Chung tay vì tương lai phát triển bền vững

Hiện nay, mô hình tăng trưởng của thế giới đang được cho là không hiệu quả, không bảo đảm tính bền vững. Nhu cầu tăng trưởng xanh phổ quát trở nên cần thiết và khẩn cấp, nhằm giảm lãng phí các nguồn tài nguyên thiên nhiên và năng lượng.

Tại Hội nghị Rio+2, những vấn đề cấp bách sẽ được đề cập tới bao gồm: chuyển đổi sang nền kinh tế xanh hơn, đồng thời tập trung vào mục tiêu xóa đói, giảm nghèo; quản lý và bảo vệ tốt hơn các đại dương khỏi việc phá hủy các hệ sinh thái biển và các tác dụng phụ của biến đổi khí hậu; tiến hành quá trình đô thị hóa phù hợp với việc duy trì chất lượng cuộc sống xanh; mở rộng việc sử dụng các nguồn năng lượng tái tạo nhằm giảm thiểu đáng kể lượng khí thải nhà kính, bảo đảm nguồn năng lượng bền vững trong khi thúc đẩy tăng trưởng kinh tế; phát triển xã hội lành mạnh, trong đó bảo đảm giá trị của việc làm và thu nhập.

Bảo vệ đại dương vì sự tăng trưởng xanh

Đại dương là nơi cung cấp cho nhân loại các hệ sinh thái vô giá và hơn 50% lượng ôxi cho sự sống trên trái đất, những tác động tàn phá đại dương khiến con người đứng trước nguy cơ bị đe dọa nghiêm trọng đến sự sống. Hiện chỉ có chưa đầy 1% môi trường các đại dương được bảo vệ so với 15% môi trường trên đất liền. Hơn 50% nguồn hải sản của các đại dương đã bị khai thác quá mức, trong khi 30% - 35% các môi trường hải dương quan trọng như cỏ biển, các rặng san hô, rừng đước… cũng bị tàn phá.

Các chất thải từ đất liền ra biển tiếp tục giết hại các sinh vật biển cũng như tạo ra các vùng biển chết trên các đại dương. Không những thế, việc tăng sử dụng nhiên liệu hóa thạch đang tác động nguy hại đến thời tiết trên các đại dương, đẩy nhanh tốc độ axít hóa, làm nước bề mặt đại dương nóng lên, làm tan băng ở các cực khiến nước biển dâng cao.

Vì thế, quản lý và bảo tồn tốt hơn các đại dương sẽ là một trong các vấn đề về bảo vệ môi trường được đưa ra thảo luận tại Hội nghị. Theo đó, các giải pháp dự kiến được đề xuất là bảo vệ đại dương, giảm ô nhiễm, ngăn chặn nguy cơ khai thác cạn kiệt các nguồn tài nguyên biển cũng như các tác động của biến đổi khí hậu đối với các đại dương.

Hội nghị Rio+20 sẽ cần có sự thống nhất của các nước trong cam kết cải thiện quản lý các đại dương để tăng cường an ninh lương thực, giảm ô nhiễm và tăng diện tích các khu vực được bảo vệ trên các đại dương.

Giảm thiểu tác động của tiến trình đô thị hóa vì môi trường xanh

Đây sẽ là đề mục được ưu tiên cao trong chương trình nghị sự của Hội nghị. Ngày 4-5-2012, trong thông điệp quan trọng gửi các thành phố đang được mở rộng nhanh chóng trên toàn cầu, Tổng Thư ký Liên hợp quốc Ban Ki-moon kêu gọi các thành phố trên toàn cầu nhận thức rõ và ủng hộ các chiến lược quốc gia thông minh hơn về đô thị, các chính sách phát triển khu vực cân bằng, tăng cường hơn nữa các khuôn khổ kinh tế và luật pháp đô thị.

Các đô thị của thế giới hiện đóng góp 75% sản lượng kinh tế toàn cầu, góp phần đáng kể vào tăng trưởng kinh tế, giảm đói nghèo. Tuy nhiên, đô thị hóa cũng đặt ra không ít thách thức đối với xã hội và môi trường như tình trạng biến đổi khí hậu, ô nhiễm môi trường, tắc nghẽn giao thông, tăng các khu nhà ổ chuột gắn với các vấn đề nan giải về y tế và an ninh.

Bên cạnh đó là thực trạng tỷ lệ người nghèo tăng nhanh tại các đô thị, khiến điều kiện để người nghèo đô thị tiếp cận với các tiện nghi sống thiết yếu như nhà ở, điện nước, công trình vệ sinh càng trở nên khó khăn. Do vậy, việc ưu tiên đô thị hóa bền vững trong khuôn khổ phát triển rộng lớn hơn sẽ góp phần giải quyết các thách thức phát triển quan trọng. Hội nghị Rio+20 là cơ hội lịch sử để các nước cam kết và hỗ trợ các thành phố bền vững có sức chống đỡ cao trước các thách thức tự nhiên trong bối cảnh tăng trưởng xanh phổ quát, nhất là khi theo dự báo 3/4 nhân loại sẽ sống ở các thành phố trong vòng 50 năm tới.

Phát triển gắn với bảo toàn năng lượng

Năm 2012 là năm được Liên hợp quốc lựa chọn là “Năm Quốc tế về năng lượng bền vững” với mục đích tạo ra môi trường thuận lợi cho việc thúc đẩy phát triển các công nghệ sử dụng năng lượng mới và tái tạo, bao gồm cả các biện pháp cải thiện khả năng tiếp cận các công nghệ này.

Chính vì vậy, đến với Hội nghị RIO+20, các chính phủ tham gia sẽ phải thông qua các mục tiêu bắt buộc tất cả các quốc gia bảo đảm khả năng tiếp cận với các phương thức sản xuất, khai thác và tiêu thụ bên cạnh việc sử dụng nguồn năng lượng bền vững.

Đường lối tăng trưởng này có thể khác nhau theo từng nước, nhưng đều có chung mục tiêu là tăng trưởng và phát triển bền vững vì con người, hành tinh và tiến bộ kinh tế - xã hội.

Đặc biệt, đến tham dự Hội nghị lần này, sẽ có sự góp ý kiến của các quốc đảo nhỏ (SID) trên toàn cầu. Đây là nhóm nước đang nỗ lực tìm kiếm giải pháp thoát khỏi sự phụ thuộc nặng nề vào nhập khẩu nhiên liệu hóa thạch, chuyển khu vực năng lượng hiện hành sang nguồn năng lượng tái sinh, sạch, hiệu quả và hiện đại.

SID đều có đặc điểm chung là dễ bị tổn thương do biến đổi khí hậu và nguy cơ ngày càng tăng về thảm họa tự nhiên, những thị trường nhỏ và hạn chế cùng các chi phí năng lượng thông thường cao gây cản trở phát triển.

Rio+20 là cơ hội vàng để nhóm SID chuyển đến thế giới thông điệp về tầm quan trọng của những đề xuất về các mô hình hỗ trợ các quốc đảo phát triển bền vững, đồng thời tạo ra nền tảng thể chế giúp các quốc đảo tham gia các quan hệ đối tác đổi mới ở cả quy mô khu vực và quốc tế.

Một chương trình nghị sự chung phát triển bền vững đối với sự tồn tại và phát triển của các quốc đảo là vấn đề cấp thiết cần bàn thảo tại Hội nghị.

Xã hội lành mạnh trong nền kinh tế xanh

Bên cạnh việc nhằm hướng tới mục tiêu phát triển bền vững, bao gồm sự thịnh vượng về kinh tế đi liền với bảo vệ môi trường xanh, nội dung phát triển xã hội lành mạnh cũng sẽ được Rio+20 đề cập tới.

Trước thềm Hội nghị Rio+20, Tổ chức Lao động quốc tế (ILO) đã đề xuất 9 đề mục quan trọng nhằm mở ra các cơ hội tạo nhiều việc làm hơn với chất lượng tốt hơn trong tiến trình chuyển sang nền kinh tế xanh và đó cũng là những định hướng nhằm tạo nên sự bình ổn xã hội. Cụ thể:

(1) Các chính phủ cần tái khẳng định mục tiêu việc làm có chất lượng cho mọi đối tượng là trọng tâm của phát triển bền vững.

(2) Trụ cột xã hội mạnh cần được xây dựng trên nguyên tắc tạo việc làm chất lượng cho mọi người dân.

(3) Các nền kinh tế cần cung cấp việc làm cần thiết, đặc biệt cho thanh niên.

(4) Tăng cường bảo vệ xã hội để các cộng đồng dân cư và các công ty có đủ sức mạnh thích nghi với biến đổi khí hậu và đóng vai trò là nhân tố ổn định trong bối cảnh khủng hoảng kinh tế.

(5) Tăng cường các tiêu chuẩn, các quyền và nguyên tắc cơ bản vì phát triển bền vững và quản trị tốt.

(6) Phát triển và thực hiện các chính sách chuyển đổi cơ cấu chuyển tiếp sang nền kinh tế xanh với vai trò tích cực của các đối tác xã hội.

(7) Khuôn khổ thể chế và năng lực quốc gia, trong đó đối thoại xã hội và các nỗ lực tăng cường gắn kết chính sách giữa 3 trụ cột của phát triển bền vững phải được coi trọng trong bất cứ khuôn khổ thể chế quốc gia nào.

(8) Các mục tiêu phát triển xã hội cần bao gồm việc làm xanh, việc làm có chất lượng và phổ quát xã hội thông qua các chính sách xanh hóa nền kinh tế.

(9) Xây dựng năng lực, trong đó cần tập trung tăng cường năng lực và nguồn tri thức của các nước thành viên về các xu thế của thị trường lao động và phát triển.

Chung tay vì tương lai bền vững

Cách đây 20 năm, Hội nghị Rio 1992 đã đề ra chương trình nghị sự về phát triển bền vững cũng như những dự đoán về sự biến đổi khí hậu, suy thoái đa dạng sinh học, thảo luận về Công ước quốc tế chống sa mạc hóa, trao đổi, thảo luận về chủ đề rừng…

Hội nghị Rio năm 2012 sẽ là cuộc đấu tranh chống đói nghèo và bảo vệ môi trường, xây dựng một mô hình kinh tế thế giới tăng trưởng ổn định và tôn trọng môi trường sống.

Tổng Thư ký Liên hợp quốc Ban Ki-moon phát biểu về sự kỳ vọng đối với Hội nghị RIO+20: “Chúng ta cần hình dung ra một tương lai khác biệt. Thế giới của các bạn sẽ như thế nào nếu mỗi người có thể có nguồn lương thực cần thiết, giáo dục và năng lượng cần thiết để phát triển? Cộng đồng của chúng ta sẽ thế nào nếu chúng ta tạo ra một nền kinh tế xanh, năng động và tạo ra nhiều việc làm? Đó là tương lai mà chúng ta mong muốn”.  Mục tiêu của chiến dịch “Tương lai mà chúng ta mong muốn” là thúc đẩy sự thịnh vượng và cải tiến chất lượng cuộc sống mà không để trái đất của chúng ta tiếp tục xuống cấp.

Kết quả của Hội nghị Rio+20 sắp tới sẽ tác động quan trọng đến cách thức thế giới phản ứng trước các thách thức toàn cầu chủ chốt đang tác động đến tăng trưởng kinh tế, phúc lợi xã hội và bảo vệ môi trường trong tương lai.

Cả thế giới đang đòi hỏi các nước phải hành động để tiến tới tương lai thịnh vượng hơn, tăng trưởng kinh tế bình đẳng hơn trên hành tinh của chúng ta.

Hội nghị Rio+20 phải tạo được cảm hứng cho những phương pháp tư duy mới về các mô hình kinh tế, an ninh lương thực và việc làm, thiết lập các mục tiêu chống đói nghèo, thúc đẩy hành động của các nước trong việc sử dụng hiệu quả hơn các nguồn tài nguyên và nâng cao vai trò cũng như tiếng nói của những người nghèo và dễ bị tổn thương trong xã hội, đặc biệt là phụ nữ và trẻ em.

Ngoài ra, Hội nghị cũng phải dành sự ủng hộ cần thiết để khởi động cuộc cách mạng về nhận thức nhằm thúc đẩy tăng trưởng năng động nhưng bền vững cho thế kỷ XXI và tương lai xa hơn.

Kết quả mà Hội nghị Rio+20 đạt được được kỳ vọng là để biến những ý tưởng và khát vọng của người dân thành hành động dũng cảm và táo bạo vì tương lai của trẻ em và môi trường sống trong ngôi nhà chung của nhân loại.

Vậy là để đạt được sự thành công, Hội nghị cần nhận được sự đồng tâm hiệp lực của các nước trong nỗ lực đi đến thống nhất các giải pháp để đạt tăng trưởng bền vững.

Chủ tịch Đại hội đồng Liên hợp quốc Abdulaziz Al-Nasser hoan nghênh những nỗ lực tập thể của các nước trong các bước chuẩn bị nhằm tiến tới đồng thuận, song ông cũng cảnh báo vẫn còn nhiều quyết định quan trọng cần được thương lượng để đạt được sự đồng thuận toàn cầu. Hy vọng Rio+20 sẽ là cánh cửa của tương lai bền vững./.

Phương Trà (Nguồn: TCCS)