Báo cáo tình hình thực hiện Chiến lược năng lượng hydrogen ở Việt Nam

Chính sách phát triển hydrogen tại Sarawak (Malaysia) - Bài học cho Việt Nam Sarawak - một bang của Malaysia sở hữu tiềm năng để phát triển thành trung tâm sản xuất và xuất khẩu hydrogen. Chính quyền Sarawak cam kết sẽ biến tham vọng này trở thành hiện thực, bằng hệ thống khung pháp lý và chính sách toàn diện. Qua định hướng chính sách và triển khai đầu tư các dự án hydrogen ở Malaysia, chúng ta nên tham khảo những gì? Tạp chí Năng lượng Việt Nam giới thiệu bài viết của tư vấn VNGE [*] dưới đây để bạn đọc tham khảo.

Văn bản 1638/BCT-DKT ngày 5/3/2025 của Bộ trưởng Bộ Công Thương gửi Thủ tướng Chính phủ nêu: Ngày 7/2/2024, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 165/QĐ-TTg phê duyệt Chiến lược phát triển năng lượng hydrogen của Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050 (Chiến lược năng lượng hydrogen).

Theo Quyết định 165 của Thủ tướng Chính phủ: Việt Nam phấn đấu công suất sản xuất hydrogen từ quá trình sử dụng năng lượng tái tạo và các quá trình khác có thu giữ carbon đạt khoảng 100-500 nghìn tấn/năm vào năm 2030, và tăng lên 10-20 triệu tấn vào năm 2050. Đây là nguồn năng lượng xanh, sạch, đóng góp quan trọng vào mục tiêu phát thải ròng bằng “0” của đất nước.

Với vai trò là cơ quan chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành, địa phương theo dõi việc triển khai chiến lược, Bộ Công Thương đã có các văn bản đôn đốc các bộ, ngành, địa phương liên quan tích cực triển khai các nhiệm vụ được Thủ tướng Chính phủ giao và báo cáo kết quả thực hiện Chiến lược năng lượng hydrogen. Cụ thể:

I. Về sản xuất năng lượng hydrogen:

Hiện nay, hydrogen sản xuất trong nước chủ yếu vẫn từ quá trình lọc hóa dầu và sản xuất phân đạm (hydrogen xám, hydrogen nâu) để phục vụ cho chính hoạt động của các ngành công nghiệp này với tổng khối lượng sản xuất đạt khoảng 500 nghìn tấn/năm. Tuy nhiên, kể từ khi Thủ tướng Chính phủ ban hành Chiến lược năng lượng hydrogen, đã có nhiều nhà đầu tư trong và ngoài nước tham gia đầu tư/nghiên cứu đề xuất dự án sản xuất hydrogen xanh tại Việt Nam. (Hầu hết các dự án đang trong giai đoạn chuẩn bị đầu tư và nghiên cứu, chưa đi vào vận hành thương mại). Trong đó có một số dự án sản xuất hydrogen xanh đang triển khai như sau:

1. Dự án Nhà máy sản xuất hydro xanh Trà Vinh.

2. Dự án Nhà máy sản xuất hydro xanh Bến Tre.

3. Dự án Nhà máy sản xuất hydro xanh Bạc Liêu.

4. Dự án Nhà máy sản xuất hydro xanh Tiền Giang.

II. Về sử dụng năng lượng hydrogen:

Hydrogen được coi là nguồn năng lượng mới đang được một số nước phát triển trên thế giới nghiên cứu (chủ yếu ở mức thử nghiệm) nên chưa có nhiều ứng dụng mới (sản xuất điện, giao thông vận tải, thương mại, dân dụng...) tại Việt Nam. Hiện nay, hầu hết nhu cầu sử dụng hydrogen trong nước vẫn từ các nhà máy sản xuất phân đạm (khoảng 316.000 tấn/năm), Nhà máy Lọc dầu Dung Quất (39.000 tấn/năm) và Liên hợp Lọc hoá dầu Nghi Sơn (139.000 tấn/năm) từ nguồn sản xuất hydrogen trực tiếp của các nhà máy.

Ngoài ra, có một lượng rất nhỏ hydrogen cũng được sử dụng tại các nhà máy sản xuất thép, kính nổi, điện tử và thực phẩm (chiếm khoảng 0,5% tổng nhu cầu hydrogen trong nước). Hiện nay, các doanh nghiệp đang bước đầu triển khai nghiên cứu chuyển đổi nhiên liệu của các nhà máy nhiệt điện than, khí; các quá trình luyện thép; sản xuất đạm; giao thông vận tải sang sử dụng hydrogen, amoniac và các dẫn xuất của hydrogen.

III. Về tồn trữ, vận chuyển và phân phối năng lượng hydrogen:

Hiện nay, hydrogen vẫn chưa có nhiều ứng dụng rộng rãi, nên hệ thống tồn chứa, vận chuyển và phân phối hydrogen tại Việt Nam chưa phát triển. Hầu hết, hydrogen được sản xuất và sử dụng trực tiếp tại chỗ trong các nhà máy lọc dầu, nhà máy đạm (được vận chuyển thông qua đường ống nội bộ, không qua quá trình lưu trữ). Chỉ một lượng rất nhỏ nhu cầu hydrogen cho các ngành công nghiệp (thép, xi măng, các phòng thí nghiệm...) được lưu trữ dưới dạng khí nén, hoặc dạng lỏng trong các bình chịu áp suất và được vận chuyển từ nơi sản xuất đến nơi tiêu thụ bằng xe tải.

Tuy nhiên, để chuẩn bị sẵn sàng cho việc phát triển lĩnh vực hydrogen trong tương lai, các bộ, ngành, doanh nghiệp cũng đang triển khai nghiên cứu một số giải pháp tồn trữ, vận chuyển và phân phối hydrogen như:

1. Nghiên cứu, xây dựng các quy định kỹ thuật về an toàn trong sản xuất, chiết nạp và lưu trữ hydrogen.

2. Nghiên cứu xây dựng quy trình phối trộn, vận chuyển và phân phối hydrogen xanh với khí thiên nhiên trên cơ sở hạ tầng đường ống, công trình khí sẵn có.

3. Nghiên cứu triển khai dự án thử nghiệm quy mô nhỏ để sản xuất, cung cấp hydrogen xanh cho các khách hàng công nghiệp.

4. Nghiên cứu đầu tư thí điểm trạm tiếp nhiên liệu hydrogen.

5. Nghiên cứu thực hiện dự án nhà máy sản xuất thiết bị tồn chứa, vận chuyển, lưu trữ, phân phối hydrogen và các thiết bị phụ trợ.

IV. Về xuất khẩu năng lượng hydrogen:

Hiện nay, Việt Nam chưa xuất khẩu năng lượng hydrogen. Tuy nhiên, một số doanh nghiệp đang nghiên cứu, đề xuất các dự án phát triển điện gió ngoài khơi với mục đích xuất khẩu và sẽ là tiền đề để phát triển việc xuất khẩu năng lượng hydrogen trong tương lai.

V. Công tác thực hiện các nhiệm vụ được giao:

Ngay sau khi Chiến lược năng lượng hydrogen được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, các bộ, ngành, địa phương, đơn vị liên quan đã tích cực triển khai các nhiệm vụ được giao và các công việc liên quan như:

1. Tổ chức phổ biến đến các cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp về nội dung Chiến lược năng lượng hydrogen dưới nhiều hình thức.

2. Xây dựng Kế hoạch hành động thực hiện Chiến lược năng lượng hydrogen…

Trong đó, Bộ Công Thương tổ chức hội nghị công bố Quyết định của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chiến lược năng lượng hydrogen với sự tham dự của đại diện của Chính phủ, các bộ, ngành trung ương, địa phương, doanh nghiệp lớn trong ngành năng lượng, các hiệp hội, hội nghề nghiệp ngành năng lượng, các tổ chức quốc tế (USAID, GIZ...).

Mặt khác, đưa nội dung về chính sách phát triển năng lượng tái tạo, năng lượng mới (bao gồm năng lượng hydrogen) vào Luật Điện lực số 61/2024/QH15 đã được Quốc hội khóa 15 ban hành nhằm tạo nền tảng pháp lý vững chắc, minh bạch, thuận lợi tạo đà cho phát triển bền vững năng lượng mới và tái tạo.

Với vai trò là bộ quản lý chuyên ngành, Bộ Công Thương đã chủ động nghiên cứu, xây dựng Báo cáo đề xuất chính sách hỗ trợ phát triển lĩnh vực năng lượng hydrogen xanh tại Việt Nam (bao gồm một số cơ chế, khuyến nghị cụ thể) để hoàn thiện và bổ sung chính sách nhằm tạo môi trường đầu tư hấp dẫn, phát triển công nghệ sản xuất hydrogen xanh, góp phần chuyển đổi nền kinh tế theo hướng xanh, bền vững và hiệu quả gửi Bộ Kế hoạch và Đầu tư nghiên cứu hoàn thiện, trình cấp có thẩm quyền ban hành.

VI. Kết quả thực hiện Chiến lược năng lượng hydrogen:

Ngày 7/2/2024, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 165/QĐ-TTg phê duyệt Chiến lược phát triển năng lượng hydrogen, đưa Việt Nam vào nhóm 50 quốc gia đầu tiên trên thế giới ban hành Chiến lược phát triển năng lượng hydrogen, cho thấy sự quyết tâm của Việt Nam trong phát triển nguồn năng lượng sạch đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia và thực hiện mục tiêu quốc gia về biến đổi khí hậu, tăng trưởng xanh và mục tiêu phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050.

Sau hơn 1 năm triển khai thực hiện Chiến lược năng lượng hydrogen đã nhận được rất nhiều sự quan tâm của các nhà đầu tư trong và ngoài nước nghiên cứu, đề xuất, triển khai dự án phát triển hydrogen tại Việt Nam. Mặc dù, hầu hết các dự án đang trong giai đoạn chuẩn bị đầu tư và nghiên cứu, chưa đi vào vận hành thương mại, nhưng đã mang lại nhiều dấu hiệu tích cực để thực hiện hoá các mục tiêu đề ra tại chiến lược. Cụ thể:

Hiện nay, có một số dự án sản xuất hydrogen xanh đã được chủ đầu tư triển khai (dự án Nhà máy sản xuất hydro xanh Trà Vinh, dự án Nhà máy sản xuất Hydro xanh Bến Tre, dự án Nhà máy sản xuất hydro xanh Bạc Liêu, dự án Nhà máy sản xuất hydro xanh Tiền Giang) với tổng công suất khoảng 120.000 tấn hydrogen/năm.

Bên cạnh đó, có nhiều nhà đầu tư trong và ngoài nước đang phối hợp với các địa phương để nghiên cứu, khảo sát, đề xuất các dự án sản xuất hydrogen như tại Bình Định (20.000 tấn/năm), Long An (249 tấn/năm), Ninh Thuận, Quảng Bình, Quảng Trị, Sóc Trăng, thành phố Hồ Chí Minh...

Như vậy, công suất sản xuất hydrogen từ quá trình sử dụng năng lượng tái tạo và các quá trình khác có thu giữ carbon cơ bản đạt mục đề ra trong giai đoạn đến năm 2030 (đạt khoảng 100-500 nghìn tấn/năm).

Trên cơ sở nội dung nêu trên, để tiếp tục thúc đẩy phát triển lĩnh vực công nghiệp năng lượng hydrogen trong thời gian tới, Bộ Công Thương kiến nghị Thủ tướng Chính phủ xem xét, chỉ đạo một số nội dung sau:

1. Các bộ, ngành, địa phương, đơn vị liên quan tiếp tục chủ động triển khai thực hiện các nhiệm vụ được Thủ tướng Chính phủ giao tại Quyết định số 165/QĐ-TTg.

2. Bộ Công Thương chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành, địa phương rà soát danh mục các dự án hydrogen trong Quy hoạch tổng thể về năng lượng quốc gia (thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn 2050) đảm bảo sự phù hợp, thống nhất trong quy hoạch các dự án phát triển năng lượng hydrogen.

3. Bộ Tài chính (trước đây là Bộ Kế hoạch và Đầu tư) chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành, đơn vị liên quan khẩn trương nghiên cứu hoàn thiện cơ chế, chính sách hỗ trợ phát triển lĩnh vực năng lượng hydrogen xanh. Cụ thể là các cơ chế, chính sách như:

- Ưu đãi thuế, sử dụng đất nhập khẩu thiết bị.

- Hỗ trợ vay vốn.

- Hỗ trợ chuyển giao công nghệ, phát triển thị trường.

- Phát triển hạ tầng lưu trữ, vận chuyển, phân phối, sử dụng hydrogen trong các lĩnh vực...) tại Việt Nam.

4. Bộ Xây dựng chủ trì xây dựng cơ chế chính sách, đề án, lộ trình chuyển đổi sử dụng nhiên liệu hóa thạch sang nhiên liệu xanh, dự án nghiên cứu, khuyến khích sử dụng phương tiện giao thông xanh, năng lượng xạnh, trong đó có nhiên liệu hydrogen.

5. Bộ Nông nghiệp và Môi trường chủ trì xây dựng các chính sách giúp các doanh nghiệp, nhà sản xuất trong nước tiếp cận với các nguồn tín dụng xanh, tỉn dụng khí hậu, trái phiếu xanh, các tổ chức, chương trình hợp tác quốc tế như: COP, JETP, AZEC...

6. Bộ Khoa học và Công nghệ chủ trì xây dựng các chính sách tăng cường hợp tác quốc tế, chuyển giao công nghệ, đào tạo nguồn nhân lực nhằm thúc đẩy hoạt động nghiên cứu và nội địa hóa về công nghệ sản xuất, lưu trữ, phân phối và sử dụng hydrogen, trọng tâm là hydrogen xanh. Phối hợp cùng các bộ, ngành liên quan, ban hành các cơ chế chính sách đãi ngộ phù hợp để thu hút chuyên gia, nhà khoa học, nhân lực trình độ cao trong và ngoài nước làm việc trong lĩnh vực hydrogen.

7. UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương chủ động nghiên cứu, tận dụng các lợi thế để kêu gọi đầu tư dự án sản xuất năng lượng có nguồn gốc hydrogen trên địa bàn, đảm bảo phù hợp với các Quy hoạch ngành quốc gia và Quy hoạch địa phương có liên quan.

8. Các tập đoàn, doanh nghiệp xây dựng lộ trình xanh hóa trong các lĩnh vực sản xuất (trong đó khuyến khích sản xuất, sử dụng hydrogen xanh và các dẫn xuất)./.

BBT TẠP CHÍ NĂNG LƯỢNG VIỆT NAM