Quy hoạch điện VII hiệu chỉnh: Cần chính sách đột phá

Điều chỉnh quy hoạch điện, than: Phải đáp ứng được nhu cầu tăng trưởng

Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia giai đoạn 2011 – 2020, có xét đến năm 2030 hiệu chỉnh  (QHĐ VII HC) đã được Thủ Tướng Chính Phủ phê duyệt ngày 18/3.

Khối lượng than nhập khẩu để phát điện dự kiến vào năm 2030 lên tới hơn 85 triệu tấn. Quangninh.vn

QHĐ VII HC định hướng chính sách phát triển nguồn điện trong giai đoạn tới tập trung vào “giảm công suất và số lượng các nhà máy nhiệt điện than”, “giảm bớt nhu cầu nhiên liệu hóa thạch”, “sử dụng các công nghệ tiên tiến trong nhà máy nhiệt điện (tăng hiệu suất, giảm tiêu hao nhiên liệu, giảm phát thải”, “tăng mạnh tỷ trọng năng lượng tái tạo trong cơ cấu nguồn điện”.

Luôn quan tâm và thúc đẩy sự phát triển năng lượng bền vững ở Việt Nam, Liên minh Năng lượng Bền vững Việt Nam (VSEA) cho rằng định hướng điều chỉnh này của Chính phủ rất đúng đắn và phù hợp với nguyện vọng của người dân cũng như xu thế chung của thế giới hướng đến phát triển năng lượng sạch và bền vững. 

Tuy nhiên, nhìn vào cơ cấu nguồn điện trong QHĐ VII HC, nhiệt điện than vẫn dự kiến chiếm tới hơn 50% tổng sản lượng điện sản xuất trong 10 và 15 năm tới.

Khối lượng than nhập khẩu để phát điện dự kiến vào năm 2030 lên tới hơn 85 triệu tấn, cao gần gấp đôi so với lượng than cung ứng nội địa.

Kịch bản này đặt ra câu hỏi lớn với an ninh năng lượng của Việt Nam.

Liệu an ninh năng lượng quốc gia có được đảm bảo khi theo phương án hơn một nửa hệ thống điện phụ thuộc vào nhiệt điện than trong đó 2/3 nguồn nhiên liệu phụ thuộc vào bên ngoài?

Trên thực tế, đây là nguồn điện không được cộng đồng trong nước và quốc tế ủng hộ tiếp tục phát triển vì là một trong những nguồn phát thải khí nhà kính lớn nhất.

Bên cạnh đó, những quan ngại về ô nhiễm không khí và ảnh hưởng tới sức khỏe do sản xuất điện than cũng là bài học lớn từ trường hợp nhiệt điện Vĩnh Tân 2 của Việt Nam, cũng như từ kinh nghiệm của Trung Quốc và các quốc gia đã và đang phụ thuộc vào nhiệt điện than.

Nguồn điện này hiện cũng đang có giá thành được cho là rẻ ở Việt Nam vì những tác động và ảnh hưởng vô cùng to lớn tới môi trường sinh thái và xã hội chưa được đánh giá đầy đủ và tính toán vào giá thành.

Tỷ trọng của năng lượng tái tạo đã được tăng lên (37,9% tổng công suất đặt năm 2030) trong QHĐ VII HC nhưng bao gồm cả thủy điện lớn và vừa, trong khi năng lượng gió và mặt trời là hai nguồn NLTT được mong đợi phát triển nhất thì vẫn chiếm tỷ trọng rất khiêm tốn.

Thực tế phát triển năng lượng tái tạo trên thế giới đang diễn ra hết sức mạnh mẽ. Theo báo cáo của UNEP, đầu tư của thế giới vào NLTT cao gấp hai lần so với đầu tư vào nguồn điện từ nhiên liệu hóa thạch trong năm 2015.

Lần đầu tiên trong năm 2015, đầu tư vào NLTT của các quốc gia không thuộc Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế (OECD) cao hơn 20% so với các nước phát triển. Kỹ thuật - công nghệ trong lĩnh vực này đặc biệt là với điện năng lượng mặt trời đang được cải thiện hàng ngày, giá thành công nghệ giảm nhanh có thể cạnh tranh được với điện từ nhiên liệu hóa thạch.

Tại Ấn Độ, giá điện cho 1kWh từ năng lượng mặt trời khoảng 6,5 cent, hiện đang rẻ hơn so với nhiệt điện than, theo lời của Bộ trưởng Bộ Năng lượng Ấn Độ.

Ngoài ra, vấn đề sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả cũng chưa được đề cập rõ ràng cụ thể trong QHĐ VII HC.

Theo một nghiên cứu của GreenID về dự báo nhu cầu điện của Việt Nam đến năm 2030 có tính tới kịch bản tiết kiệm năng lượng, nhu cầu điện có thể giảm tới 33,8% so với QHĐ VII, lớn hơn nhiều con số 18% mà QHĐ VII HC đưa ra.

Từ những quan sát trên, VSEA cho rằng để hiện thực hóa các định hướng đúng đắn mà QHĐ VII HC đã đề ra và khắc phục những khoảng trống hiện thời, trước tiên cần cải cách chính sách tính giá điện.

Giá điện cần phải minh bạch và bao gồm đầy đủ các chi phí ngoại biên về môi trường, xã hội và thuế carbon.

Cùng lúc đó, cần khẩn trương ban hành các quy chuẩn, tiêu chuẩn về việc sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả và các công nghệ tiên tiến theo tiêu chuẩn quốc tế đối với nhà máy nhiệt điện than mới. Cần thường xuyên nghiên cứu hiệu quả đầu tư của các nhà máy điện theo các kịch bản phát triển khác nhau để tạo sự đột phá cho phát triển năng lượng tái tạo trong Quy hoạch điện VIII giai đoạn sắp tới.

Những nội dung cơ bản của QHĐ VII HC đã được chia sẻ và thảo luận tại hội thảo “Phát triển Năng lượng - Tăng trưởng Xanh - Biến đổi khí hậu: Nỗ lực và Khoảng trống” do Liên minh Năng lượng Bền vững Việt Nam (VSEA) tổ chức sáng ngày 24/3/2016.

SONG ANH