Tìm kiếm

Dù đã có bước phát triển mạnh mẽ về năng lượng tái tạo trong những năm gần đây, nhưng Việt Nam vẫn đi sau nhiều nước trên thế giới trong lĩnh vực điện gió, điện mặt trời. Chính vì vậy, các cơ quan quản lý, các nhà lập quy hoạch năng lượng tổng thể quốc gia, Quy hoạch điện 8 (QHĐ VIII) cần nghiên cứu, học tập kinh nghiệm quy hoạch xây dựng chính sách của những quốc gia đi trước, đặc biệt là Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Ấn Độ và một số nước châu Âu. 

Nhu cầu điện và cơ cấu phát triển hợp lý các nguồn điện được chú ý ở tất cả các quốc gia. Đặc biệt trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng khốc liệt và nhiều nguồn năng lượng truyền thống trên đà cạn kiệt. Các nước đang thực hiện chuyển đổi cơ cấu sử dụng năng lượng theo hướng bền vững và ngày càng đảm bảo công bằng xã hội. Nội dung tính toán, xác định nhu cầu và cơ cấu sử dụng tối ưu, hợp lý các nguồn điện cho quốc gia để phát triển bền vững đối với Việt Nam là yêu cầu cấp thiết hiện nay. 

Có thể nói, đơn vị chủ trì xây dựng Quy hoạch điện 8 đã chuẩn bị rất công phu. Cụ thể là đã tính toán 11 Kịch bản chính với các thông số đầu vào cơ sở, đánh giá xếp hạng đã Lựa chọn ra  Kịch bản 1B_ Chiến lược năng lượng tổng thể (CLNLTT) là kịch bản cơ sở từ các Kịch bản chính. Tuy nhiên, theo nhìn nhận của chuyên gia Tạp chí Năng lượng Việt Nam: Cần xem xét năng lượng tái tạo và điện hạt nhân là “hai nguồn chiến lược”.

Cuối năm 2019, Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng đã ký Quyết định 1743/QĐTTg, phê duyệt Nhiệm vụ lập Quy hoạch tổng thể về năng lượng quốc gia (thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050). Chính phủ yêu cầu Quy hoạch ngành quốc gia phải phù hợp với Quy hoạch tổng thể quốc gia. Nội dung Quy hoạch tổng thể về năng lượng phải đảm bảo tích hợp một cách đồng bộ, đầy đủ và phù hợp trên cơ sở kế thừa các nội dung có liên quan. Đây là sự kiện được giới chuyên gia năng lượng rất hoan nghênh, đánh giá là ‘bước ngoặt’, là ‘bông hoa đẹp’ trong ‘vườn hoa năng lượng’ nước nhà. Tuy nhiên, vẫn còn những lo ngại khi chúng ta chưa phê duyệt nhiệm vụ, chưa lập Quy hoạch tổng thể quốc gia và Quy hoạch sử dụng đất quốc gia. Vậy, căn cứ nào để Quy hoạch năng lượng tổng thể được đi theo, phù hợp?   

Công việc những ngày giáp Tết nguyên đán vô cùng bận rộn, lịch làm việc dày đặc, cùng với nhiều kế hoạch, mục tiêu đặt ra cần phải hoàn thành, nhưng người đứng đầu ngành Công Thương - Bộ trưởng Trần Tuấn Anh đã dành cho chuyên gia Tạp chí Năng lượng Việt Nam cuộc phỏng vấn khá thú vị. Những vấn đề nóng mà dư luận quan tâm như: Mục tiêu chiến lược của Quy hoạch điện 8; Cân bằng năng lượng tổng thể quốc gia, cân đối giữa các nguồn điện ‘không tái tạo’ và tái tạo; Chính sách giá điện mặt trời, cũng như phát triển hạ tầng nhập khẩu than, khí quy mô lớn... Đặc biệt là giải pháp nào để vượt qua thách thức an ninh năng lượng (trong giai đoạn sau năm 2021), hướng giải quyết vướng mắc tại một số dự án nhiệt điện đã được Bộ trưởng chia sẻ khá cởi mở và thẳng thắn.  

Tuy sinh sau để muộn, song Nhiệm vụ lập Quy hoạch tổng thể về năng lượng quốc gia sẽ gặp khó ngay từ đầu. Bởi theo chuyên gia Tạp chí Năng lượng Việt Nam, Quy hoạch này phải gánh trên vai sứ mệnh làm căn cứ cho việc lập Quy hoạch điện 8 đã được Thủ tướng phê duyệt Nhiệm vụ cách đây 2 tháng. Như vậy, để kịp làm căn cứ cho Quy hoạch điện, cơ quan lập Quy hoạch tổng thể về năng lượng quốc gia phải chạy trước thời gian thì may ra mới hoàn thành được sứ mệnh này. 

Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng vừa ký Quyết định phê duyệt Nhiệm vụ lập Quy hoạch tổng thể về năng lượng quốc gia (thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050). Về nguyên tắc lập quy hoạch, Chính phủ yêu cầu Quy hoạch ngành quốc gia phải phù hợp với Quy hoạch tổng thể quốc gia, Quy hoạch sử dụng đất quốc gia. Do đó, nội dung Quy hoạch tổng thể về năng lượng phải đảm bảo tích hợp một cách đồng bộ, đầy đủ và phù hợp trên cơ sở kế thừa các nội dung có liên quan. 

Cùng với việc xây dựng Quy hoạch năng lượng tổng thể quốc gia, đã đến lúc một loạt câu hỏi cần được làm sáng tỏ: Nhu cầu năng lượng của Việt Nam bao nhiêu thì đủ cho phát triển? Cơ cấu nhiệt điện than, năng lượng tái tạo đã hợp lý chưa? Vấn đề cung cấp nhiên liệu như thế nào? Điện hạt nhân tới đây có trở lại quy hoach không? Khả năng cân đối và hiệu quả tài chính thế nào?, vv... 

Sự bất định của quy hoạch không thể khắc phục được triệt để mà chỉ có thể giảm thiểu, do vậy cần phải có tư duy lập quy hoạch theo tinh thần "Để đi tới đích thành công, không chỉ tìm ra đường đi mà phải có các giải pháp phòng xa mọi rủi ro suốt dọc đường". Theo đó, đổi mới tư duy lập quy hoạch theo hướng thay vì cứ kiểu chạy theo đuôi các bất định xảy ra để bổ sung, điều chỉnh quy hoạch trong quá trình thực hiện thì chuyển sang chủ động ứng phó theo kiểu "đón lỏng" chúng ngay từ khi lập quy hoạch.   

Hiện đang có nhiều ý kiến tranh luận về vai trò nhiệt điện than trong cơ cấu nguồn điện Việt Nam. Không ít ý kiến cho rằng, điện than gây ô nhiễm, gây chết người, đi ngược xu thế quốc tế, đã đến lúc phải "cáo chung". Nhiều ý kiến cho rằng, Việt Nam vẫn cần phát triển điện than bởi tính khả thi và đảm bảo cung cấp điện năng cho phát triển kinh tế, xã hội... Còn theo các chuyên gia Tạp chí Năng lượng Việt Nam: Đây là vấn đề lớn, phức tạp, để chuyển đổi cơ cấu nguồn năng lượng cần nghiên cứu tổng thể, không thể nói vo, định tính. Bài viết dưới đây không nhằm phản biện với từng ý kiến cụ thể, mà chỉ xin tóm tắt những điểm chính của hai quan điểm, từ đó kiến nghị việc xác định vai trò nhiệt điện than trong thời gian tới.

Hiện đang có nhiều ý kiến tranh luận về vai trò nhiệt điện than trong cơ cấu nguồn điện Việt Nam. Nhiều ý kiến cho rằng, Việt Nam vẫn cần phát triển điện than bởi tính khả thi và đảm bảo cung cấp điện năng cho phát triển kinh tế, xã hội. Không ít ý kiến cho rằng, điện than gây ô nhiễm, gây chết người, đi ngược xu thế quốc tế, đã đến lúc phải "cáo chung"... Còn theo các chuyên gia Tạp chí Năng lượng Việt Nam: Đây là vấn đề lớn, phức tạp, để chuyển đổi cơ cấu nguồn năng lượng cần nghiên cứu tổng thể, không thể nói vo, định tính. Bài viết dưới đây không nhằm phản biện với từng ý kiến cụ thể, mà chỉ xin tóm tắt những điểm chính của hai quan điểm, từ đó kiến nghị việc xác định vai trò nhiệt điện than trong thời gian tới.

Theo các chuyên gia của Tạp chí Năng lượng Việt Nam, đã đến lúc chúng ta cần phải thực hiện quy hoạch năng lượng tổng thể quốc gia để làm cơ sở khoa học, pháp lý cho các quy hoạch phân ngành, đảm bảo tính đồng bộ, hài hòa và theo tinh thần đổi mới, đột phá, tuân thủ Luật Điện lực, Luật Quy hoạch... Bởi các quy hoạch phát triển điện lực quốc gia và những quy hoạch phân ngành năng lượng khác như: Quy hoạch than, Quy hoạch dầu khí, Quy hoạch năng lượng tái tạo đã thể hiện nhiều bất cập, từ phương pháp, nội dung, đến các thủ tục xây dựng, thẩm định và triển khai thực hiện.

Các quy hoạch phát triển điện lực quốc gia và những quy hoạch phân ngành năng lượng khác (Than, Dầu - khí, Năng lượng tái tạo), thời gian qua là những cơ sở pháp lý cho xây dựng kế hoạch phát triển các công trình năng lượng, tạo nên những cơ sở vật chất phục vụ phát triển đất nước; đồng thời xây dựng, hoàn thiện dần các bộ tư liệu, số liệu phục vụ tính toán quy hoạch và quản lý nhà nước về năng lượng. Tuy nhiên, cả một thời gian dài đã thể hiện nhiều bất cập, từ phương pháp, nội dung, đến các thủ tục xây dựng, thẩm định và triển khai thực hiện... Theo các chuyên gia của Tạp chí Năng lượng Việt Nam, đã đến lúc cần phải thực hiện quy hoạch năng lượng tổng thể quốc gia để làm cơ sở khoa học, pháp lý cho các quy hoạch phân ngành, đảm bảo tính đồng bộ, hài hòa và theo tinh thần đổi mới, đột phá, tuân thủ Luật Điện lực, Luật Quy hoạch.

Theo Hội đồng Kinh doanh Thế giới Phát triển Bền vững (World Business Council for Sustainable Development), các công trình kiến trúc sẽ phải chịu trách nhiệm vì tiêu thụ 40% mức tiêu thụ năng lượng tổng thể. Công trình zero năng lượng là công trình tiêu thụ năng lượng từ nhiên liệu hóa thạch bằng 0 và có lượng phát thải carbon cũng bằng 0.

Bài báo dưới đây của PGS, TS. Bùi Huy Phùng trình bày tiềm năng, khả năng khai thác các nguồn năng lượng Việt Nam, dự báo phát triển các nguồn điện đến 2030. Trong đó, tỷ trọng nhiệt điện than trên 50%, phát thải khí nhà kính trong năng lượng chiếm tới 85% phát thải quốc gia. Trong bối cảnh biến đổi khí hậu, tác giả đề nghị "nghiên cứu giảm hợp lý tỷ trọng nhiệt điện than, thông qua xây dựng Quy hoạch năng lượng tổng thể Quốc gia".