính phủ.

Các ý kiến tại cuộc họp (ngày 8/9/2025) đều thống nhất việc cần thiết cần sớm thực hiện cơ chế giá điện 2 thành phần (giá công suất và giá điện năng) theo quy định của Luật Điện lực. Trước mắt, áp dụng cho nhóm khách hàng có sản lượng sử dụng điện lớn, bắt đầu từ 1/1/2026.

Theo báo cáo của Cục Điện lực: Giá điện 2 thành phần là cơ cấu giá phải trả cho công suất đăng ký sử dụng và điện năng thực tế sử dụng. Đây là điểm khác biệt so với cơ chế giá hiện nay là giá bán theo 1 thành phần điện năng tiêu dùng - tức là tính theo lượng điện năng thực tế sử dụng. Việc áp dụng cách tính giá điện theo bậc thang như hiện nay mới chỉ phản ánh lượng điện năng tiêu thụ là chính và chưa đúng bản chất của giá bán điện cho từng đối tượng.

Tại buổi làm việc, Tổng Giám đốc EVN Nguyễn Anh Tuấn đã báo cáo, trình bày về việc triển khai áp dụng cơ chế giá bán lẻ điện 2 thành phần, trong đó tóm lược về quá trình nghiên cứu, xây dựng cơ chế giá bán lẻ điện 2 thành phần, đề xuất điều kiện và lộ trình áp dụng, trong đó có phương pháp tính, đối tượng khách hàng đủ điều kiện kỹ thuật để áp dụng.

Theo EVN, trước mắt chỉ xem xét đối tượng áp dụng là khách hàng sản xuất lớn, có sản lượng tiêu thụ điện từ 200.000 kWh/tháng trở lên đấu nối cấp điện áp từ 22 kV trở lên (là tệp khách hàng được áp dụng cơ chế mua bán điện trực tiếp - DPPA theo quy định), chưa áp dụng đối với khách hàng sinh hoạt (do phải đầu tư thay thế toàn bộ hệ thống công tơ đo đếm).

Việc nghiên cứu, chuyển đổi cơ chế giá bán lẻ điện từ giá bán lẻ điện 1 thành phần (theo điện năng sử dụng) sang giá bán lẻ điện 2 thành phần (theo giá công suất và giá điện năng) ở giai đoạn hiện nay là cần thiết, phù hợp để thu đúng, thu đủ chi phí của ngành điện bỏ ra để cung cấp điện cho khách hàng sử dụng điện - bao gồm chi phí sử dụng hạ tầng ngành điện (nguồn, lưới điện) và chi phí điện năng. Điều này tạo ra sự minh bạch, công bằng giữa các khách hàng sử dụng điện, phản ánh đúng bản chất việc sử dụng điện của khách hàng trong hệ thống điện. Tuy nhiên, đây là phương pháp chưa từng được áp dụng ở Việt Nam, sẽ làm thay đổi căn bản ngành điện và giá bán điện, nên cần thời gian nghiên cứu, xây dựng và đánh giá tác động cụ thể, kỹ lưỡng.

Tại cuộc họp, lãnh đạo các đơn vị thuộc Bộ, đơn vị tư vấn, các tổng công ty điện lực đã báo cáo, góp ý thêm về các nội dung liên quan đến cơ sở pháp lý; đối tượng triển khai; công tác phối hợp đẩy mạnh truyền thông tới các khách hàng sử dụng điện để khách hàng hiểu và quản lý, điều chỉnh được hành vi sử dụng điện phù hợp khi áp dụng giá bán lẻ điện 2 thành phần trong thực tế.

Sau khi nghe báo cáo và ý kiến của các đơn vị liên quan, kết luận cuộc họp, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên cho biết: Các ý kiến tại cuộc họp đều thống nhất việc cần thiết cần sớm thực hiện cơ chế giá điện 2 thành phần (giá công suất và giá điện năng) theo quy định của Luật Điện lực. Trước mắt, áp dụng cho nhóm khách hàng có sản lượng sử dụng điện lớn, bắt đầu từ 1/1/2026.

Bộ trưởng cũng ghi nhận EVN và các đơn vị thuộc Bộ đã nghiêm túc triển khai chỉ đạo của Chính phủ và lãnh đạo Bộ Công Thương trong việc xây dựng đề án cơ chế giá điện 2 thành phần, cũng như công tác chuẩn bị các điều kiện cần thiết để triển khai.

Để triển khai áp dụng sớm cơ chế giá điện 2 thành phần một cách hiệu quả, đáp ứng yêu cầu mới, Bộ trưởng chỉ đạo Cục Điện lực, EVN, các tổng công ty điện lực triển khai 5 nhiệm vụ trọng tâm trong thời gian tới. Cụ thể:

Thứ nhất: Cục Điện lực chủ trì phối hợp với EVN và các đơn vị liên quan rà soát hoàn thiện Đề án về việc triển khai giá điện 2 thành phần trình lãnh đạo Bộ và cơ quan có thẩm quyền trước ngày 5/10/2025. Đi kèm đó, phải có báo cáo đánh giá tác động của đề án, cung cấp thông tin đầy đủ để báo cáo Chính phủ.

Thứ hai: Cục Điện lực chủ trì với các đơn vị liên quan và EVN khẩn trương nghiên cứu đề xuất sửa đổi Quyết định số 14/2025/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về cơ cấu biểu giá bán lẻ điện dựa trên các căn cứ pháp lý hiện hành và quá trình triển khai trong thực tiễn. Đồng thời, phải khẩn trương triển khai xây dựng Thông tư sửa đổi Thông tư 16 để quy định cách thức xây dựng khung giá. Việc này phải làm song song với lộ trình xây dựng khung giá cho cơ chế giá điện 2 thành phần. Trong đó, EVN phải giữ vai trò chủ công trong việc đề xuất phương pháp xây dựng khung giá, bảo đảm nguyên tắc tính đúng, tính đủ, tính hết chi phí trong quá trình sản xuất, kinh doanh điện (bao gồm cả chi phí truyền tải).

Thứ ba: Tiếp tục tham mưu cho Chính phủ (hoặc Bộ trưởng) quyết định nhóm đối tượng áp dụng cơ chế giá điện 2 thành phần. EVN cần thuê tư vấn, xây dựng phần mềm vận hành minh bạch, thông suốt, hoàn thành trước 20/10/2025, nhưng phải bám sát Luật Điện lực, Nghị quyết 70, Nghị định sắp tới của Chính phủ thực hiện Nghị quyết 70 của Bộ Chính trị.

Trước mắt, cơ chế này áp dụng cho khách hàng sử dụng điện lớn, không loại trừ trường hợp nào. Từ nay đến 31/12/2025, sẽ chạy song song hai hóa đơn (một theo cơ chế hiện nay để thanh toán thực tế, một theo cơ chế hai thành phần) để khách hàng tham khảo và tự điều chỉnh.

Thứ tư: EVN phải chủ động thuê tư vấn, xây dựng phần mềm quản lý để việc vận hành thông suốt ngay từ đầu. Tất cả các việc này phải hoàn thành trước ngày 20/10/2025.

Thứ năm: Song song với việc hoàn thiện Đề án giá điện 2 thành phần, từ 15/9/2025, cần xây dựng kế hoạch truyền thông đầy đủ, trong đó cung cấp thông tin cốt lõi như: Luật Điện lực, Nghị quyết 70, dự thảo Nghị quyết của Chính phủ, so sánh giá điện trong khu vực và quốc tế./.

BBT TẠP CHÍ NĂNG LƯỢNG VIỆT NAM