Phản biện

Báo cáo The World Nuclear Industry Status Report 2024 (WNISR2024), công bố tháng 9/2024, cung cấp dữ liệu chi tiết về tình hình vận hành, tiến độ xây dựng, các trường hợp đình trệ, hoặc vượt chi phí. Với cách tiếp cận định lượng dựa trên các chỉ số khách quan, WNISR2024 mang lại góc nhìn thiết thực cho các quốc gia đang cân nhắc triển khai, hoặc mở rộng chương trình điện hạt nhân - trong đó có Việt Nam. (Tổng hợp, phân tích và khuyến cáo từ thực tiễn của chuyên gia Tạp chí Năng lượng Việt Nam).

Trong những năm chống lại đại dịch Covid-19, khi giá than và khí trên thế giới tăng vọt do bất ổn địa chính trị, Nhà nước đã quyết định giữ nguyên giá điện để hỗ trợ doanh nghiệp và người dân vượt qua giai đoạn đặc biệt khó khăn đó. Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) khi đó phải gánh thay cho xã hội một khoản chi phí khổng lồ (gần 45 nghìn tỷ đồng) - không phải vì yếu kém quản trị, mà vì chủ trương lớn: Ổn định kinh tế, xã hội, bảo đảm an sinh xã hội.

Việt Nam, với sự phát triển mạnh mẽ của các nguồn năng lượng tái tạo (như điện gió, mặt trời) đang phải đối mặt với những thách thức lớn về việc duy trì sự ổn định của hệ thống điện quốc gia. Thủy điện tích năng đã và đang nổi lên như một giải pháp hiệu quả để lưu trữ năng lượng và đảm bảo cung cấp điện ổn định, đặc biệt trong bối cảnh các nguồn năng lượng tái tạo vẫn chưa ổn định hoàn toàn. Tuy nhiên, phát triển thủy điện tích năng ở Việt Nam không phải là một nhiệm vụ đơn giản. Mặc dù có tiềm năng lớn, nhưng việc triển khai các dự án nguồn điện này vẫn đối mặt với nhiều thách thức liên quan đến công nghệ, chi phí đầu tư và các yếu tố xã hội, môi trường.

Ngày 4/9/2025, trong dư âm phấn khởi cả nước vừa tổ chức thành công Lễ kỷ niệm 80 năm Ngày Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9, Tổng Bí thư Tô Lâm và Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã đến thăm Viện Năng lượng Nguyên tử Việt Nam - đơn vị đầu ngành của lĩnh vực quan trọng của đất nước. Chuyến thăm của Tổng Bí thư và Thủ tướng là động lực hết sức quý báu đối với toàn thể cán bộ, nhân viên ngành năng lượng nguyên tử Việt Nam, khích lệ quyết tâm góp phần thực hiện tốt trọng trách được giao. Nhân sự kiện mang tính lịch sử của ngành, Hội đồng Khoa học Tạp chí Năng lượng Việt Nam hoàn thiện Báo cáo phân tích về “Nghiên cứu và thử nghiệm khoa học - công nghệ phục vụ điện hạt nhân ở Việt Nam”. Báo cáo tập trung phân tích vai trò của nghiên cứu và thử nghiệm đối với chương trình điện hạt nhân; giới thiệu các loại hình cơ sở nghiên cứu - thử nghiệm chủ chốt; trình bày kinh nghiệm quốc tế; và đề xuất gợi ý cho Việt Nam nhằm phát triển một nền tảng khoa học - công nghệ hạt nhân bền vững, phục vụ cho chương trình điện hạt nhân trong tương lai. (Về nội dung chỉ đạo của Tổng Bí thư và Thủ tướng đối với ngành, chúng tôi sẽ cập nhật chi tiết, kèm theo bình luận chuyên sâu trong bài viết tiếp theo).

Biến đổi khí hậu toàn cầu đang khiến thiên tai tại Việt Nam trở nên cực đoan hơn, với mưa lớn bất thường, lũ quét, lở đất và bão mạnh liên tiếp xảy ra. Trong bối cảnh đó, các công trình thủy điện không chỉ giữ vai trò phát điện, cung cấp năng lượng sạch, mà còn là “lá chắn” điều tiết lũ, bảo đảm an toàn cho hạ du công trình. Vấn đề đặt ra là: Vận hành thủy điện thế nào để vừa đảm bảo an toàn công trình, vừa tối ưu khai thác điện năng, đồng thời phát huy vai trò phòng chống thiên tai?

Mặc dù năng lượng hạt nhân có khả năng vô song trong sản xuất năng lượng sạch không phát thải quy mô lớn, nhưng nó lại bị những người ủng hộ năng lượng sạch bác bỏ, ủng hộ các nguồn năng lượng tái tạo (như gió, mặt trời). Dưới đây là những ngộ nhận lớn nhất về nguồn năng lượng này và lý do vì sao năng lượng hạt nhân lại cần thiết cho mục tiêu Net Zero trong tương lai.

Trong bài viết dưới đây, các chuyên gia Hội đồng Khoa học Tạp chí Năng lượng Việt Nam phối hợp với Cục Điện lực (Bộ Công Thương) phân tích, nhận định một số kết quả đạt được từ nghiên cứu “Phát triển Trung tâm Năng lượng Tái tạo Việt Nam (Conceptualising Renewable Energy Hubs for Viet Nam)” do Tổ chức Hợp tác Quốc tế Đức (GIZ) phối hợp cùng các chuyên gia quốc tế thực hiện và một số khuyến nghị nhằm hình thành Trung tâm năng lượng tái tạo tại Việt Nam theo đúng tiến độ được phê duyệt trong Điều chỉnh Quy hoạch điện VIII.

Bài viết này Hội đồng Khoa học Tạp chí Năng lượng Việt Nam phân tích các số liệu chủ đạo trong kinh nghiệm vận hành - OPEX 2024 và những xu hướng vận hành nổi bật hiện nay. Đồng thời, làm rõ các nguyên nhân phổ biến dẫn đến sự cố, cơ chế chia sẻ kinh nghiệm trong mạng lưới quốc tế và vai trò của các tổ chức như IAEA trong duy trì hệ thống học hỏi toàn cầu. Trên cơ sở đó, đề xuất một số bài học thực tiễn và gợi ý áp dụng phù hợp cho Việt Nam - quốc gia đang từng bước chuẩn bị về thể chế, cũng như năng lực để tái khởi động chương trình điện hạt nhân một cách an toàn, bền vững.

Như chúng ta đã biết, Bộ Công Thương đang lấy ý kiến để hoàn thiện Dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 72/2025/NĐ-CP ngày 28/3/2025 của Chính phủ về cơ chế, thời gian điều chỉnh giá bán lẻ điện bình quân. Nghị định nhằm bổ sung các chi phí hợp lý, hợp lệ chưa được tính toán trước đây, tháo gỡ khó khăn cho EVN và bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia... Trước dư luận đa chiều về nội dung này, Tạp chí Năng lượng Việt Nam có bài viết dưới đây để chia sẻ với bạn đọc.

Chất thải phóng xạ từ các cơ sở hạt nhân luôn là chủ đề gây tranh luận gay gắt, thường được coi là rào cản lớn nhất đối với sự phát triển của điện hạt nhân. Các lo ngại phổ biến tập trung vào khả năng tồn tại dai dẳng của chất thải, rủi ro vận chuyển, nguy cơ an ninh và chi phí quản lý lâu dài. Trên thực tế, hơn nửa thế kỷ qua, công nghệ xử lý và lưu giữ chất thải hạt nhân đã được nghiên cứu, chuẩn hóa và ứng dụng rộng rãi, chứng minh hiệu quả và độ an toàn. Báo cáo dưới đây của chuyên gia Hội đồng Khoa học Tạp chí Năng lượng Việt Nam phân tích những lo ngại thường gặp, so sánh với thực tế kỹ thuật, đồng thời giới thiệu các công nghệ xử lý - lưu giữ hiện đại, kinh nghiệm quốc tế về quản lý chi phí và gợi mở một số hàm ý cho Việt Nam, trong bối cảnh chúng ta tạm dừng điện hạt nhân từ năm 2016, nay có thảo luận tái khởi động lại.

Theo Điều chỉnh Quy hoạch điện VIII, công suất đặt điện khí dùng nguồn khí trong nước sẽ tăng từ 7 GW hiện nay, lên 16 GW vào năm 2030; còn nguồn điện sử dụng khí thiên nhiên hóa lỏng (LNG) nhập khẩu sẽ tăng từ 0,8 GW, lên 22,5 GW. Hiện tại đã bước sang nửa cuối của năm 2025, nhưng mới chỉ nhìn thấy 2 dự án Nhiệt điện LNG Nhơn Trạch 3-4 là có khả năng hoàn thành đúng thời hạn và dự án Nhiệt điện Ô Môn 4 (sử dụng khí Lô B) vừa được khởi công; các dự án điện khí khác còn đang ở các giai đoạn khác nhau, chưa biết lúc nào mới đủ điều kiện thi công... Đề cập đến nội dung này, chuyên gia Tạp chí Năng lượng Việt Nam có bài viết phản biện, phân tích nguyên nhân chậm trễ và gợi mở một số giải pháp thúc đẩy tiến độ nguồn điện khí ở nước ta trong thời gian sắp tới.

Tại TP. Hồ Chí Minh, Hiệp hội Năng lượng Việt Nam (VEA) phối hợp với Cục Điện lực - Bộ Công Thương vừa tổ chức thành công “Diễn đàn hiện thực hóa các mục tiêu của Điều chỉnh Quy hoạch điện VIII và giải pháp cho các nguồn điện đến năm 2030”.

Bài viết dưới đây của chuyên gia Tạp chí Năng lượng Việt Nam sẽ cung cấp cái nhìn tổng quan về vai trò của hệ thống mô phỏng trong đào tạo điện hạt nhân, giới thiệu các nội dung huấn luyện dựa trên tài liệu PCTRAN - một công cụ mô phỏng linh hoạt, cho phép xây dựng các bài tập mô phỏng vận hành và sự cố của lò phản ứng nước áp lực (PWR) do Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) phát hành, cũng như đề xuất định hướng sử dụng phù hợp với lộ trình phát triển nhân lực hạt nhân tại Việt Nam. Bài viết cũng gợi ý nội dung cần hướng dẫn đối với “chương trình đào tạo, huấn luyện và sử dụng thiết bị mô phỏng” tại Khoản 4 Điều 47 Luật Năng lượng Nguyên tử Việt Nam.

Bộ Giáo dục và Đào tạo vừa tổ chức cuộc họp triển khai Đề án 1012, với sự tham gia của đại diện nhiều bộ, ngành và cơ sở đào tạo. Tại cuộc họp, đại diện lãnh đạo Bộ Giáo dục và Đào tạo nhấn mạnh yêu cầu thực hiện Đề án một cách chủ động, linh hoạt và sát thực tiễn; đồng thời khẳng định đây không chỉ là nhiệm vụ riêng của ngành giáo dục, mà là trách nhiệm chung của cả hệ thống chính trị. Đại diện Bộ Khoa học và Công nghệ cũng kiến nghị cần có chiến lược đào tạo dài hạn, đạt chuẩn quốc tế, thậm chí thành lập cơ sở đào tạo chuyên biệt nhằm xây dựng đội ngũ nhân lực ổn định, chất lượng cao. Đề cập đến nội dung này, chuyên gia Tạp chí Năng lượng Việt Nam tổng hợp các nguyên tắc quốc tế trong quản lý và đào tạo nhân lực điện hạt nhân, phân tích thực trạng, dự báo hiệu quả triển khai Đề án 1012, rút ra bài học từ kinh nghiệm giai đoạn 2009-2016, đồng thời đề xuất một số gợi ý chính sách nhằm xây dựng hệ thống nhân lực bền vững, đáp ứng yêu cầu của chương trình điện hạt nhân quốc gia trong tương lai.

Chứng chỉ năng lượng tái tạo (REC) là một giấy chứng nhận điện tử giúp xác nhận một lượng điện năng đã được sản xuất từ nguồn năng lượng tái tạo. Chứng chỉ này có thể được giao dịch trên thị trường riêng, tách biệt với thị trường điện và cho phép bên sở hữu chứng minh rằng họ đã sử dụng lượng điện tương ứng từ nguồn tái tạo...