Chỉ việc đào than lên bán mà vẫn lỗ?

Sự thiếu nghiêm túc của Bộ Tài chính khi xem xét thuế than
Quản lý ngành Than theo thị trường, hay kế hoạch hóa tập trung?

ĐOÀN HIẾU MINH

Khi còn là sinh viên khoa Mỏ chuyên ngành khai thác, chúng tôi được dạy rằng: "Than đá là một loại nhiên liệu hóa thạch được hình thành ở các hệ sinh thái đầm lầy nơi xác thực vật được nước và bùn lưu giữ không bị ôxi hóa và phân hủy bởi sinh vật (Biodegradation) và cả ở những cánh rừng bị cháy được vùi lấp. Thành phần chính của than đá là Cacbon, ngoài ra còn có các nguyên tố khác như lưu huỳnh. Than đá, là sản phẩm của quá trình biến chất, là các lớp đá có màu đen, hoặc đen nâu có thể đốt cháy được. Than đá là nguồn nhiên liệu sản xuất điện năng lớn nhất thế giới, cũng như là nguồn thải khí Carbon Dioxide lớn nhất, được xem là nguyên nhân hàng đầu gây nên hiện tượng nóng lên toàn cầu. Than đá được khai thác từ các mỏ than lộ thiên, hoặc dưới lòng đất (hầm lò)".

Chúng tôi được các thầy và sau này là thực tế chỉ ra rằng, muốn khai thác được 1 tấn than phải trải qua nhiều bước:

Thứ nhất: Thăm dò và xác định trữ lượng.

Thứ hai: Thiết kế khai thác mỏ.

Thứ ba: Xây dựng các công trình trên và dưới lòng đất để phục vụ khai thác.

Thứ tư: Đầu tư trang thiết bị phù hợp để khai thác hiệu quả và an toàn. (Vì dưới lòng đất mọi điều kiện đều không bình thường, chưa nói đến khí độc, khí nổ, nước, bùn, cát. Tai hoạ có thể cướp đi sinh mạng con người bất kể lúc nào).

Thứ năm: Tuyển chọn, đào tạo nhân lực để phục vụ khai thác, hay là việc "đào" như mọi người nói.

Thứ sáu: Chỉ huy vận hành một cách hiệu quả. (Việc này dành cho các kỹ sư chuyên ngành khai thác than).

Về mặt lý thuyết như vậy thôi đã cho thấy cái việc "đào" nó không dễ chút nào. Còn khi vào đến thực tế thì còn cay nghiệt hơn. Cũng chính vì thế mà các nhà sản xuất thiết bị lớn trên thế giới như: Caterpillar, Cummins, FLSmithd, Volvo... và rất nhiều các hãng khác đã rất chú tâm phát triển công nghệ cho ngành công nghiệp than.

Tôi không may mắn vì khi tốt nghiệp ĐH Mỏ thì không phục vụ trong ngành Than. Tôi làm nghề kinh doanh thương mại. Nhưng cũng vì làm nghề kinh doanh nên tôi hiểu được quy luật của thị trường. Tôi mới hiểu tại sao các nước châu Âu đóng cửa phần lớn các mỏ than của họ. Mọi người sẽ nói lý do là vì môi trường, đúng vậy. Nhưng còn lý do kinh tế, và tôi tin đây là lý do chính.

Khi than ở quá sâu trong lòng đất, việc khai thác cần được đầu tư rất nhiều. Đầu tư về thăm dò, đầu tư về xây dựng, đầu tư về thiết bị, đầu tư về con người,... Và khi họ nhìn thấy giá than không thể bù cho các khoản đầu tư đấy, họ phải đóng cửa. Không ai chịu lỗ mãi được cả!

"Đào lên bán thôi mà vẫn lỗ" là vì thế!

Nhưng trong bối cảnh ấy, ngành Than Việt Nam có dám đóng cửa mỏ không? Than xấu có dám không khai thác nữa không? Không thể!

Ở Trung Quốc, nơi công nghệ khai thác than tiến bộ hơn Việt Nam rất nhiều, họ vẫn chấp nhận tổn thất sinh mạng con người lên đến hai con số cho một triệu tấn than.

Có nghĩa là để khai thác một triệu tấn than, số thợ mỏ phải hy sinh là con số hàng chục. Và đây là điều họ đã và đang chấp nhận.

Ở Việt Nam thì sao? Nếu tính từ sản lượng của ngành Than Việt Nam hiện nay mà quy đổi theo cách của Trung Quốc, thì một năm cũng mất đến đơn vị nghìn người.

Nếu để xảy ra tình trạng như vậy chắc không thể được. Chưa cần nói đến các cơ quan quản lý nhà nước, hay cộng đồng xã hội, người ngành Than không bao giờ cho phép mình đánh đổi như thế!

Tuy nhiên, đến bây giờ vẫn có những thợ mỏ phải hy sinh. Chính vì thế, cho dù thế nào tôi vẫn luôn kính trọng thợ mỏ. Họ đi làm, nhưng chưa chắc đã được trở về. "Đào lên mà bán thôi" nhưng đổi bằng mạng đấy!

Để cho đủ than cấp cho nền kinh tế, ngành than không chỉ có "đào" mà còn phải làm rất nhiều thứ. Chỉ có điều, có thể vì lý do nào đó họ chưa muốn tuyên truyền một cách đầy đủ và đúng mức cho cộng đồng xã hội và cho cả cấp trên của họ.

Nhưng trên thực tế, để có được hòn than, họ phải đổi bằng tiền, bằng tri thức, bằng tâm huyết và cả bằng máu!

Chưa phải hỏi đến công nhân mỏ, hay cán bộ ngành Than, chỉ cần hỏi sinh viên ĐH Mỏ thôi - họ sẽ trả lời bạn: "Đào lên có dễ không?"

TẠP CHÍ NĂNG LƯỢNG VIỆT NAM